Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 1878. na insistiranje velikih sila, počeo je Berlinski kongres. Cilj kongresa bila je revizija Sanstefanskog mirovnog ugovora i donošenje diplomatskih odluka o makro i mikro rješavanju Istočnog pitanja. Svoju delegaciju na kongres je uputila i Crna Gora, ali bez prava da učestvuje u njegovom radu. Delegaciju je predvodio predsjednik Senata  Božo Petrović. U toku kongresa koji je trajao mjesec dana, pregovaračke sile priznale su državnost Crne Gore; udvostručena je njena teritorija u odnosu na stanje prije Veljeg rata i obezbijeđen izlaz na more.

Ostali datumi: 323. godine prije nove ere u Vavilonu je umro Aleksandar Makedonski – Aleksandar Veliki, jedan od najvećih vojskovođa u svjetskoj istoriji. Sin Filipa II Makedonskog, pripadao je dinastiji Argaeda. Rođen je u Peli 356. p.n.e. i živio je samo 33 godine, a vladao desetak. Za to vrijeme osvojio je Persijsko carstvo u čijem je sastavu bio i Vavilon. Osvojio je i Egipat i stigao čak do Pendžaba u Indiji. Iako se nakon njegove smrti njegovo veliko carstvo raspalo, zaslužan je za širenje helenske kulture na Istoku i prožimanje kultura i nacija. Vojnički uspjesi Aleksandra Velikog i osvajanje zemalja za koje se do tada znalo samo po pričanju, putovanja u daleke i nepoznate krajeve, kao i rana smrt mladog osvajača, vjekovima su inspirisali i nadahnjivali maštu brojnih pisaca i likovnih umjetnika.

1811 – Rođen je književni kritičar i filozof Visarion Grigorijevič Bjelinski, osnivač realističke estetike u ruskoj književnoj kritici. Bjelinski je formulisao teorijsku osnovu novog pravca u ruskoj književnosti, nazvanog “naturalna škola”, a kao uzor isticao je Gogoljevo djelo. Otkrio je Gogolja, Ljermontova, Dostojevskog, Koljcova i Gončarova kao velike talente u njihovim prvim književnim pokušajima; savjetovao Turgenjeva i Njekrasova. Prvi je prepoznao svojstva Gogoljeve genijalnosti, koju će sam pisac kasnije formulisati kao „smijeh kroz suze“. Bjelinski je govorio da je „poezija svakog naroda tijesno povezana s njegovim životom i istorijom“, te da se time mogu objasniti njegovi uspjesi u jednoj vrsti poezije i njegovi neuspjesi u drugoj. U poznatom djelu „Pismo Gogolju“, izražavajući negodovanje zato što je nakon „Revizora“ i „Mrtvih duša“ napisao reakcionarnu knjigu „Odabrana mjesta iz prepiske s prijateljima“, Bjelinski je napisao da je: „Spas Rusije u uspjesima civilizacije, prosvijećenosti i humanosti… Rusiji nijesu potrebne propovijedi (dosta ih je ona slušala), niti molitve (dosta ih je ona ponavljala), već buđenje u narodu osjećanja ljudskog dostojanstva“. Bjelinski je time, zapravo,  odvraćao Gogolja od „mračnjaštva i vjerskog fanatizma“. Umro je 7. juna 1848, u 37. godini, no, iako je njegov život bio kratak, svojoj je zemlji ostavio izuzetno značajno nasljedstvo u gotovo svim oblastima kulture. Djelo Bjelinskog je dragocjena riznica ne samo književno-estetskih ideja, već i filozofskih, društvenih i etičkih. Pored „Pisma Gogolju“, poznato je i njegovo djelo “Književne maštarije”.

1848 – Predstavnici bokokotorskih opština podržali su apel Petra II Petrovića Njegoša, upućen Bokeljima od obje crkve, da ostanu privrženi svojoj narodnosti i banu Jelačiću, a ne tuđinima, te pozdravili prijedlog o ujedinjenju s katoličkim i pravoslavnim južnoslovenskim državama, kad se one oslobode uticaja krune ćesarske.

1865 – Rođen je irski pjesnik i dramski pisac Vilijam Batler Jejts, uz Šoa i Džojsa jedan od najvećih irskih pisaca. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1923. U mlađim danima bio je aktivan učesnik u irskom nacionalnooslobodilačkom pokretu, inspirator “keltskog preporoda” i irske kulturne ideologije. U poeziji je njegovao kosmopolitizam i oslanjao se na helensku i vizantijsku simboliku, istovremeno se čvrsto držeći irskog tla i keltske tradicije, kao i aktuelnosti vremena u kome je živio. Pored poezije pisao je i veoma uspjele pozorišne komade u stihu i prozi s temama iz keltske mitologije.  Poznata djela  Vilijema Batlera Jejtsa: “Vjetar u trsci”, “Grofica  Ketlin” , “Žuđena zemlja”.

1908 – Na Cetinju je završen sudski proces  optuženih u “bombaškoj aferi”, zbog zavjere protiv knjaza Nikole i pokušaja likvidacije crnogorskog suverena i članova dinastije Petrović -Njegoš. Osuđeno je 50 osoba, šest na smrt; od njih, samo su dvije bile dostupne, a kasnije i pomilovane.

