Izbor i priprema: Č. Đurđić

Ovaj dan obilježava se kao Dan pobjede nad fašizmom. Naime, 1945. njemački feldmaršal Vilhelm Kajtel potpisao je u Berlinu završni  dokument o okončanju  Drugog svjetskog rata. U ime saveznika dokument su potpisali sovjetski maršal Georgij Žukov i britanski general Artur Teder.

Na današnji dan 1502. španski moreplovac Kristofer Kolumbo isplovio je iz španske luke Kadis na četvrto i posljednje putovanje u Novi svijet. Kolumbo je umro u Španiji 1506, uvjeren da je na svojim putovanjima stigao u Aziju.

1805 – Umro je jedan od najvećih njemačkih i svjetskih književnika Fridrih Šiler. Bio je ispunjen plemenitim idealističkim patosom utemeljenim na vjeri u čovjeka, u slobodu, duhovnost i uzvišena moralna načela, i vješt u građenju dramskih sukoba. Družio se i bio prijatelj s Geteom što je pozitivno uticalo na njegov stvaralački rad. Neprestano slabog zdravlja, neumorno je radio do same smrti i stvorio niz velikih drama: trilogiju „Valenštajn“, tragedije „Marija Stjuart i Djevica Orleanska“, sudbinsku dramu „Vjerenica iz Mesine“ i komad o oslobodilačkoj borbi švajcarskog naroda „Vilhelm Tel“. Neodvršena mu je ostala drama iz ruske istorije „Demetrius“. Veliku slavu stekao je dramama: „Razbojnici“ , „Don Karlos“ i „Vilhelm Tel“, koje su i danas na repertoarima svjetskih pozorišta.

1850 – Umro je francuski hemičar Žozef-Luj Gej-Lisak koji je utvrdio da se pritisak gasa povećava u zavisnosti od temperature – Gej-Lisakov zakon i Gej-Lisakov zapreminski zakon. Vršio je eksperimentalne letove balonom (1804), na visini od preko 7.000 metara radi ispitivanja vazduha.

1858 – Austrijski namjesnik za Dalmaciju baron Mamula podnio je bečkoj vladi memorandum o politici Austrije prema Crnoj Gori, u kojem je ponovio stav da iz vladavine Crnom Gorom zauvijek treba isključiti knjaza Danila, njegovog brata Mirka, kao i mladog Nikolu, Mirkovog sina, koji se tada školovao u Parizu. Takav stav izražavao je nenaklonjenost politici Crne Gore  i njenim zahtjevima za nezavisnost, koji su bili smetnja ekspanzionizmu Beča na Balkanu.

1904 – Osnovana je kao akcionarsko društvo  prva „Zetska štedionica“. Bila je to nakon Nikšićke – osnovane 1901, druga štedionica u Crnoj Gori. Zetska štedionica preimenovana je u Podgoričku banku 15. januara 1906. godine.

1908 – Položen je kamen temeljac za gradnju novog naselja na Pristanu ispod brda Volujice. Neposredno prije toga bilo je odlučeno da to naselje dobije ime Novi Bar.

1931 – Umro je američki fizičar Albert Majkelson koji je pomoću rotirajućeg ogledala odredio tačnu brzinu svjetlosti. Izvršio je 1881. istorijski eksperiment (s Morelijem) tzv. „Majkelsonov eksperiment“ , koji je pokazao da se ne može mjeriti apsolutno kretanje Zemlje u odnosu na etar. Rezultat tog eksperimenta poslužio je kao polazna tačka teorije relativnosti. Nobelovu nagradu za fiziku dobio je 1907.

1942 – Na Petrovoj glavici u blizini hrama Sv. Vasilija Ostroškog u Nikšiću, strijeljan je s grupom komunista narodni heroj Čedomir-Ljubo Čupić, student pravnih nauka. Pristupio je Narodnooslobodilačkom pokretu  odmah nakon Trinaestojulskog ustanka i borio se u nikšićkoj partizanskoj četi. Uhvaćen je u Dragovoljićima i sproveden u nikšićki zatvor, nakon čega mu je suđeno. Ostao je poznat po hrabrom držanju na sudu i prilikom strijeljanja. Čupićeva fotografija na kojoj je ovjekovječen njegov osmijeh dok je slušao smrtnu presudu obišla je svijet i postala simbol otpora.

