Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 1685. tokom pohoda Sulejmana Malog na Crnu Goru, vođena je čuvena bitka na Vrtijeljci u kojoj je brojna Sulejmanova vojska nanijela težak poraz Crnogorcima. U toj borbi poginuo je čuveni harambaša Bajo Nikolić – Pivljanin, koji je sa svojim hajducima došao u pomoć braniocima Vrtijeljke u želji da spriječi prolaz turske vojske ka Cetinju. Pogibija velikog junaka sa žaljenjem je primljena kod Mlečana, dok je Carigrad, koji je uprkos neprijateljstvu cijenio ličnost i hrabrost Baja Pivljanina, s olakšanjem primio vijest o njegovoj pogibiji.

1711 – U Dubrovniku je rođen Ruđer Bošković,  matematičar, astronom, fizičar, filozof, pjesnik i diplomata, osnivač i direktor  astronomske opservatorije u Breri kod Milana i direktor optičkog instituta francuske mornarice. Živio je i  radio u Rimu, Milanu, Parizu i Londonu. Ubraja se u najistaknutije naučnike svijeta svoga vremena. Dao je dvije geometrijkse metode za određivanje elemenata Sunčeve rotacije iz posmatranja položaja triju tijela; sve formule sferne trigonometrije sveo je na četiri osnovne; samostalno je izveo Simsonov izraz za astronomsku refrakciju i u računu izravnanja primijenio princip minimuma zbira odstupanja umjesto minimuma zbira kvadrata, dok će Ležanr i Gaus tek nešto kasnije uvesti princip minimuma zbira kvadrata. Ruđer Bošković je izračunao i dimenzije i spoljoštenost Zemlje na osnovu mjerenja meridijana i prvi izložio misao da skretanja viska mogu imati sistematski karakter i da na to prije utiču prostrano kopno ili more, negoli brda. Dao je i geometrijsku metodu određivanja putanja kometa i prvi riješio problem okaca u saću. Elementarnu česticu smatrao je izvorom sile i bez dimenzija, a vrijeme i prostor, nasuprot Njutnu, relativnim, pa se s pravom smatra pretečom Ajnštajna.

1717 – Mletački senat potvrdio je crnogorskom vladici i gospodaru Danilu Šćepčevu Petroviću i njegovim nasljednicima pravo jurisdikcije nad pravoslavnim stanovništvom na Crnogorskom primorju koje je bilo pod vlašću Mletačke Republike. Bio je to izuzetan čin uspostavljanja vjerskog i duhovnog jedinstva podlovćenske Crne Gore i pravoslavnih hrišćana na tom dijelu Jadrana. Nakon toga mletačka uprava priznala je crnogorskom mitropolitu pravo vjerske nadležnosti i nad svim krajevima koje je Venecija zauzela u prethodnom ratu s Turskom.

1833 – Rođen je njemački kompozitor i pijanista Johanes Brams. Četiri Bramsove simfonije i dva klavirska koncerta postali su standardi klasičnog repertoara. Najveći dio života proveo je u Beču kao najistaknutija muzička ličnost toga grada. Komponovao je u tradiciji Baha, Betovena i ranih romantičara, ali i sa svojevrsnom originalnošću i snagom u postizanju jedinstva krepkosti i blage melanholije, oporosti i raspjevanosti.

1840 – Rođen je najistaknutiji  ruski simfoničar 19. vijeka, kompozitor Petar Iljič Čajkovski, čija su djela prožeta ruskom narodnom muzikom i motivima iz bajki i ruske istorije. Njegova najvrednija djela su programski koncipirane simfonije, koncerti za klavir i orkestar, kao i opere «Pikova Dama « i «Evgenije Onjegin», pisane prema Puškinovim istoimenim djelima, baleti „Labudovo jezero“, „Uspavana ljepotica“ i druga.

1915 – Njemačka podmornica «U-20» torpedima je potopila britanski putnički brod «Lusitaniju», što je doprinijelo  odluci Sjedinjenih Američkih Država da uđu u Prvi svjetski rat. Poginulo je 1.198 putnika i članova posade, među kojima i veliki broj Amerikanaca.