1943 – U bici na Sutjesci u Drugom svjetskom ratu poginuo je komandant Treće divizije i član Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije Sava Kovačević. Rođen je u Nudolu, u blizini Grahova, 25. januara 1905. Od rane mladosti učestvovao je u političkim akcijama KPJ i radu sindikalnih organizacija. Bio je član KPJ od 1925. Važne partijske funkcije obavljao je u rodnom mjestu,  Mjesnom komitetu u Grahovu, Okružnom komitetu u Nikšiću i Pokrajinskom komitetu za Crnu Goru, Boku i Sandžak. Vlasti Kraljevine Jugoslavije više puta su ga hapsile i zatvarale od 1930. do 1939. Bio je jedan od organizatora Trinaestojulskog ustanka i komandant partizanskih snaga koje su oslobodile Grahovo. U NOR-u je bio komandant Nikšićkog partizanskog odreda, prvi komadant V crnogorske proleterske brigade, komandant Operativnog štaba za Hercegovinu, zamjenik komandanta Glavnog štaba za Crnu Goru i Boku, komandant III divizije i član Vrhovnog štaba. Posljednju bitku, jednu od nažešćih u cijelom Narodno-oslobodilačkom ratu, vodio je na današnji dan na Sutjesci i poginuo pri pokušaju proboja neprijateljskog obruča, u jurišu na neprijateljske bunkere kod sela Krekovi. Za narodnog heroja proglašen je 6. jula 1943.

1983 – Američki vasionski brod “Pionir 10” prošao je kroz orbitu Neptuna. Bila je to prva letjelica sa Zemlje koja je izašla izvan Sunčevog sistema.

1986 – Umro je američki klarinetista Beni Gudmen, najpopularniji muzičar džeza tridesetih godina 20. vijeka. Jedan je od prvih muzičara među bijelcima koji se usprotivio rasnoj segregaciji, i u svoj džez orkestar, osnovan 1934. uključio i crne muzičare.

2004 – U Dubrovniku je, u 93. godini, umro poznati fizičar Stevan Dedijer, jedan od najvećih  istraživača informativnih sistema u svijetu, član Dukljanske akademije nauka i umjetnosti. Još kao student Prinstonskog univerziteta bio je antifašista i borac za afirmaciju i ravnopravnost malih naroda. U Drugom svjetskom ratu učestvovao je u desantu na Berlin kao američki padobranac. Poslije rata bio je urednik listova “Borba” i “Politika”, osnivač i direktor Instituta za nuklearnu fiziku u Vinči i jedan od osnivača Instituta “Ruđer Bošković” u Zagrebu. Jugoslaviju je napustio 60-godina prošlog stoljeća i u Švedskoj osnovao istraživački Institut za informativne sisteme.

2006 – Nezavisnu državu Crnu Goru priznale su Velika Britanija, Francuska, Estonija, Slovačka, Luksemburg, Rumunija i Albanija.

2013 – Crnogorski premijer Milo Đukanović otkrio je u Kijevu, glavnom gradu Ukrajine, spomenik Petru II Petroviću Njegošu. Tokom zvanične posjete Ukrajini, na poziv predsjednika vlade Mikole Azarova, Đukanović je razgovarao s najvišim zvaničnicima te zemlje, a potpisani su i sporazumi o međunarodnom drumskom prevozu putnika i robe, saradji u oblasti zaštite od prirodnih i drugih katastrofa, borbe protiv kriminala, naučnoj i tehničkoj saradnji, fizičkoj kulturi i sportu. Godinu i po ranije u Podgorici je otkriven spomenik velikom ukrajinskom pjesniku, slikaru i humanisti Tarasu Ševčenku. 

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

823 – Rođen je francuski kralj Karlo II Ćelavi, kojem je Verdunskim ugovorom 843. pripao zapadni i srednji dio franačke države – danas Francuska.

1899 – Rođen je meksički kompozitor i dirigent Karlos Čavez, osnivač Simfonijskog orkestra  Meksika. U svoje kompozicije unio je obilježja meksičkog folklora i instrumente meksičkih Indijanaca. Poznata djela : “India” , “Četiri sunca”.

1917 – Sa četrnaest bombardera tipa “Gota”, Nijemci su u Prvom svjetskom ratu, prvi put iz vazduha bombardovali London. Prije toga napadi na britansku  prijestonicu vršeni su iz cepelina.

1944 – Prve njemačke rakete Fau-1 ispaljene su u Drugom svjetskom ratu na  južnu Englesku. Do kraja rata 1945. na teritoriju Velike Britanije palo je više od 1000 raketnih bombi, od kojih 660 na London.

1956 – Posljednji britanski vojnici napustili su bazu kod Sueckog kanala, kojim je Velika Britanija upravljala 74 godine. Upravu nad Kanalom preuzeo je Egipat.

2000 – U Pjongjangu je počeo istorijski Samit dvije Koreje, na kojem su predsjednici Južne i Sjeverne Koreje Kim  Dae-Jong i Kim Jong Il vodili razgovore o pomirenju dvije države. Lideri dvije Koreje sastali su se prvi put poslije raspada jedinstvene zemlje 1948.

2006 – Istražni sudija Županijskog suda u Zagrebu Zdenko Posavec donio je odluku o pokretanju istrage protiv Branimira Glavaša i Krunoslava Fehira, osumnjičenih za ratni zločin nad srpskim civilima u Osijeku 1991.

2008 – Irski birači odbacili su na referendumu, održanom dan ranije, sporazum o reformi institucija EU, poznat kao Lisabonski ugovor koji je zamjena za odbijeni Evropsku ustav. Time je plan bloka bio doveden u opasnost, a politički lideri Irske doživjeli su poniženje.

2009 – Nakon objavljivanja pobjede Mahmuda Ahmadinedžada na predsjedničkim izborima u Iranu, koju je osporio njegov protivkandidat Mirhosein Musavi, u Teheranu su izbili najveći protesti od Islamske revolucije 1979.

