U RIMU

Umro je čuveni italijanski kompozitor i dirigent, dobitnik Oskara Enio Morikone, javili su danas italijanski mediji.

Morikone je umro noćas u 92. godini u bolnici u Rimu gdje je bio prebačen poslije pada i frakture butne kosti, prenose mediji.

Počeo je komponovanje 1947. godine, prvo muziku za pozorište. Svjetsku slavu stekao je saradnjom sa slavnm rediteljem Serđom Leoneom, za čiji je vestern ‘Za šaku dolara’ 1964. godine napisao izuzetno zapaženu muziku.
Morikone je pisao muziku i za Leoneove vesterne ‘Za dolar više’ i ‘Dobar, rđav, ružan’.

Posebno je zapažen njihov zajednički rad na filmu “Bilo jednom u Americi” iz 1984. godine.

Komponovao je i uredio partiture za više od 500 filmskih i televizijskih produkcija.

Dobio je počasnog Oskara 2007. za svoje “veličanstvene doprinose umjetnosti filmske muzike i Oskara za originalnu muziku za film Kventina Tarantina “Hateful eight” 2016. godine.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 1415. češki reformator Jan Hus spaljen je kao jeretik na lomači u Konstanci. Optužba je donijeta na osnovu njegovog teološko-polemičkog djela “O crkvi”. Jan Hus bio je rektor Univerziteta u Pragu 1402; reformisao je češki jezik i pravopis i doprinio razvoju stručne i poučne književnosti na narodnom jeziku. Pisao je propovjedi, pisma i pjesme.

1533 – Umro je Lodoviko Ariosto, autor viteškog epa “Bijesni Orlando”, u kome je obrađen motiv ljubavnog ludila junaka Orlanda, iz doba Karla Velikog. To djelo smatra se najsavršenijim poetskim izrazom duha, moralnih i umjetničkih tendencija italijanske renesanse. Pisao je i lirske pjesme, komedije i satire.  

1535 – Engleski humanista i pisac Tomas Mor pogubljen je kao izdajnik, zbog neslaganja s crkvenom politikom kralja Henrija VIII. Godine 1935. katolička  crkva ga je proglasila za sveca. Tomas Mor je autor političko-filozofskog djela “Utopija”,  kojim je izrazio ideju o idealnoj ljudskoj zajednici.

1845 – Petar II Petrović Njegoš poslao je u Beograd rukopis filozofskog spjeva “Luča mikrokozma” na korekturu i štampanje. Njegoš je Luču poslao Simi Milutinoviću Sarajliji, kome je djelo bilo i posvećeno.

1875 – Počeo je ustanak u Vasojevićima protiv turske vlasti, koji je angažovanjem vojvode  Miljana Vukova dobio šire razmjere.

1893 – Umro je francuski pisac Gi de Mopasan, istaknuti pripadnik naturalističke forme i jedan od najznačajnijih autora kratke forme u svjetskoj književnosti. Pisao je stihove, priče, romane, putne bilješke, pozorišne komade. Nastup duševne bolesti 1891. prekinuo je njegovu izuzetno plodnu djelatnost. Napisao je šest romana, ali je posebno značajan kao pisac sažetih i suptilnih novela. Poznata djela: romani „Jedan život“, „Nova banja“, „Pjer i Žan“, pripovjetke „Strasti“, „Naličja“, „Zamke“.

1926  – Umro je Vilijam Fokner, jedan od najvećih modernih američkih  pisaca. Foknerov književni opus najvećim dijelom predstavlja sagu o sudbini američkog Juga. Prvi književni uspjeh postigao je pripovjetkom „Svetilište“, za koju je kazao da je najjezivija priča koju je mogao da smisli, napisana da bi zaradio novac. Pripovjetku je kasnije preradio u roman. Zaokupljen problemom zla, bio je hroničar propadanja, poročnosti, izopačenosti i svireposti. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1949. Poznata  Foknerova djela: “Sartoris” , “Buka i bijes” , “Svjetlost u avgustu”, “Konjički gambit”.

1971 – Umro je legendarni američki džez muzičar, trubač i pjevač Luis Armstrong, zvani Sačmo ili Pops. Doprinio je više od bilo kog džez-muzičara popularisanju džeza. Mnogobrojne turneje širom svijeta donijele su mu nezvaničnu titulu ambasadora dobre volje. Slavu je postigao sa svojim ansamblom „Luis Armstrong and His Hot Five i Hot Seven “ od 1925. do 1927. Svirao je na prvom džez-koncertu u Metropoliten operi u Njujorku i snimio brojne filmove.

