Izbor i priprema: C. Durdic

Na danasnji dan 1516. umro je italijanski slikar Dovani Belini, najznacajniji iz porodice venecijanskih slikara, sin Jakopa i brat Dentilea Belinija, jedan od tvoraca venecijanske skole. Radio je velike oltarske slike i manje religiozne kompozicije, a najbolja djela ostvario je u starosti. Bio je ucitelj Dordonea i Ticijana. Poznata djela: “Praznik bogova”, “Duzd Leonardo Loredan”, “Bogorodica sa drvecem”, “Bogorodica na livadi”, “Isus na Maslinovoj gori”.

1780 – Umrla je austrijska carica, ceska i madarska kraljica Marija Terezija. Tokom vladavine od 1740. sprovodila je reforme u duhu prosvijecenog apsolutizma, ali i centralizaciju i germanizaciju.

1875 – Na kongresu u Zenevi, Crna Gora je primljena u medunarodnu organizaciju Crvenog krsta kao 22. clanica. Iste godine, neposredno nakon dizanja Hercegovackog ustanka, na Cetinju je osnovan odbor za pomoc Hercegovcima. Za predsjednika odbora izabran je mitropolit Ilarion Roganovic. Odbor je 19. novembra prerastao u Drustvo crnogorskog Crvenog krsta. Pisani dokument o tome, da bi bio punovazan, poslat je u Zenevu na ratifikaciju. Za predsjednika Drustva izabran je Visarion Ljubisa, a za sekretara Spiro Kovacevic.

1918 – Nacelnik srpske vrhovne vojne komande Zivojin Misic naredio je komandantu II armije, vojvodi Stepi Stepanovicu da deneralu Radomiru Vesovicu omete ulazak u Crnu Goru. Isto naredenje dao je i pukovniku Simicu, predstavniku vrhovne komande u Zagrebu, da tako postupi i prema vojvodi Duru Petrovicu i brigadiru Milutinu Vucinicu, te da se crnogorske cete ni u kom slucaju ne salju u Crnu Goru, u kojoj se u to vrijeme odrzavala nelegalna Podgoricka skupstina.

1918 – Na posljednjoj sjednici Podgoricke skupstine, organizovane protivno crnogorskom Ustavu i zakonima, utvrden je program rada Izvrsnog odbora koji su cinili Stevo Vukotic, Marko Dakovic, Spasoje Piletic, Risto Jojic i Lazar Damjanovic. Izglasana je i dopuna Rezolucije od 26. novembra kojom je odluceno da se, citiramo: <>. O toj odluci obavijesteni su kralj Nikola, srpska vlada, sve saveznicke i neutralne zemlje. Predsjednistvo Podgoricke skupstine odmah je poslalo srpskoj vladi sljedecu depesu: “Predsjednistvo je tumac opste narodne zelje i cjelokupne Skupstine, kada moli vladu kraljevine Srbije da preduzme hitne mjere da se ova odluka u djelo provede”. Time je zavrsena nelegalna Podgoricka skupstina, cije odluke nije priznala ni jedna od velikih sila.

1924 – Umro je Dakomo Pucini, najznacajniji italijanski operski kompozitor poslije Verdija. Prve casove klavira pohadao je kod mjesnog svestenika. Za muzicki poziv zainteresovao se nakon sto je u Pizi cuo Verdijevu operu. Studirao je na Konzervatoriju u Milanu. Operom “Boemi” dao je prototip italijanske opere lirsko-sentimentalnog, gradanskog karaktera s kraja XIX vijeka. Poznate opere: “Toska”, “Madam Baterflaj”, “Turandot”, “Manon Lesko”. Komponovaoje i koncertne kompozicije.

1932 – U Kotoru je izasao prvi broj lista za privredna i prosvjetna pitanja <>. Urednik je bio Dusan J. Sekulovic, a vlasnik Anton B. Bartulovic. List u kome su tekstovi stampani latinicom i cirilicom izlazio je do 29. marta 1941.