2010 – Nova flamanska alijansa, stranka koja zagovara podjelu Belgije, proglasila je pobjedu na parlamentarnim izborima u toj zemlji. 

KREATIVNA CRNA GORA

U okviru kampanje “Živimo kulturu”, koju realizuje Ministarstvo kulture, podržano je i jedno izdavačko djelo – grafička novela, koju “Creative BEE Brand and Identity studio” iz Podgorice realizuje u saradnji sa grafičarom Srđanom Radulovićem.

Tema ovog inovativnog projekta, kako objašnjavaju u Ministravu kulture, bliska je crnogorskoj istoriji i bazirana je na nematerijalnoj baštini, predanjima, ali i istorijskoj faktografiji.

Kroz konkurs za kreativne industrije, Ministarstvo kulture daje podršku timu Creative BEE za dalja istraživanja, ali i krajnje oblikovanje ove novele.

“Došli smo na ideju da obradimo temu iz novije istorije Crne Gore, sa istinitim događajima i ličnostima kojima ćemo dodati i atraktivne elemente fantastičnog, kako bismo kreirali jedno nesvakidašnje djelo. Upravo zbog bogatstva liriskog i ilustrativnog, zaključili smo da je grafička novela jedina forma koja može da iznese takvo djelo”, kazala je Svetlana Koprivica iz Creative BEE Brand and Identity studija.

Prema njenim riječima, ovaj projekat zamišljen je da bude prijemčiv široj publici.

“Zbog tematske širine djela, publika može biti raznovrsna, jer naša priča je namijenjena svim ljubiteljima epike, epske mitologije, istorije i ilustracije. Ova četiri elementa, uz još neke dopune, napraviće koheziju u stvaranju jedinstvenog djela”, objasnila je Koprivica.

Pored dobre prilike da se kroz ovo djelo predstavi crnogorska kultura tj. njeno kulturno i istorijsko nasljeđe, Koprivica naglašava da će se novela baviti nesvakidašnjom životnom pričom generala Anta Gvozdenovića.

“On je bio jedna izuzetna ličnost iz istorije Crne Gore – general u tri vojske, kosmopolita, a sa druge strane kockar i ljekar. Sve u svemu, bogata i tajanstvena ličnost”, dodala je Koprivica.

Pojasnila je da će se njen udio u ovom projektu odnositi na dramaturgiju, odnosno na stvaranje tekstualnog i lirskog dijela novele, dok će ilustrator, grafički dizajner Srđan Radulović biti zadužen za vizuelni identitet priče.

“Vjerovatno ćemo još nekog uključiti u proces izrade. Nakon završetka djela, takođe nas čeka veliki posao – od produkcije, preko štampe, do publikacije. Projekat je zamišljen i kao kulturološko istorijski katalog, pa će predstavljati i svojevrsno svjedočanstvo jednog podneblja. Nakon objavljivanja, očekuju nas predstavljanja na sajmovima, književnim manifestacijama, ali i izložbama. Želimo, i nadamo se, da ćemo novelu moći da realizujemo u nastavcima. Za početak, makar u tri toma. Za dalje ćemo vidjeti”, istakla je Koprivica.

Ministarstvo kulture raspisalo je nedavno i treći Konkurs za sufinansiranje projekata i programa iz oblasti kreativnih industrija i naučnih istraživanja u skladu sa Akcionim planom programa “Kreativna Crna Gora: Identitet, imidž, promocija” u 2020. godini. Imajući u vidu situaciju izazvanu pandemijom korona virusa, a u okviru mjera podrške oblasti kulture, Ministarstvo kulture ove godine, pored planiranih 100.000 eura, uvećalo je iznos fonda za ovaj konkurs za dodatnih 50.000. Na ovaj način obezbijeđena je veća podrška, a samim tim i održivost ove važne oblasti kulture u aktuelnim okolnostima.

CIJENA DO 18 MILIONA

Jedan od tri Rembrantova autoportreta koji su u privatnom vlasništvu, krajem jula će biti ponuđen na aukciji u Sotheby’s, a očekuje se da će dostići cijenu između 13 i 18 miliona eura, objavila je aukcijska kuća.

Slika veličine 15×20 cm, sa potpisom velikog flamanskog majstora datira iz 1632. godine, a predstavlja ga u svečanoj odori kada je imao 26 godina. Slikar na glavi ima crni šešir i veliki okovratnik od bijele čipke. 

Autentičnost dela dokazana je tek 1996. godine, nakon analize koja je pokazala da je slika izrađena na istoj hrastovoj podlozi na kakvoj je naslikao portret svog prijatelja Maurita Hijgensa. 

Stručnjak londonskog Sotheby’s, Džordž Gordon pojasnio je da svečana odjeća, neuobičajena za ostale umjetnikove autoportrete, ukazuje na to da je vjerovatno želio da se pokaže u najboljem svjetlu dok se udvarao svojoj tadašnjoj muzi i budućoj supruzi Saskiji kako bi njene roditelje uvjerio u to da je “dobra prilika” za njihovu ćerku. 

“Naslikana neposredno nakon slikarevog dolaska u Amsterdam, svečana odora je vjerovatno trebalo da uvjeri potencijalne kupce da mu posao cvjeta”, kaže Gordon. 

Dodaje da je slika nastala u vrlo kratkom vremenu jer pozadina još nije bila osušena kad je umjetnik na nju stavio svoj potpis.