1973 – Umro je njemački dirigent Oto Klemperer, jedan od najznačajnijih dirigenata 20.vijeka, posebno čuven po izvođenju Betovenovih djela. Bavio se i komponovanjem.  

1973 – U Službenom listu Socijalističke Republike Crne Gore objavljen je Zakon o osnovnom obrazovanju i vaspitanju kojim je inicirana obaveza osmogodišnjeg obrazovanja  u osnovnoj školi, specijalnoj osnovnoj školi i osnovnoj  školi za odrasle.

2003 – U Beogradu je umro poznati crnogorski filmski i pozorišni glumac, član Jugoslovenskog dramskog pozorišta, Milo Miranović. Glumio je u brojnim filmskim i pozorišnim predstavama, a najupečatljiviju ulogu ostvario je u predstavi Crnogorskog narodnog pozorišta “Princeza Ksenija”.

2005 – U Parizu je, u 91. godini, umro francuski književnik, predstavnik “novog romana”, nobelovac Klod Simon. U mladosti se bavio slikarstvom i fotografijom. Objavio je devetnaest knjiga proze i dvije knjige fotografija. Poznata djela – romani: “Varalica”, “Flandrijski put”, “Istorija”, “Farsalska bitka” i drama “Rastanak”. Nobelovu nagradu za književnost dobio je 1985.

2009 – U 77. godini umro je ruski književnik, disident Vasilij Aksjonov, koji je u vrijeme Sovjetskog Saveza emigrirao u Sjedinjene Američke Države. Aksjonov je autor kultnih knjiga  »Rijetki elementi«, »Moskva kva-kva«, »Djeca leda 1« i trilogije »Moskovska saga«.

2010 – U Skupštini Crne Gore usvojene su izmjene zakona o državljanstvu kojima je ukinuto pravo dvojnog državljanstva uz obrazloženje vladinih predstavnika da je dvojno državljanstvo luksuz za malu zemlju kao što je Crna Gora, te da se u tom smislu slijedio primjer Malte i San Marina, koje takođe to pravo ne poznaju.

2012 – Sud u Buenos Ajresu osudio je dvojicu bivših lidera Horhea Videlu na pedeset, a Rejnalda Bignonea na petnaest godina zatvora. Videla i Bignone bili su ključne figure u argentinskom »prljavom ratu« i organizatori sistematskih otmica novorođene djece od političkih zatvorenika u vrijeme vojne diktature u Argentini od 1976. do 1983. Najmanje 400 novorođenčadi, tvrdi se, oduzeto je od roditelja koji su bili u logorima, Suđenje za ta  zlodjela počelo je 2011, a Videla i Bignone već služe doživotne zatvorske kazne zbog zločina počinjenih u doba hunte. 

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1885 – Francuski biolog i hemičar Luj Paster, prvi put je uspješno primijenio vakcinu protiv bjesnila na ljudskom biću – bio je to devetogodišnji dječak Žozef Majster iz Alzasa.

1923 – Zvanično je proglašeno osnivanje SSSR-a na osnovu odluke Prvog svesaveznog kongresa sovjeta krajem 1922. godine.

1928 – U Njujorku je premijerno prikazan film “Svjetla Njujorka”, reditelja Brajana Foja, prvi zvučni film u istoriji kinematografije.

2005 – Na sjednici Međunarodnog olimpijskog komiteta u Singapuru odlučeno je da domaćin 30-ih ljetnjih Olimpijskih igara 2012. bude London. London je već dva puta bio domaćin olimpijcima (1908. i 1948.), a na Olimpijske igre održane u tom gradu 1908. bila je pozvana i Crna Gora.

2008 – U finalnom meču vimbldonskog turnira, Rafael Nadal savladao je Rožea Federera 3:2 i prekinuo njegovu petogodišnju vladavinu. Nadal je postao novi šampion Vimbldona, nezvaničnog prvenstva svijeta u tenisu i prvi teniser nakon 1980. koji je u istoj godini osvojio i Rolan Garos i Vimbldon.

2009 – Predsjednici SAD i Rusije Barak Obama i Dmitrij Medvedev dogovorili su u Moskvi smanjenje nuklearnog arsenala i prelazak američkih aviona s vojnicima i oružjem preko vazdušnog prostora Rusije prema Avganistanu.

POLA VIJEKA

U Bijelom Polju ove godine obilježava se pola vijeka Ratkovićevih večeri poezije. Iako je do jubileja ostalo još dva mjeseca, organizatori ulaze u završnicu priprema.