1939 – Njemačka i Italija sklopile su politički i vojni savez (osovina Berlin-Rim). Kasnije se ovom savezu pridružio i Japan.

1945 – Potpisivanjem dokumenta o bezuslovnoj kapitulaciji Njemačke završen je Drugi svjetski rat. Dokument su u Remsu potpisali feldmaršal Jodl u ime Vermahta i general-pukovnik Bedel Smit u ime američkih i britanskih snaga. Francuski i ruski oficiri bili su svjedoci. Dokument o okončanju rata potpisan je 9. maja u Berlinu. Drugi svjetski rat bio je totalni rat, jer su u njemu bile angažovane sve ljudske snage i sva materijalna sredstva ratujućih država. U njemu je učestvovala 61 zemlja s dvije milijarde i 100 miliona stanovnika (96 odsto svjetskog stanovništva). Borbenim dejstvima bila je zahvaćena teritorija 40 zemalja, a u sklopu ratnih oružanih snaga učestvovalo je oko 110 miliona ljudi. U Drugom svjetskom ratu život je izgubilo oko 50 miliona ljudi, od čega gotovo 31 milion civila. Najveći gubitak – 20 milona, ili 11,4 odsto od ukupnog stanovništva imao je Sovjetski savez, koji je podnio i najveći teret rata. U Jugoslaviji je poginulo oko 1.700.000 ljudi. Štete od ratnog razaranja procijenjene su na 260 milijardi dolara samo u Evropi, a stvarni rashodi na vođenje rata iznosili su hiljadu i 384 milijarde američkih dolara. Kao dio jedinstvene jugoslovenske države, Crna Gora je u Drugom svjetskom ratu dijelila sudbinu Jugoslavije. Kasnije izvedeni bilansi pokazali su da je u njoj tokom rata poginulo 37.000 ljudi, odnosno 10 odsto stanovništva. Poginulo je oko 14.500 partizanskih boraca i približno toliko na strani četnika i drugih kolaboracionista. Ukupni demografski gubitak stanovništva Crne Gore u tom periodu iznosio je oko 103.000 ako se u obzir uzmu raseljeni i prosječni prirodni priraštaj. Ratna šteta procijenjena je na 43 milijarde i 813 miliona dinara. Zahvaljujući pobjedniku (partizanskom pokretu), Crna Gora je u Federativnu Jugoslaviju ušla s ogromnim moralnim kapitalom – najmasovnijim ustankom kao fenomenom u evropskim razmjerama.

1996 –  Pred Međunarodnim sudom za ratne zločine na području bivše Jugoslavije, u Hagu je počelo suđenje bosanskom Srbinu Dušanu Tadiću, prvo suđenje za ratni zločin poslije Nirnberga i  Tokija.

2008 – Gradonačelnik Pljevalja Filip Vuković i dekan podgoričkog Mašinskog fakulteta Goran Ćulafić potpisali su u Podgorici ugovor o otvaranju Mašinskog fakulteta u Pljevljima – smjer mehanička prerada drveta.

2009– Predsjednik Crne Gore Filip Vujanović predložio je za mandatara nove Vlade predsjednika Demokratske partije socijalista Mila Đukanovića, što je bio Đukanovićev šesti mandat na toj funkciji.

2010 – Lideri 16 evropskih država koje koriste jedinstvenu valutu dogovorili su sa predstavnicima Evropske centralne banke i Evropske komisije mjere za zaštitu stabilnosti euro zone.

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1663 –  U Londonu je otvoreno prvo pozorište pod pokroviteljstvom kralja Čarlsa II.

1682 – Umro je ruski car Fjodor III Aleksejevič Romanov, a na prijesto je došao Petar I – Veliki.

1727 – Na osnovu dekreta ruske carice Katarine I, Jevreji su protjerani iz Ukrajine.

1954 – Vijetnamske trupe potukle su Francuze kod Dijen Bijen Fua, čime je okončana francuska dominacija u Indokini.