Uz izmijenjeni kalendar rada zbog pandemije koronaviurusa, Sotheby’s je odlučio da organizuje aukciju više od 500 umetničkih djela iz raznih razdoblja. Djela starih majstora i savremenih umjetnika u londonskom Sotheby’s će biti izložena tri sedmice.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 1759. umro je Vilijam Kolins jedan od najznačajnijih engleskih lirskih pjesnika 18. vijeka.  U njegovim odama izraženo je romantičarsko interesovanje za tajanstveno, legendarno i fantastično, kao i izvjesno demokratsko osjećanje. Poznata Kolinsova djela: “Veče”, “Škotske praznovjerice”, “Sloboda”.

1814 – Crnogorske trupe s Petrom I Petrovićem, nakon zaposjedanja Herceg Novog i Kotora od strane Austrijanaca, definitivno su napustile Boku Kotorsku.

1907 – Datiran je falsifikovani ugovor između Crne Gore i Austrije , koji su navodno potpisali austrijski ministar spoljnih poslova i doktor Lazar Tomanović. Taj krivotvoreni ugovor zloupotrebljavala je srpska vlada u namjeri da Crnu Goru diskredituje kod saveznika.

1915 – U toku Prvog svjetskog rata, predsjednik Opštinskog savjeta u Skadru Prenk Bib Doda uputio je poruku generalu Radomir Vešoviću da sa svojim odredom umaršira u Skadar i spriječi dalje nerede. Tim gestom, Doda je želio da parališe srpske i italijanske okupacione planove. Tri dana kasnije crnogorske trupe su ušle u  Skadar i nije zabilježen ni jedan slučaj pljačke, niti bilo kakvog nasilja. Time je crnogorskoj vojsci omogućeno jednostavnije snabdijevanje hranom i drugim potrepštinama.

1929 – Rođena je Ana Frank, autorka Dnevnika o stradanju Jevreja u okupiranom Amsterdamu u Drugom svjetskom ratu, koji je pisala u tajnom skrovištu.  Ana Frank ubijena je u martu 1945. u  nacističkom logoru Bergen – Belzen. Od porodice Frank rat je preživio jedino Anin otac.

1942 – U selu Smriječno u Pivi formirana je Peta crnogorska narodnooslobodilačka brigada u čiji su sastav ušli  prvi, drugi i treći  bataljon nikšićkog i četvrti bataljon zetskog narodnooslobodilačkog odreda.  Za komandanta Pete proleterske postavljen je Sava Kovačević.

2006 – Sjedinjene Američke Države priznale su nezavisnu Crnu Goru. U pismu upućenom  šefu crnogorske diplomatije  Miodragu Vlahoviću, američki državni sekretar Kondoliza Rajs izjavila je tim povodom: „Zadovoljstvo mi je da Vas obavijestim da Vlada Sjedinjenih Američkih Država priznaje Republiku Crnu Goru kao suverenu i nezavisnu državu, u saglasnosti sa zahtjevom Vaše Vlade i voljom naroda Crne Gore“. Pored Sjedinjenih Američkih Država potvrda priznanja crnogorske nezavisnosti stigla je i iz Brisela, odnosno sa zasjedanja šefova diplomatija Evropske unije u Luksemburgu, zatim od Hrvatske, Makedonije, Švajcarske, Austrije, Češke, Bugarske, Turske, Mađarske, Letonije i Malte.

2006 – Umro je slavni austrijski kompozitor mađarskog porijekla Đerđ Ligeti. Stvarao je muziku kaleidoskopske polifonije u divergentnom stilu. Poznata djela: „Nuvel aventur“, „Rekvijem“, „Luks eterna“, Hamburški koncert za hornu i kamerni orkestar“.

2008 – Vlada Crne Gore usvojila je Predlog zakona o svojinsko-pravnim odnosima, kojim su uvedena određena ograničenja za strance. Novim zakonskim rješenjima predviđeno je da strana lica ne mogu imati pravo svojine nad prirodnim bogatstvima i dobrima od opšte upotrebe, poljoprivrednim zemljištem, šumama i šumskim zemljištem, spomenicima kulture od izuzetnog značaja, te nepokretnim stvarima na području koje je radi zaštite interesa i bezbjednosti zemlje zakonom proglašeno područjem u kojem stranac ne može imati pravo svojine.

2010 – U Beogradu je osnovano Crnogorsko nacionalno vijeće. Za predsjednika Vijeća izabran je prof. dr Milenko Perović.

2011 – Crnogorski pisac Ognjen Spahić, autor romana „Hansenova djeca“, primio je međunarodnu nagradu „Ovidije“ za najboljeg mladog pisca u 2010, koju mu je dodijelilo Udruženje književnika Rumunije i Rumunski institut za kulturu. Na isti dan, šest godina ranije (2005) Spahiću je za isti roman dodijeljena prestižna bosanska nagrada “Meša Selimović”. Nagrađeni Spahićev roman objavljen je u izdanju zagrebačkog (Durieux) Dirjea i Otvorenog kulturnog foruma sa Cetinja.