U okolnostima koje je nametnula epidemija virusa korona, radi se i na online konceptu festivala, na kojem neće izostati dodjela nagrade za koju je već konkurisalo više od 30 autora.

Pola vijeka trajanja Ratkovićevih večeri poezije potvrđuje da je crnogorska kultura duboko ukorijenjena u Bijelom Polju. Zato se jubilarni program dugo i pažljivo priprema. Bogata književna zaostavština prvog crnogorskog romanopisca, biče u fokusu obilježavanja 50 godina manifestacije u Ristovom zavičaju.

“Uradićemo sabrana djela Rista Ratkovića, uz to objavićemo i komplet knjiga deset najznačajnijih bjelopoljskih književnih stvaralaca”, kaže Kemal Musić, direktor JU Risto Ratković.

Kontinuitet Ratkovićevih večeri poezije potvrđuje vrijednost pjesničkih susreta iz kojih proistekla međunarodna saradnja književnika i njihovo povezivanje.

Bijelo Polje i Crna Gora time pokazuju spremnost da kulturom ujedine ljude. O tome govore brojni učesnici dosadašnjih programa, među kojima je bilo i Nobelovaca. Ime Olge Tokarčkog upisuje se na tu listu.

„Imali smo jedanput u Bijelom Polju Orhana Pamuka, mislim da bi to bilo jako bitno da najstariju manifestaciju u regionu Ratkovićeve večeri poezije otvori Nobelovac”, naveo je Musić.

Ratković je, kaže Musić, udario temelje u savremenoj crnogorskoj knjižvnosti, zato ovogodišnji program mora biti dostojan njegovog imena, čak i u okolnostima koje je nametnula epidemija virusa korona.

„Bez obzira na situaciju, nagrada će biti dodijeljena, već je konkurs raspisan i traje do 15.jula, a imamo do sada 30-ak knjiga pristiglih na taj konkurs. Moraćemo da vidimo šta će se sve dešavati sa koronavirusom, da li će to biti u crnogorskim okvirima”, poručio je Musić.

Kako su digitalne platforme postale sastavni dio i kulturne mreže tako organizatori razvijaju i online koncept Ratkovićevih večeri poezije na koji će preseliti dio programa.

Virtuelni sadržaj vodiće učesnike i publiku kroz festival.

Musić, uprkos trenutnoj situaciji, vjeruje da ćemo se do 3. septembra izboriti sa Kovidom 19, te da će umjesto digitalnog svijeta poezije, jubilarna godina biti obilježena na atraktivnim lokacijama Ratkovićevog Bijelog Polja

NAKON TRI MJESECA

Muzej Luvr, jedan od najvećih i najposjećenijih muzeja u svijetu, sjutra će biti otvoren sa svim mogućim sanitarnim i mjerama opreza, i bez uobičajenih američkih i azijskih turista u ovo doba godine.

Kriza korona virusa napravila je finansijsku štetu od više od 40 miliona eura, izjavio je direktor čuvenog Luvra Žan-Lik Martinez (Jean-Luc) i dodao da muzej očekuje finansijske teškoće tokom tri godine.

Sjutra će biti otvoreno 70 odsto zdanja ili oko 45.000 kvadratnih metara. Biće otvoreni najposjećeniji djelovi muzeja, kao što su dvorane antikviteta i egiptologije. Medjutim, za sada će ostati zatvoreni oni djelovi kulturnog zdanja koji su zahtjevniji za održavanje.

“Gubimo oko 80 odsto svoje publike, jer oko 75 odsto naših posjetilaca je iz inostranstva. Očekujemo izmedju 20 i 30 odsto posjetilaca u odnosu na prošlo ljeto, a to je maksimalno od 4.000 do 10.000 posjeta dnevno”, ocenio je Martinez.

Rezervacije su počele 15. juna putem interneta i za sada je to najbolji način za pristup Luvru. Za sada je registrovano oko 12.000 rezervacija za jul.

Posjetioci će morati da ponesu svoje maske, ali neće imati svlačionice ni mjesta za osvježenje, dok će put posjete biti označen i to bez mogućnosti povratka za ponovno posmatranje nekog umjetničkog djela.

Ispred čuvene “Mona Lize” na podu će biti označeni krugovi za stajanje kako bi se izbjegla gužva pred platnom Leonarda da Vinčija.