1941 – Na brdu Kadinjaca kod Uzica u Drugom svjetskom ratu izginuo je Radnicki bataljon stiteci glavninu partizanskih snaga. Njemacke jedinice, uz podrsku avijacije, presle su Kadinjacu tek poslije pogibije 180 partizana s komandantom Dusanom Jerkovicem. Bio je to kraj Uzicke Republike, osnovane krajem septembra 1941, prve slobodne teritorije u okupiranoj Evropi.

1943 – Na drugom zasjedanju Antifasistickog vijeca narodnog oslobodenja Jugoslavije u Jajcu, to Vijece konstituisano je kao vrhovno zakonodavno i izvrsno predstavnicko tijelo i ustanovljen je Nacionalni komitet oslobodenja Jugoslavije. Donijeta je odluka o federativnom uredenju drzave, a kraljevskoj vladi u izbjeglistvu zabranjen je povratak u zemlju. Osnivanjem Zemaljskog antifasistickog vijeca narodnog oslobodenja Crne Gore i Boke, sredinom novembra i Odlukama AVNOJ- a, Crnoj Gori je vracen dio drzavnog suvereniteta, koji joj je oduzet odlukama nelegitimne Podgoricke skupstine.

1945 – Ustavotvorna skupstina u Beogradu ukinula je monarhiju, lisavajuci dinastiju Karadordevica svih prava u zemlji i proglasila Federativnu Narodnu Republiku Jugoslaviju.

1947 – Na inicijativu grupe podgorickih atleticara osnovan je Atletski klub <>, za cijeg je prvog predsjednika izabran Miso Grbic, a za sekretara Momo Vujovic. Pored Vujovica, treneri su bili Savo Bozaric i Vesko Sekulic. AK <> dao je niz vrsnih atleticara, visestrukih drzavnih reprezentativaca, sampiona drzave i Balkana i ucesnika olimpijskih igara, kao i evropskih i svjetskih prvenstava: Velisu Mugosu, Mirka i Dusana Vujacica, Vlada Ivanovica, Voja Vracara i mnoge druge. U dugoj i bogatoj istoriji, atleticari “Buducnosti”osvojili su preko 750 medalja na republickim i 150 medalja na prvenstvima Jugoslavije.

1947 – Generalna skupstina UN izglasala je podjelu Palestine na jevrejski i arapski dio, s Jerusalimom pod kontrolom svjetske organizacije, sto je 1948. omogucilo stvaranje drzave Izrael.

1991 – Komisija za arbitrazu Mirovne konferencije o Jugoslaviji (Badinterova komisija) objavila je rezultate medunarodne arbitraze prema kojima se SFR Jugoslavija “nalazi u procesu nestajanja”, te da su sve republike bivse federacije njeni sukcesori.

1996 – Medunarodni sud za ratne zlocine u Hagu osudio je na deset godina zatvora bosanskog Hrvata Drazena Erdemovica, koji je priznao da je ucestvovao u masovnoj likvidaciji bosanskih Muslimana u Srebrenici u julu 1995. To je bila prva presuda za ratni zlocin jednog medunarodnog suda poslije Nirnberskog i Tokijskog procesa.

1998 – U Beogradu je, u 66. godini, umro Zivojin Pavlovic, jedan od najznacajnijih srpskih filmskih reditelja i knjizevnika “nove srpske proze”. Filmom se amaterski bavio od 1959, a profesionalno od 1962. Njegov film “Dezerter” (1992), prvo je filmsko djelo koje govori o tragediji rata na prostoru bivse SFR Jugoslavije. Od ostalih filmova najpoznatiji su “Kad budem mrtav i beo” i “Zadah tela”.