2013 – Američka agencija za međunarodni razvoj (USAID) završila je svoj program u Crnoj Gori, što je obilježeno svečanim prijemom u Vladinom domu na Cetinju koji je priredila američka ambasada u Podgorici. Ambasadorka Sju Kej Braun kazala je tom prilikom da je Crna Gora napravila pomak u oblastima ekonomskog razvoja i demokratije, te da su „Sjedinjene Američke Države ponosne što su bile dio tih dostignuća“ kao njeni dugogodišnji partneri. Braun je pročitala i pismo američkog predsjednika Baraka Obame u kome je kazao da „završetak pomoći USAID-a u Crnoj Gori predstavlja početak nove faze u bilateralnim odnosima između Crne Gore i SAD. Na putu tranzicije od primaoca razvojne pomoći ka snažnoj, stabilnoj evropskoj demokratiji, uvjeren sam da će Crna Gora imati sve veću i uticajniju ulogu u širokoj evroatlantskoj zajednici“, dodao je Obama. Direktorka misije USAID-a Suzan Fric rekla je povodom završetka programa da se misija u Crnoj Gori završava u velikom stilu, te da su ponosni što su svojim programima pomogli crnogorskom sjeveru da unaprijedi ekonomiju i državnim institucijama da bolje rade svoj posao, a pravosuđu olakšali rad. Podrška i rad USAID-a trajali su dvanaest godina, a obezbijeđena novčana pomoć iznosila je 243 miliona dolara. Na svečanosti zatvaranja programa USAID-a prikazan je film o rezultatima njegovog dvanaestogodišnjeg rada u Crnoj Gori.

2013 – Rukometaši Crne Gore pobijedili su njemačku reprezentaciju u Sportskom centru „Morača“ 13:11 i izborili plasman na Evropsko prvenstvo u Danskoj. Za reprezentativca Petra Kapisodu bio je to oproštajni meč, čijem je rezultatu doprinio sa dva gola. Tridesetogodišnjem Kapisodi saigrači su za oproštaj poklonili sliku Dimitrija Popovića „Njegoš“. 

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1667 – Žan Batist Deni, ljekar Luja XIV izveo je prvu uspješnu transfruziju krvi petnaestogodišnjem dječaku, koristeći krv ovce.

1991 – Boris Jeljcin izabran je za predsjednika Rusije na prvim neposrednim predsjedničkim izborima u toj zemlji. Drugi predsjednički mandat Jeljcin je osvojio u julu 1996. da bi se u decembru 1999. dobrovoljno povukao s vlasti i za svog nasljednika predložio Vladimira Putina.

1995 – Umro je italijanski muzičar Arturo Benedeti Mihalanđeli, jedan od najvećih pijanista 20 vijeka.

1999 – Na Kosovu i Metohiji počelo je razmještanje međunarodnih bezbjednosnih snaga (KFOR) na osnovu rezolucije 1244 Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija.

2005 – Kuvajćanka Masuma al-Mubarak, postala je prva žena ministar u istoriji Kuvajta.

2007 – Haški tribunal osudio je bivšeg predsjednika Republike Srpske Krajine Milana Martića na 35 godina zatvora.

2008 – U okviru svoje posljednje evropske turneje, američki predsjednik Džordž Buš stigao je u Italiju. Buša je u Rimu dočekalo 2.000 demonstranata, koji su mu uzvikivali „idi kući“. Osvrnuvši se na hladan doček, Buš je novinarima kazao da je to posljedica, kako je rekao, „dezinformacija i propagande“ protiv SAD.

2009 – Na predsjedničkim izborima u Iranu pobijedio je predsjednik Mahmud Ahmadinedžad, dok je njegov rival, umjereni bivši premijer Mirhosein Musavi prijavio neregularnost izbora i sam proglasio pobjedu.

TORMI NA FESTIVALU STRIPA

Jedan od trenutno najaktuelnijih svjetskih strip crtača Kijan Tormi novi je potvrđeni gost ovogodišnjeg izdanja Hercegnovskog strip festivala (HSF) koji će se od 4. do 9. septembra održavati na više lokacija u Herceg Novom.

Kako su saopštili organizatori, vanserijski umjetnik iz Dablina, koji radi za dvije najveće svjetske izdavačke kuće, američke gigante Marvel i DC, pored Betmena i naslova iz univerzuma “čovjeka šišmiša” kao što su Betgirl sa scenaristom Sesilom Kastelućijem i Catwoman sa legendarnim Šonom Gordonom Marfijem i Blejkom Nortkotom, trenutno radi na novom izdanju Doktora Sudbine (Doctor Doom) i Skarletne Vještice (Scarlet Witch) za Marvel i najnoviji nastavak sjajnog serijala Nepravda (Injustice) za DC Comics.

“Prije potpunog prelaska u devetu umjetnost, Tormi je bio višestruko nagrađivani umjetnički direktor u svijetu marketinga koji je paralelno sa redovnim poslom radio na strip serijalu DC Antologija (DC Anthologies) sa poznatim scenaristima kao što su Kajl Higins, Mariko Tamaki i Pol Dini. Njegov rad ne prolazi nezapaženo ni kod konkurentskog Marvela, pa tako dobija angažman na pričama Ratni svici (Doom story) u okviru kritički visoko ocijenjene sage Rat Carstava (War of the Realms), te na naslovima kao što su Valkira (Valkyrie) i Anihilacija: Bič (Annihilation Scourge: Alpha)”, navodi se u saopštenju Hercegnovskog strip festivala.

Kako su dodali, granice Crne Gore sada su otvorene i za Republiku Irsku, čime su se stvorili uslovi da HSF ugosti ovog poznatog umjetnika.

“Velika nam je čast da ugostimo ovog umjetnika u Herceg Novom, i na taj način dodatno podignemo ljestvicu našeg festivala koji u umjetničkim krugovima u Evropi već slovi kao glavni ljetni događaj posvećen stripu”, navode organizatori HSF-a, uz podsjećanje da lista do sada najavljenih specijalnih gostiju uključuje Britanca PJ Holdena, Slovenca Izara Lunačeka, Njemca Sedata Oezgena, Rusa Artjoma Trahanova, te Italijane Marka Mastraca i Maria Milana.

“GOSPODSKA KRV”

Predstava Nikšićkog pozorišta „Gospodska krv”, rađena po tekstu Marka Kavaje, a u režiji Slobodana Marunovića biće odigrana u kotorskom Kulturnom centru “Nikola Đurković” u četvrtak, 18. juna, u 20 sati.