Luvr je tri mjeseca bio zatvoren zbog epidemije korona virusa. Kulturna ustanova je u tom periodu nudila virtuelne posjete.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 1796. pred udar Mahmud-paše na Crnu Goru, upućeni su izvorni primjerak Stege na potpisivanje glavarima Crmničke nahije i apel Petra I Petrovića Grbljanima za ponovnu borbu protiv skadarskog namjesnika. Grbljani se nijesu odazvali pozivu vladike Petra I, već su od kotorskih vlasti tražili da u slučaju napada Mahmud-paše na njihov kraj, porodice sklone u grad Kotor.

1861 – U  manastiru Kosijerevo održana je skupština vođa Hercegovačkog ustanka na kojoj je usvojen proglas, usaglašen sa stavovima zvanične politike na Cetinju. Proglas je sadržao konačan negativan odgovor  Međunarodnoj komisiji za rješavanje ustaničkog pitanja i Omer-paši na njegovu proklamaciju u čiju realizaciju nijesu vjerovali, već su na kraju odgovora izrazili, kako je zapisano, „iskrenu nadeždu“ pobunjene Hercegovine i Vasojevića u prisajedinjenje k crnogorskom narodu gdje, kako stoji u proglasu, “naša braća pravoslavna u miru i sreći žive, što je jedino jemstvo za našu budućnost”.

1889 – Rođen je francuski pisac, slikar i reditelj Žan Kokto, član Francuske akademije. Kao eksperimentator prošao je kroz sve faze moderne umjetnosti: kubizam, dadaizam, nadrealizam, a po raznolikosti opusa smatra se korifejem francuskog duha. Poznata djela: roman „Strašna djeca“, pozorišni komadi „Strašni roditelji“,“Orfej“, „Pijetao i arlekin“.

1891 – Na Cetinju je izveden “Gorski vijenac”. Smatra se da je to bila prva izvedba tog Njegoševog djela u cjelini, a da su prije toga izvođeni samo pojedini njegovi fragmenti.

1891 – Rođen je u Vrgorcu, u Dalmaciji,  hrvatski pjesnik Avgustin Tin Ujević, koji je svojom lirikom, ali i boemskim životom, obilježio razdoblje između dva rata u jugoslovenskoj književnosti. Studirao je filozofiju u Zagrebu, Beogradu i Parizu, a živio u Beogradu, Sarajevu i Splitu do 1940, kada se seli u Zagreb i u njemu ostaje do svoje smrti. Po prirodi povučen, od publiciteta se branio stavom da „javnost nema pravo da se bavi piščevim životom, no samo njegovim djelom“. Uprkos takvom mišljenju, svojom je boemiom, neprestano, ali nenamjerno, izazivao pažnju javnosti. Kao pjesnik formirao se na pozitivnim primjerima hrvatske moderne, s posebnom prepoznatljivošću Matoševog pjesničkog koncepta. Iako pesimista, duboko je vjerovao u ljudski duh i tom je vjerom prožeta njegova poezija – originalna u izrazu, ispovjedna, misaona i senzibilna. Poezija usamljenosti, očaja i patnje. Prevashodno pjesnik, značajan je i kao pripovjedač, esejista, kritičar, novinar i publicista, prevodilac (s francuskog i engleskog) i polemičar. Poznata djela: „Lelek sebra“, „Kolajna“, „Auto na korzu“,“Žedan kamen na studencu“.

1912 – U “Glasu Crnogorca” objavljen je oglas o prodaji prvog automobila za prevoz pošte i putnika u Crnoj Gori. Nakon devet godina vožnje crnogorskim drumovima, automobil je prodat privatniku. Zna se da je korišćen i tokom Prvog balkanskog rata, a od tada se prvom crnogorskom poštanskom automobilu gubi svaki trag.

1978 – Skupština Univerziteta “Veljko Vlahović” u Titogradu donijela je odluku o osnivanju Instituta za strane jezike u glavnom gradu Crne Gore. Tom odlukom Institut je postao samostalna visokoškolska jedinica Univerziteta Crne Gore. Prvi direktor i dekan Instituta za strane jezike bio je profesor dr Vladimir Sekulić.

2005 – Svečano je otvoren Kulturno-informativni centar “Malesija” u Tuzima. Centar “Malesija” ima izuzetan značaj za podsticaj, razvoj i promociju umjetničkog stvaralaštva i kulturne baštine Albanaca u Crnoj Gori.

2009 – Na parlamentarnim izborima u Bugarskoj, vladajuće socijaliste, koji su izgubili povjerenje birača zbog problema s korupcijom i usporenih reformi, pobijedila je opoziciona partija desnog centra – GERB.