2002 – U Podgorici je umro Petar Tomas, doajen crnogorskog glumista, svojevremeno prvak Crnogorskog narodnog pozorista. Tomas je roden1929. u Kotoru, gdje je i zapoceo glumacku karijeru, a specijalizirao u Poljskoj. Pamti se po brojnim ulogama, posebno kao Ivo u “Ekvinociju”, Pomet u “Dundu Maroju”, Ivan u “Braci Karamazovima”, Teodosije Mrkojevic u “Scepanu Malom”, Vladika Danilo u “Gorskom vijencu”, Jason u “Medeji”, Don Jure u “Gloriji”. Za glumacki rad dobio je brojna pozorisna i drustvena priznanja.

2006 – Na Samitu NATO-a u Rigi, Crna Gora je pozvana u Partnerstvo za mir, sto je prvi korak ka punopravnom clanstvu u najmocnijem svjetskom vojnom savezu. Za razliku od Srbije i Bosne i Hercegovine, koje su istovremeno pozvane u Partnerstvo za mir uz uslov da izvrse obaveze prema Hagu, Crna Gora je pozvana bez uslovljavanja.

2008 – U Kopenhagenu je u 90. godini umro poznati danski arhitekta Jern Ucon, poznat kao projektant operske zgrade u Sidneju, jedne od najreprezentativnijih gradevina u svijetu.

2010 – U Moskvi je, u 74. godini, umrla poznata ruska pjesnikinja Bela Ahmadulina. Autorka je vise od trideset knjiga poezije, a prvu zbirku ,,Struna” objavila je 1962.

2012 – Generalna skupstina Ujedinjenih nacija podrzala je rezoluciju kojom je posmatracki status Palestinske uprave unaprijeden iz “entiteta” u “drzavu neclanicu”, cime je posredno priznata palestinska drzava. Protivnici izglasavanja rezolucije su ocijenili da bi palestinska drzava trebalo da nastane kao rezultat pregovora, kao sto predvidaju mirovni sporazumi iz Osla, na osnovu kojih je uspostavljena Palestinska uprava. Crna Gora je na zasjedanju bila uzdrzana sto, kako je obrazlozeno iz Ministarstva vanjskih poslova, “nije znacilo neutralnost, vec duboko uvjerenje da svako pitanje iz viseslojnog izraelsko-palestinskog i bliskoistocnog mirovnog pokreta treba da se rjesava u duhu sporazumijevanja, a ne prouzrokovanja novih razlika i podjela”.

2012 – Bivsi komandant Oslobodilace vojske Kosova (OVK) Ramus Haradinaj, koji je kratko bio i ministar u kosovskoj Vladi, drugi put je osloboden optuzbi za ratne zlocine. Haradinajevo oslobadanje pozdravljeno je vatrometom na Kosovu, a u Srbiji je izazvalo gnjev. Haradinaj je bio optuzen sa svoja dva saradnika za ubistva, okrutno postupanje i nehumane postupke, krsenje zakona i obicaja ratovanja u improvizovanom zarobljenickom logoru OVK u selu Jablanica kod Decana.

Na danasnji dan dogodilo se i sljedece:

1918 – Na Cetinju je izasao prvi broj politickog lista <>. List je uredivao redakcijski odbor, a direktor je bio Aleksandar Matanovic. Prve godine izaslo je sedam brojeva, a druge samo jedan, i to na francuskom jeziku, u cast dolaska francuskog generala Franse D’eparea.

2005 – Vatikan je donio odluku da homoseksualci ne mogu biti svjestenici, kao ni muskarci s duboko ukorijenjenim homoseksualnim tendencijama, niti oni koji podrzavaju gej kulturu.

2011 – Doktor Majkla Dzeksona, Konrad Marej, osuden je na cetiri godine zatvora za ubistvo pop zvijezde iz nehata. Dzekson, koji je postao poznat krajem 60-ih i 70-ih kao clan grupe ,,Dzekson fajv”, a kasnije imao blistavu solo karijeru, preminuo je od predoziranja ljekovima u julu 2009, prije svega od anestetika ,,propofol”. Taj lijek Dzeksonu je prepisao i davao doktor Konrad Marej.