“Ova komedija je nastala daleke 1958 . godine, odigrana je samo nekoliko puta, a zatim je bila zabranjena. I danas se pitamo da li je Gospodska krv zaista gospodska ili se i dalje radi samo o ljudima koji su gramzivi, pohlepni i spremni na sve zarad sopstvenog interesa. Mi kroz „Gospodsku krv” namjeravamo poručiti relaksirano, kroz igru i smijeh, da pozorište može mijenjati svijet”, napisao je o predstavi reditelj Marunović. 

Predstava je na 16. „Međunarodnom festivalu glumca – Nikšić 2019” osvojila dvije nagrade: Grand Prix za najbolju epizodnu žensku ulogu dodijeljen je Ani Vučković za ulogu Itane, a Grand Prix za najbolju epizodnu mušku ulogu pripao je Stevanu Vukoviću za ulogu Pušelje. 

Glume: Nikola Vasiljević, Ana Vučković, Dušan Kovačević, Jelena Nenezić Rakočević, Jovan Dabović, Slavko Kalezić i Stevan Vuković. 

Prodaja ulaznica po cijeni od pet eura biće na blagajni Kulturnog centra na dan igranja predstave od 10 do 12 sati i od 18 do 20 sati.Za đake, studente i penzionere cijena ulaznice je 2,50 eura. 

Ovo je prva predstava u Kotoru nakon epidemije izazvane virusom COVID 19, a u cilju poštovanja mjera NKT i Vlade Crne Gore, koje su i dalje na snazi, broj posjetilaca je ograničen. 

Shodno tome napravljen je novi raspored sjedenja koji omogućava propisanu distancu uz poštovanje epidemioloških mjera.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 1776. rođen je engleski slikar Džon Konstebl, jedan od tvoraca modernog pejzaža u evropskom slikarstvu. Među prvima je izašao iz ateljea i slikao neposredno u prirodi, unoseći u slikarstvo do tada nepoznatu poeziju atmosfere. Njegove slike karakterišu jednostavnost motiva, slobodan potez i prozračnost atmosfere. Slikar „čiste sunčeve svjetlosti i njenih efekata na kućama ispranih kišom i okupanim travnjacima“, zapisao je: „Nema ista dva dana, a kamoli dva ista sata! Sve je djelo svjetlosti“. Smatra se pretečom Vilijema Tarnera i francuskih impresionista. Poznata djela: „Vajvenhou park“, „Katedrala u Solzberiju“, „ Zaliv Vejmont“.

1859 – Umro je austrijski državnik knez Klemens Meternih, najuticajnija ličnost u Evropi tokom gotovo 40 godina, koliko je bio šef diplomatije i kancelar Austrije. Smatra se oličenjem apsolutističkog režima. S ruskim carem Aleksandrom osnovao je Svetu alijansu čiji je osnovni cilj bio gušenje nacionalnih pokreta u Evropi.

1864 – Rođen je njemački kompozitor i dirigent Rihard Štraus, direktor Bečke opere. Predstavnik je poznog romantizma, mada njegova djela iz posljednjeg stvaralačkog perioda korespondiraju s umjetničkim pravcima 20. vijeka – ekspresionizmom i neoklasicizmom. Poznata djela: “Til Ojlenšpigel” , “Saloma”, “Kavaljer s ružom”.

1877 – Došlo je do poznate bitke kod Moračkog manastira, između turske vojske predvođene Ali-pašom i crnogorske, pod komandom Miljana Vukova.  U znak priznanja za pobjedu izvojevanu u tom boju, Miljan Vukov dobio je na dar sablju Mahmut-paše Bušatlije, čuvenog turskog vojskovođe koji je poginuo u bici na Krusima.

1903 – Grupa oficira pod vođstvom Dragutina Dimitrijevića Apisa ubila je kralja Aleksandra Obrenovića i kraljicu Dragu Mašin. Na srpski prijesto vratila se dinastija Karađorđević; kralj Srbije postao je Petar I Karađorđević.

1910 – Rođen je francuski okeanograf Žak Iv Kusto, pronalazač ronilačkog aparata “vodena pluća” i kamere za podvodno snimanje. Kusto, član Francuske akademije i veliki borac za zaštitu čovjekove okolone, zainteresovao se za podvodno snimanje 30-ih godina prošlog vijeka u Indokini kao mornarički oficir, poslije završetka Pomorske akademije u Brestu. Prvi dokumentarni film „Deset hiljada metara pod morem“ snimio je 1943, a nakon njega su se ređali  dokumentarci i televizijske serije o podvodnom životu i svijetu, koje je Kusto snimao  krstareći morima i okeanima svojim brodom-laboratorijom „Kalipso“. Osnovao je društvo za zaštitu podvodnog svijeta „Kustoovo društvo“. Dobitnik je tri Oskara i “Zlatne palme” u Kanu 1956. za film “Svijet tišine”, koji je snimio s Lujom Malom. Napisao je i više knjiga, od kojih napoznatije „Živo more“, „Delfini“, „Svijet okeana“. Umro je 25. juna 1997.

1915 – Sastali su se u okolini Budve crnogorski princ Petar i austrijski major Gustav fon Kupke. Cilj sastanka bio je postizanje dogovora o prestanku bombardovanja crnogorskih gradova, kako bi se spriječila eventualna crnogorska odmazda prema drugim gradovima koji su bili pod kontrolom Austrije. Taj susret, motivisan humanitarnim pobudama protumačen je  od strane srpskog pukovnika i načelnika štaba Vrhovne komande Petra Pešića, kao plod navodnog tajnog sporazuma između Crne Gore i Austrije. Cilj takvih glasina bio je kompromitacija dinastije Petrović i crnogorske vlade.