2011 – Apelacioni sud u Hagu odlučio je na osnovu tužbe preživjelih i članova porodica žrtava, da je Holandija odgovorna za smrt trojice Muslimana u vrijeme masakra u Srebrenici 1995. Presuda je ocijenjena istorijskom jer se prvi put jedna država proglasila odgovornom za akcije koje su sprovodile njene snage pod okriljem Ujedinjenih nacija.

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1811 – Venecuela je postala prva južnoamerička država koja je proglasila nezavisnost od Španije.

1865 – U Velikoj Britaniji donesen je prvi u svijetu zakon o ograničenju brzine – dvije milje na sat.

1975 – Američki teniser Artur Eš postao je prvi crnac pobjednik turnira u Vimbldonu.

2001 – Makedonske vlasti i albanski pobunjenici postigli su dogovor o primirju. Mirovni sporazum kojim su okončani višemjesečni sukobi u Makedoniji, potpisan je 13. avgusta u Ohridu.

2009 – Rože Federer osvojio je Vimbldon i s  15 grend slem titula  postao najuspješniji teniser u istoriji.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 1490. umro je Ivan Crnojević,  gospodar Crne Gore, drugi sin Stefana – Stefanice Crnojevića. Vladao je od 1465. do smrti 1490.  Pod pritiskom Turske napustio je 1475. Žabljak i prešao na riječki grad Obod, gdje je napisao osnivačku povelju Cetinjskog manastira. Godine 1482. Ivan Crnojević je na Cetinju podigao dvor, a dvije godine kasnije i manastir. Preselio je Zetsku  mitropoliju s Vranjine na Cetinje i sam postavio prvog cetinjskog mitrpolita Visariona. Uz  povelju Manastira, Ivan je donio i zakonski tekst “Sud carski i patrijaršijski”, kojim su propisana osnovna pravila o životu i radu mitropolije. Ivan Crnojević je utemeljitelj crnogorske tradicije oslobodilačkog vojevanja; povezao je Crnu Goru s Venecijom – ondašnjim naučnim i kulturnim centrom i zajedno sa sinom Đurđem utemeljio prvu državnu štampariju na slovenskom jugu. Sahranjen je na Cetinju u svom manastiru na Ćipuru. Crnogorska pravoslavna crkva proglasila je Ivana Crnojevića za sveca 12. jula 2003.

1776 – Na Kontinentalnom kongresu u Filadelfiji potpisana je američka Deklaracija o nezavisnosti; 4. jul slavi se u Sjedinjenim Američkim Državama kao Dan nezavisnosti.

1807 – Rođen je italijanski revolucionar Đuzepe Garibaldi, vođa pokreta za nezavisnost i ujedinjenje Italije. Legendardnim pohodom sa svojim dobrovoljcima (hiljadu crvenih košulja) oslobodio je 1860. Siciliju od  vlasti Burbona i u septembru trijumfalno ušao u Napulj. Izabran je za poslanika Rima 1874. ali je odbio počasti kralja Vitoria Emanuela, titule vojvode i maršala.

1810 – U vrijeme francuske uprave u Dalmaciji i Boki Kotorskoj po naredbi Dandula, glavnog francuskog zapovjednika za Iliriju, donesen je Zakon za Kraljevinu Iliriju kojim je slovenskom stanovništvu u tim krajevima dozvoljena slobodna upotreba maternjeg jezika.

1848 – Umro je francuski pisac i diplomata Fransoa Rene Šatobrijan. Kontrarevolucionar, emigrirao je u Englesku 1792, a vratio se 1800. Za vrijeme Burbona bio je ambasador i ministra spoljnih poslova. Smatra se tvorcem francuskog modernog književnog stila i jezika. Rafinirani stilista u djelu “Memoari s onu stranu groba”, u političkim spisima negira tekovine Francuske buržoaske revolucije i racionalizam u filozofiji.

1900 – Rođen je legendarni američki džez muzičar, trubač i pjevač Luis Armstrong, zvani Sačmo ili Pops. Doprinio je više od bilo kog džez-muzičara popularisanju džeza. Mnogobrojne turneje širom svijeta donijele su mu nezvaničnu titulu ambasadora dobre volje. Slavu je postigao sa svojim ansamblom „Luis Armstrong and His Hot Five i Hot Seven “ od 1925. do 1927. Svirao je na prvom džez-koncertu u Metropoliten operi u Njujorku i snimio brojne filmove.