1997 – Vlada Sjedinjenih Američkih država osudila je Švajcarsku zbog prihvatanja zlata i dragocjenosti  od žrtava holokausta za vrijeme Drugog svjetskog rata.

1999 – Papa Ivan Pavle II posjetio je Rumuniju, kao prvi poglavar Rimokatoličke crkve koji je poslije hiljadugodišnjeg raskola posjetio neku pravoslavnu zemlju.

2010 – Britanski opozicioni konzervativci ponudili su koalicione pregovore liberalnim demokratama nakon što dramatični parlamentarni izbori nijednoj partiji nijesu donijeli (pri put od 1974.) natpolovičnu većinu.

HIT SERIJA

Uzbudljiv i napeti polu-dokumentarni testament o usponu i padu najnasilnijeg i najbogatijeg kriminalaca svoga doba, Pabla Eskobara, vođi ozloglašenog kolumbijskog narkokartela iz pokrajine Medelin, stiže na Prvi program RTCG.

Hit serija koju su kreirali i producirali Kris Brankato, Karlo Bernard i Dag Miro, smještena je i snimljena u Kolumbiji, što joj dodatno daje na uvjerljivosti.

Prve dvije sezone bazirane su na priči o najvećem narkobosu i krijumčaru Pablu Eskobaru, koji je postao milijarder kroz proizvodnju i distribuciju kokaina, dok se takođe fokusira na Eskobarove interakcije sa ostalim narkobosovima, agentima iz uprave za suzbijanje droge i ostalim suparnicima.

Treća sezona nas vodi dalje nakon pada Eskobare i nastavlja da prati agente koji se suprostavljaju porastu zloglasnog Kali kartela.

Serija je brzog ritma, drži se činjenica i istinitih događaja, dok arhivski snimci podsjećaju na realnost i horor koji je započeo Eskobar i seriji daju dozu dokumentarnosti. Serija je intenzivna, baca svjetlo na neke činjenice s kojima javnost možda nije bila upoznata i na trenutke djeluje uznemirujuće, ali sve u svemu, gledaoce drži prikovane uz ekrane, do samog kraja.

Uloge: Vagner Moura, Pedro Paskal, Bojd Holbruk, Dijego Katano, Alberto Aman, Francisko Denis…

Kreatori serije: Kris Brankato, Karlo Bernard i Dag Miro.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 1697.  Skupština crnogorskih glavara i sveštenstva pod Orlovim kršem na Cetinju izabrala je novog vladiku Danila Šćepčeva Petrovića – rodonačelnika četvrte crnogorske dinastije Petrović – Njegoš. Vladika i gospodar Danilo Petrović vodio je tokom vladavine borbe za unutrašnje i međunarodno jačanje Crne Gore. Uspostavio je 1711. čvrste veze s Rusijom, koju je smatrao pokroviteljicom Crne Gore. Godine 1713. osnovao je Zemaljski sud od 12 glavara iz redova  Opštecrnogorskog zbora. Izvojevao je nekoliko značajnih pobjeda protiv Turske. Mletačka Republika priznala mu je 1717. vjersku nadležnost (jurisdikciju) nad pravoslavcima na Crnogorskom primorju.

1758 – Rođen je jedan od glavnih vođa francuske buržoaske revolucije Maksimilijan de Robespjer, vođa jakobinaca i začetnik revolucionarnog terora. Advokat iz Arasa, političke poglede buržoaskog demokrate izgradio je pod uticajem francuskih prosvjetitelja 18. vijeka, u prvom redu Žan-Žak Rusoa. Kao neprijatelj katoličke crkve i hrišćanstva, ukinuo je hrišćanski i ustanovio revolucionarni kalendar s novim imenima mjeseci (termidor, brimer, friktidor) i novim revolucionarnim praznicima. Najzad je ukunuo hrišćanstvo i zaveo nedogmatizovanu vjeru u „Vrhovno biće“ (Etre suprem), a sam je postao njen prvosvještenik. Vjera je građanima nametala jedino građanske i patriotske obaveze. Robespjer je pogubljen na giljotini 28. jula 1794.