1936 – U Moskvi je uhapšeno, osuđeno na tajnom suđenju, i potom pogubljeno osam visokih sovjetskih vojnih rukovodilaca, uključujući ruskog maršala i vojnog teoretičara Mihaila Tuhačevskog. Bio je to početak masovne čistke u vojnom vrhu Sovjetskog Saveza.

2001 – Savezna Republika Jugoslavija, postala je član Banke za međunarodna poravnanja u Bazelu. Na Skupštini banke izvršena je podjela akcija, zlata i deviznih sredstava bivše Jugoslavije, koje su čuvane u toj banci.

2010 – Ordenima za hrabrost države Crne Gore, odlikovani su Đorđije Vujičić, Dragutin Vujović i Marko Blečić, članovi Planinarsko-smučarskok kluba Javorak iz Nikšića, koji su 23. maja osvojili najviši vrh svijeta – Mont Everest. Planinarima je ordene uručio predsjednik Crne Gore Filip Vujanović.

2011 – Crnogorski premijer Igor Lukšić sastao se u Budvi s američkim senatorom i zamjenikom predsjednika Komiteta američkog Senata za pitanja oružanih snaga Džonom Mekejnom. Lukšić i Mekejn razgovarali su o ostvarivanju strateških ciljeva ulaska Crne Gore u Evropsku uniju i NATO. Mekejn je ocijenio da Crna Gora može biti primjer drugim zemljama u tranziciji, ne samo u regionu, i obećao podršku njenim evroatlantskim integracijama.

2012 – Novi predsjednik Srbije Tomislav Nikolić zvanično je inaugurisan na svečanoj ceremoniji koju je bojkotovala većina regionalnih lidera. Lideri Hrvatske, BIH, Slovenije i Makedonije nijesu prisustvovali ceremoniji u Beogradu nakon što je Nikolić negirao da se u Srebrenici 1995. dogodio genocid. U intervjuu jednom njemačkom listu on je takođe kazao da je Vukovar „bio srpski grad“ i da Hrvati „tamo nemaju šta da se vraćaju“. Od lidera iz regiona, svečanosti su prisustvovali predsjednik Crne Gore Filip Vujanović, Republike Srpske Milorad Dodik i srpski član Predsjedništva BIH Nebojša Radmanović.

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1509 – Engleski kralj Henri VIII vjenčao se s prvom od šest žena, Katarinom Aragonskom. Zbog odbijanja pape da kasnije poništi taj brak, kralj je raskinuo s Vatikanom i 1534. osnovao Anglikansku crkvu.

1880 – Rođena je američka  pacifistkinja Dženet Renkin, prva žena koja je postala član Kongresa Sjedinjenih Američkih Država. Kao ubijeđeni antimilitarista, u američkom parlamentu jedina je glasala protiv objave rata Japanu poslije bombardovanja Perl Harbura 1941.

1919 –  Na Cetinju je izašao prvi broj lista  Nezavisne demokratske omladine “Narodna riječ”. Odogovorni urednik bio je Neško Radović, a vlasnik, u ime Saveza omladinskih organizacija u Crnoj Gori, Stevo Bogdanović.

1928 – Na Cetinju je osnovan Savez za efikasniji prevoz putnika i turista. Bila je to centralna turistička organizacija ondašnje zetske oblasti, i ubrzo je prerasla u Društvo za saobraćaj putnika i turista, pod novim imenom “Putnik – Cetinje”.

2008 – Na lokaciji Pusti lisac u opštini Nikšić, završeno je uništavanje 1.500 raketa zemlja-vazduh „Strela 2M“, koje je počelo 10. aprila.

2008 – Skupština Kosova usvojila je himnu, čiji je autor  Mendi Mendići.

2010 – Svečanošću na stadionu „San Siti“ u Johanesburgu, u Južnoj Africi, otvoreno je 19. Svjetsko prvenstvo u fudbalu i prvo koje je održano na afričkom kontinentu.

2013 – Učesnici desetodnevnih demonstracija na Istanbulskom trgu Taksim odbili su zahtjev premijera Tajipa Erdogana da napuste trg, nakon čega je turska policija upotrijebila suzavac i vodene topove kako bi ih rastjerala. Turski nobelovac Orhan Pamuk podržao je demonstrante.

POGREŠNE PREDRASUDE

Američka striming platforma HBO Maks izbacila je privremeno iz svoje ponude filmski klasik “Prohujalo sa vihorom” zbog rasističkih opisa crnačkih likova.

Na ovaj potez HBO Maks se odlučio zbog nasilne smrti Afroamerikanca Džordža Flojda i protesta koji su uslijedili, prenosi Bi-Bi-Si.

U saopštenju HBO Maks se navodi se da bi bilo “neodgovorno” da film i dalje bude u ponudi i to bez “objašnjenja i ograđivanja” od “rasističkih opisa” i dodaje da je film iz 1939. produkt tog vremena i da oslikava etničke i rasne predrasude koje su i tada bile pogrešne, kao što su sada.

Radnja filma smještena je u vrijeme američkog Gradjanskog rata, a često se nalazio na meti kritika zbog načina na koji oslikava ropstvo.

Scenarista filma “12 godina ropstva” Džon Ridli je, u članku za list Los Anđeles Tajms, napisao da film veliča stanje na američkom jugu prije početka rata i da je pun “bolnih stereotipa o ljudima druge boje kože”. On je pozvao HBO Maks da povuče flm iz ponude.