1919 – Na proslavi Dana nezavisnosti, državnog praznika SAD, američki vojnici u svečanoj povorci nosili su uz ostale i crnogorsku zastavu. Predstavnik opunomoćenog crnogorskog poslanstva u Sjedinjenim Američkim Državama bio je kapetan Jovica Šaulić, koji je prisustvovao toj proslavi. Bili su to dani više formalne nego faktičke egzistencije crnogorskog kraljevskog poslanstva u Vašingtonu, koje je definitivno ukinuto januara 1921. godine.

1934 – Umrla je francuska naučnica poljskog porijekla Marija Kiri Sklodovska. Otkrila je radioaktivne elemente radijum i polonijum. Prvu Nobelovu nagradu za fiziku podijelila je 1903. sa suprugom Pjerom i Bekerelom, a drugu za hemiju dobila je 1911.

2004 – Na mjestu Svjetskog trgovinskog centra u Njujorku, kao kamen temeljac za neboder koji će zamijeniti uništene tornjeve 11. septembra 2001, položena je granitna ploča (teška 20 tona) s natpisom “U čast dugotrajnog duha slobode”.

2005 – Svemirska sonda “Duboki udar” udarila je u kometu Templ 1. Sonda, veličine mašine za veš, koja je trebalo da pruži podatke o nastanku sunčevog sistema, udarila je u kometu veličine pola Menhetna. Udar se dogodio 134 miliona kilometara daleko od Zemlje. Nijedna svemirska letjelica nije se približila nekoj kometi kao sonda “Duboki udar”- saopštila je Američka svemirska agencija.

2008 – Mitroplit Crnogorske pravoslavne crkve Mihailo i gradonačelnik Cetinja Milan Janković položili su kamen temeljac za hram Crnogorske pravoslavne crkve u Lovćencu. Istovremeno je obilježena i slava Svjetske unije Crnogoraca, koja se na dan Svetog pravednog Ivana Crnojevića, gospodara crnogorskog, obilježava u dvadeset jednoj zemlji u svijetu.

2011 – Japanski naučnici saopštili su da su na dnu Tihog okeana otkrili ogromna nalazišta rijetkih zemljinih minerala, od ključne važnosti za proizvodnju elektronike visoke tehnologije. To otkriće, prema ocjeni analitičara, uzdrmalo je kinesku dominaciju koja podmiruje oko 97 odsto svjetskih potreba za rijetkim mineralima.

2012 – Generalni direktor CERNA Rolf Diter Hojer izjavio je na seminaru naučnika i predstavnika svjetskih medija u blizini Ženeve da se otkrićem subatomske čestice, sastavnog dijela građe univerzuma, za koju se pretpostavlja da je „bozon“, koji je pola vijeka prije zamislio i dao mu ime teoretičar fizike Piter Higs, „došlo do ključne tačke u pokušaju da razumijemo prirodne zakone“. Čestica je predmet 45-godišnjeg traganja za objašnjenjem kako materija dobija masu. „Otkriće čestice koja ima osobine Higsovog bozona otvara put, ocijenio je Hojer, za mnoga detaljnija istraživanja“. Proučavanja podataka dobijenih sudaranjem protona u CERN-ovom Velikom hadronskom sudaraču, na kojima su radila dva nezavisna tima, dala su visok nivo sigurnosti u postojanje nove čestice.

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1826 – U istom danu umrli su bivši predsjednici Sjedinjenih Američkih Država Džon Adams   i Tomas Džeferson.

1946 – Filipini su stekli nezavisnost od Sjedinjenih Američkih Država nakon 47. godina.

1997 – Američka vasionska sonda “Patfajnder” spuštena je na Mars.

2009 – Uprkos zabrani Ujedinjenih nacija, Sjeverna Koreja ispalila je sedam balističkih projektila, direktno prkoseći Sjedinjenim Američkim Državama.

2010 – Španski terniser Rafael Nadal trijumfovao je, drugi put u karijeri, na Rolan Garosu i Vimbldonu u istoj godini.

2011 – U Specijalnoj bolnici za plućne bolesti „Jovan Bulajić“ u Brezoviku otvoreno je odjeljenje za hemioterapiju. 

PROJEKAT “LINING THE E(ART)H”

Prva faza interaktivnog online projekta koji je nastao kao saradnja umjetnika sa Cetinja i iz Italije, “Living the E(art)h”, a koji je podržan u okviru kampanje Ministarstva kulture “Živimo kulturu”, biće predstavljena 10. jula.