1946 – Abdicirao je italijanski kralj Vitorio Emanuele III, a Italija je postala republika.

1948 – Komunistička partija Jugoslavije odbacila je optužbe sovjetskih komunista protiv politike jugoslovenskog rukovodstva. Uslijedila je Rezolucija Informbiroa i višegodišnji politički i ekonomski pritisak istočnoevropskih zemalja na Jugoslaviju.

1950 – Ministar inostranih poslova Francuske Rober Šuman uputio je poziv na pomirenje između Francuske i Njemačke i predložio stvaranje zajednice za ugalj i čelik, prethodnice Evropske  unije. Šumanov plan je 1951. potpisalo šest zemalja. Ovaj datum obilježava se kao Dan evropskih integracija.

1993 – Počeli su sukobi Hrvata i Muslimana u Mostaru koji su doveli do podjele grada na muslimanski i hrvatski dio.

2006 – Pred tročlanim vijećem suda Bosne i Hercegovine, u Sarajevu je počelo suđenje jedanaestorici bosanskih Srba optuženih za učešće u genocidu počinjenom u Srebrenici u julu 1995.

2008 – Libanski pokret Hezbolah preuzeo je kontrolu nad muslimanskim dijelom Bejruta. Već sljedeći dan borci Hezbolaha počeli su da se povlače iz Bejruta, dok je kontrolu na ulicama preuzela libanska vojska.

2009 – U Sarajevu je otkriven spomenik djeci poginuloj tokom opsade grada od 1992. do 1995. Procjenjuje se da je tokom opsade Sarajeva poginulo više od 1.600 djece. 

2010 –  Prilikom obilježavanja 65-godišnjice pobjede nad fašizmom, u Moskvi su prvi put ispred Kremlja, uz više od 11 hiljada ruskih vojnika, marširali francuski, američki, britanski i poljski vojnici. Predsjednik Rusije Dmitrij Medvedev pozvao je svjetske sile da se ujedine u naporima za očuvanje mira u svijetu i obrazložio time svoju odluku da na paradu na Crvenom trgu pozove vojnike NATO pakta.

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1788 – Britanski parlament  ukinuo je trgovinu robljem.

1860 – Rođen je škotski pisac Džejms Metju Beri, autor pripovjedaka o Petru Panu.

1911 – Grupa oficira, učesnika u dvorskom prevratu i ubistvu kralja Aleksandra Obrenovića 1903, osnovala je u Beogradu tajnu organizaciju «Ujedinjenje ili smrt», odnosno «Crna ruka».

1913 – Obnovljena je nastava u Podgoričkoj gimnaziji. Prekid rada uzrokovao je rat protiv Turske. Podgorička gimnazija osnovana je 1907. i imala je 345 đaka.

1926 – Amerikanci Ričard Berd i Flojd Benet prvi su avionom  preletjeli Sjeverni pol.

1927 – Kanbera je postala glavni grad Australije umjesto Melburna.

1952 – Širom Jugoslavije održani su masovni protesti zbog Londonskog sporazuma kojim je Zona «A» slobodne teritorije Trsta pripala Italiji.

1995 – Na kraju trodnevne proslave 50-godišnjice završetka Drugog svjetskog rata u Evropi i Dana pobjede, svjetski lideri pozvali su na globalno pomirenje. Centralne proslave održane su u Parizu i u Moskvi.

2006 – Zemaljski sud u Frankfurtu izrekao je doživotnu kaznu zatvora Arminu Majvesu, takozvanom „kanibalu iz Rotenburga“, koji je u martu 2001. ubio, raskomadao i pojeo jednog berlinskog inžinjera.

2008 – U Zagrebu je, u 57. godini, umro poznati hrvatski rok muzičar i novinar Dražen Vrdoljak.

2010 – U Njujorku je, u 93. godini, umrla Lena Horn, slavna džez pjevačica, jedna od prvih tamnoputih u Holivudu i na Brodveju.