Film je osvojio osam Oskara, uključujući i onaj za najbolji film, najbolju glavnu glumicu i najboljeg reditelja, ali i Oskara za najbolju sporednu žensku ulogu koji je dobila Heti Makdanijel, prva crnkinja koja je osvojila tu nagradu.

“Prohujalo sa vihorom” je zabilježio rekordnu gledanost u bioskopima i tada je proglašen najgledanijim filmom svih vremena.

Iako ga smatraju jednim od najznačajnijih filmova u istoriji kinematografije, prate ga i kritike zbog prikaza ropstva i crnaca.

U KUČIMA

Prva sistematska arheološka istraživanja drevnog utvrđenja Medun, u Kučima nadomak Podgorice, do kraja mjeseca biće završena. Stručnjaci tragaju za nalazima na istočnoj strani tvrđave koji će pomoći boljem razumijevanju kulture i istorije lokaliteta.

Zbog daleke prošlosti i kulturnih slojeva drevni grad oduvijek je privlačio, hroničare, arheologe, arhitekte. Pisane su brojne studije o strateškom uporištu na karavanskom putu. No, preciznih podataka je malo.

Kameni grad preživio je nekoliko civilizacija, bio meta osvajača, mjesto ratnih sukoba. Duže od decenije njegove ostatke spasava sruka.

Strateško uporište ne trpi improvizacije, brže intervencije. Traži, kažu stručnjaci detaljnu analizu umijeća njegovih osvajača, Grka, Rimljana, turskih graditelja. Zato se radi dugo.

Milanka Sredanović, TVCG

IZLOŽBA U NIKŠIĆKOM POZORIŠTU

Izložba dokumenata pod nazivom “Obnova Crnogorskog kraljevstva i jubilarne svečanosti 1910. godine”, otvorena je u Nikšićkom pozorištu, a kako je kazao direktor Državnog arhiva Saša Tomanović, jedan od najznačajnijih događaja u istoriji Crne Gore роčetkom 20 vijeka, po mišljenju mnogih naučnika, bio je njeno proglašenje za kraljevinu, a knjaza Nikole za kralja.

Tomanović je podsjećanjem na pisanje evropske štampe o pregalaštvu naroda Crne Gore, koji vjekovima drži zublju slobode na Balkanu, ozvaničio u Nikšićkom pozorištu izložbu dokumenata kojom je nastavljen program Nikšićke kulturne scene, nakon tromjesečne pauze zbog situacije u vezi sa koronavirusom.

Izložbom se obilježava 9. jun Međunarodni dan arhiva, a koja je u kulturološkom smislu, kako je kazao Tomanović, izuzetno i raritetno dokumentarno svjedočanstvo o odnosu drugih zemalja, evropskih i svjetskih, prema Crnoj Gori u trenutku njene pune međunarodne afirmacije.

Tomanović je ukazao na značaj i ulogu arhiva, arhivske struke i službe koja sakuplja, čuva i objavljuje važne izvore i dokumenta.

Kako je naveo, to je potvrđeno i izložbom o obnovi crnogorskog kraljevstva, vladavini kralja Nikole, zlatnoj svadbi kraljevskog para i proglašenju Сrne Gore za kraljevinu, čime je dat najsažetiji presjek o mjestu i ulozi Crne Gore krajem prve decenije XX vijeka.

“Najviši predstavnici evropskog javnog i političkog života – сarevi, kraljevi, predsjednici vlada i ministri, književnici, umjetnici i naučnici, iskazuju priznanje, pa i divljenje crnogorskoj državi i njenom suverenu”, naveo je Tomanović.

Вečki list Noj fraj prese je, kako je dokumentovano, pisao da se “za crnogorskog knjaza kazalo da je mudri političar i pjesnik, vješt diplomata i ratnik, dobar poznavalac ljudi i prilika, čuvar tradicije i tvorac evropskih ustanova, vladar koji je proslavio i uvećао svoju zemlju, neumorni pregalac na ekonomskom i prosvjetnom polju i nadasve, interesantna i markantna pojava”.

“U intervjuu za taj list, knjaz Nikola je obrazložio opravdanost tog čina, kazavši da crnogorska kraljevina niti je izraz kakvih ambicija, niti djelo čije protekcije ili neрozvanog uticaja, već odjek silne životne moći jednog hrabrog i valjanog naroda, koji se pokazao sposoban za napredak, jačanje i održavanje svoje države”, kazao je Tomanović.

Jedan od koautora izložbe, Srđan Pejović, podsjetio je da je tu postavku sa Velimirom Vujačićem i Lukom Milunovićem uradio prije deset godina i naveo da odslikava “izraz jednog strmljenja, pogotovo poslije dugogodišnjeg mirnodopskog perioda kada Crna Gora zaista doživljava kao nikad prije svestrani, društveni, politički, kulturni, prosvjetni razvitak”.

Prema njegovim riječima, u svim oblastima se napreduje i bila je izraz ne samo, vjerovatno ih je bilo, ličnih ambicija i sujete, već i stremljenja političkih elita i naroda.

Opštinski sekretar za kulturu, sport, mlade i socijalno staranje Milan Korać, istakao je značaj rada Arhivskog odsjeka u Nikšiću koji brojnim projektima omogućuje bliže upoznavanje sa bogatom arhivskom građom, koja predstavlja osnovu za razumijevanje istorijskih procesa, kao i jasniju spoznaju nacionalne istorije i kulture.

Organizatori izložbe su Državni Arhiv Crne Gore – Arhivski odsjek Nikšić, Opština i Nikšićko pozorište.