Nosilac projekta je vizuelna umjetnica iz Crne Gore Milica Janković, a isti će biti kuriran od umjetnika iz Torina Đulia Peruđnija. Projekat je počeo još u vrijeme karantina i dio je kulturnih aktivnosti koje se organizuju u vrijeme pandemije. Koncipiran je u četiri uzastopne faze kroz koje su društvene mreže smještene u središte samog istraživanja.

Kako ističe Janković, učesnici na projektu su umjetnici iz Torina i sa Cetinja i na taj način se pravi spona između ova dva grada, ionako već istorijski povezana likom kraljice Jelene, supruge italijanskog kralja Viktora Emanuela III Savojskog, porijeklom sa Cetinja.

U prvoj fazi, kako je objašnjeno, umjetnici su koristeći alate i mehanizme platformi Fejsbuk i Instagram istraživali grad u kojem borave, Cetinje sa jedne i Torino sa druge strane, iz njihovih domova i tako stvarali vizuelni most između dva grada.

“Projekat je strogo relacijskog karaktera i ima za cilj da direktno uključi javnost koja će postati glavni akter samog kreativnog procesa, a to je i dio druge faze”, napominje umjetnica.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 321. godine rimski car Konstantin II, hrišćanin, proglasio je neđelju za dan odmora i vjerskog obreda.

1583 – Ruski car Ivan Grozni u nastupu gnjeva, ubio je sina. Taj autokrata sproveo je značajne reforme u Rusiji, a zbog okrutnog odnosa prema boljarima dobio je naziv Grozni. Kao tragični lik bio je inspiracija slikarima, muzičarima, književnicima.

1804 – Praviteljstvo suda crnogorskog i brdskog uputilo je ruskom dvoru pismo, reagujući na propagandu i zavjeru koju je protiv vladike Petra I širio ruski general Marko Ivelić. U poruci caru Aleksandru I, Praviteljstvo je napisalo: “Mi, narod crnogorski, nijesmo nikada imali među nama i nad nama stranog zapovjednika poslije našeg vojvode Ivana Crnojevića, pa ga ni sad nikako ne želimo imati”.

1881 – U ličkom selu  Nedak rođen je Dušan Vuksan. Boraveći četvrt vijeka u Crnoj Gori, istinski je zadužio crnogorsku kulturu i nauku. Dušan Vuksan bio je bibliograf, muzeolog, arhivist, kolekcionar, pokretač i urednik časopisa, pisac udžbenika. Najznačajnija  Vuksanova djela: “Petar I Petrović Njegoš i njegovo doba”, zatim tri dragocjene zbirke iz istorije crnogorske književnosti: “Poslanice mitropolita Petra I”, “Spomenice Petra II Petrovića Njegoša – Vladike Rada” i “Pisma Petra II Petrovića Njegoša”. Dušan Vuksan bio je urednik prve serije časopisa “Zapisi”  od 1927. do 1933. Umro je u Beogradu 24. decembra 1944. godine.

1883 – Rođen je u Pragu, u jevrejskoj porodici, austrijski pisac Franc Kafka. Do 1945. bio je gotovo nepoznat da bi tek potom stekao svjetsku slavu. Za života je objavio tek nekoliko djela, dok je najveći broj, protiv njegove izričite želje da se cjelokupna književna zaostavština spali, izdao njegov prijatelj Maks Brod. Kafkina djela, među kojima najpoznatiji roman “Proces” i pripovijetka “Metamorfoza”, imala su presudan uticaj na književnost 20. vijeka.

1912 – U Veljem brdu u Piperima rođen je Jagoš J. Jovanović, crnogorski istoričar i publicista. Najznačajnije djelo Jagoša Jovanovića je “Stvaranje crnogorske države i razvoj crnogorske nacionalnosti”– istorija Crne Gore od početka VIII vijeka do 1918, zatim 250-godišnjica veza  Boke s Rusijom, istorijska i književna studija o Marku Miljanovu “Na visinama čojstva”, te romansirana biografija Vukašina Markovića “Orao na Janiku”. Jovanović je bio prvi predsjednik Naučnog društva Crne Gore, jedan od inicijatora obnavljanja časopisa “Zapisi” pod novim imenom “Istorijski zapisi” i direktor Istorijskog instituta Crne Gore.

1948 – Vlada Narodne Republike Crne Gore donijela je uredbu o osnivanju Instituta za proučavanje istorije crnogorskog naroda. Sjedište Instituta, čiji je prvi direktor bio doktor Niko S. Martinović, bilo je na  Cetinju. Novom uredbom 1958. inicirano je da ta ustanova dobije naziv Istorijski institut Narodne Republike Crne Gore, čije je sjedište od 1959. u Titogradu – današnja Podgorica.

2007 – Uz zvuke vojne muzike i u prisustvu velikog broja predstavnika diplomatskog kora, međunarodnih organizacija i crnogorskih zvaničnika, u kasarni „Masline“ u Podgorici, počela je realizacija MONDEM-a, programa demilitarizacije i oslobađanja viška naoružanja i municije. Rezanje cijevi topa na dva tenka tipa T-55 (od planiranih 61) označilo je početak realizacije programa, a osim tenkova planirano je i uništavanje više od devet hiljada tona vojnog eksploziva, 128 tona toksičnog otpada, 25,8 tona napalma, morskih mina i torpeda, kao i raznih vrsta zastarjelih raketa.

2008 – Haški tribunal pravosnažno je oslobodio ratnog zarobljenika muslimanskih snaga u Srebrenici Nasera Orića, optuženog za zločine nad Srbima u tom gradu 1992 – 1993. Apelaciono vijeće Tribunala time je preinačilo prvostepenu presudu iz 2006, kojom je Orić bio osuđen na dvije godine zatvora.

2009 – Italijanski ambasador  u Crnoj Gori Serđo Barbanti otvorio je u Pomorskom muzeju u Kotoru kancelariju Zajednice Italijana Crne Gore.

2011 – Na izborima na Tajlandu ubjedljivu pobjedu ostvarila je opoziciona partija Jingluk Šinavatre, sestre bivšeg tajlandskog premijera Taksina Šinavatre, koji je nakon svrgavanja s vlasti 2006. bio u egzilu i ima crnogorsko državljanstvo. Pobjedom na izborima Taksinova sestra Jingluk postala je prva žena na premijerskoj funkciji u tom južnoazijskom kraljevstvu.

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1608 – Francuski istraživač Samiel de  Šamplen osnovao je kanadski grad Kvebek.

1624 – Umrla je francuska kraljica Marija de Mediči, kćerka  toskanskog vojvode Frančeska de Medičija.

1904 – Umro je Teodor Hercl osnivač i lider cionističkog pokreta. U djelu “Jevrejska država” (1896) iznio je plan za osnivanje jevrejske države u Palestini.

1962  – Alžir je stekao nezavisnost poslije 132 godine francuske kolonijalne vlasti.

2001 – Na prvom pojavljivanju pred Međunarodnim sudom za ratne zločine u Hagu bivši predsjednik SR Jugoslavije Slobodan Milošević izjavio je da ne priznaje taj sud i odbio da se izjasni o optužnici koja ga je teretila za progon, deportaciju i ubijanje kosovskih Albanaca 1999. godine.

2010 – Roza Otunbajeva postala je predsjednica Kirgizije, prva žena na čelu jedne države u Centralnoj Aziji.

2011 – Srpski teniser crnogorskog porijekla Novak Đoković savladao je u finalu Vimbldona Rafaela Nadala 6:4 i potvrdio prvo mjesto na ATP listi. 

ODGOVOR NA KRITIKE

Američka Akademija filmskih umjetnosti i nauka, koja je redovno na meti kritika da je suviše “bijela” i suviše “muška” napravila je danas spisak od 819 ličnosti – žena i predstavnika etničkih manjina, koje poziva u članstvo.

Među pozvanim se nalaze glumice Sintija Erivo (Cynthia), Eva Longorija, kao i francuski reditelj Žeremi Klapen (Jeremy Clapin). Akademija je pozvala i glumicu Adel Enel (Adele Haenel), koja je postala simbol pokreta “MeToo” u Francuskoj pošto je prošle godine optužila reditelja Kristofa Ridžiju (Christophe Ruggia) za seksualno zlostavljanje.

Akademija je u junu saopštila da želi da poboljša prisustvo manjina u nominacijama u raznim kategorjama za dodjelu nagrade, ali nije navela na koji način namjerava to da sprovede.

Ugledna holivudska institucija godinama je na meti kritika zbog manjka raznolikosti ne samo na spisku kandidata za Oskara već i unutar same ustanove.

Zbog toga kritičari nazivaju akademiju i dodjelu nagrada “Suviše bijeli Oskari”.

Zbog epidemije korona virusa, naredna 93. dodela prestižnih Oskara biće održana 25. april 2021.

Pored odlaganja dodjele, biće odloženo i otvaranje muzeja filma. Muzej koji je trebalo da bude otvoren 14. decembra, biće na kraju otvoren 30. aprila 2021. godine, navela je američka akademija.