1839 – Njegoš je s Austrijom sklopio ugovor o prodaji manastira Stanjevići s cijelim posjedom za 17 hiljada fiorina. Za isti iznos, dvije godine ranije, prodao je i manastir Maine. Na takav potez bio je primoran jer je Austrija namjeravala da obje rezidencije crnogorskih vladika prisvoji silom, ili za novac.

1853 – Knjaz Danilo ustanovio je Orden Danilovog reda za nezavisnost Crne Gore 1852/53. Danilovo ustanovljenje Ordena uslijedilo je neposredno poslije rata s Turskom 1852/53. i Prve Omer-pašine vojne, a naziv Ordena sjedinio je ime osnivača, suštinu crnogorskog nacionalnog programa i događaj koji je bio povod za njegovo ustanovljenje.

1856 – Rođen je austrijski psihijatar Sigmund Frojd, osnivač psihoanalize. Profesor nervne patologije na Univerzitetu u Beču, emigrirao je 1938. u London. U velikom broju radova koje je objavio iz oblasti psihoanalize do opšte medicine, isticao je značaj nesvjesne psihe i seksualnog nagona u ljudskom psihičkom životu. Svojim djelima: „Uvod u psihoanalizu“, „Psihoterapija svakodnevnog života“, „Totem i tabu“, „Tumačenje snova“, koja, u najvećoj mjeri, imaju psihoterapijsku vrijednost ,uticao je na književnike više od ijednog drugog naučnika njegovog vremena.

1861 – Rođen je indijski pisac i filozof Rabindranat Tagore, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1913. Napisao je više od hiljadu poema, 24 drame, osam romana, najmanje osam tomova pripovijedaka, više od dvije hiljade pjesama, veliki broj eseja i drugih tekstova. Snažno se zalagao za povezivanje istočne i zapadne kulture. Poznata Tagorina djela: „Gradinar“, „Gitandžali“, „Grupa priča“, „Zlatan čamac“.

1862 – Umro je jedan od najboljih američkih esejista  Henri Dejvid Toro, jedinstven pjesnik i filozof prirode u američkoj književnosti. Dvogodišnje iskustvo usamljeničkog života u prirodi opisao je u knjizi eseja „Valden ili Život u šumi“. „Ropstvo u Masačusetsu“, „Odbrana Džona Brauna“ i druga predavanja, predstavljaju njegove priloge borbi za ukidanje ropstva u Sjedinjenim Američkim Državama. Poznat je i njegov Dnevnik u 14 knjiga.

1898 – Iz štamparije Akcionarskog društva u Nikšiću izašao je prvi broj lista „Nevesinje“. Bio je to nedjeljnik za politiku i književnost, čiji je urednik bio novinar i publicista Stevo Vrčević, sin poznatog sakupljača narodnih umotvorina Vuka Vrčevića. List „Nevesinje“ nakon 30 brojeva prestao je da izlazi 20. januara 1899. zbog antiaustrijskih tekstova.

1915 – Rođen je američki filmski glumac, reditelj, producent i scenarista Orson Vels, dobitnik Oskara za životno djelo 1971. Velsov „Građanin Kejn“ smatra se jednim od najboljih filmova u istoriji kinematrografije. Izgradio je osoben stil i uticao na brojne reditelje. Velsova radio-drama „Rat svjetova“, rađena po istoimenom romanu Herberta Velsa o invaziji Marsovaca na Zemlju, emitovana 30. oktobra 1938. na CBS izazvala je opštu pometnju u Americi. O toj pometnji, koju je Vels izazvao svojom radio-dramom, snimljen je 1975. Tv film „Noć koja je uspaničila Ameriku“. Radio Crne Gore je, takođe, snimio dokumentarnu radio-dramu prema Velsovom intervjuu iz 1974. jednom ruskom listu o dramatičnim događajima u toku i nakon emitovanja  „Rata svjetova“. Ta radio-drama često se navodi kao primjer uticaja koji mediji mogu imati i zloupotrebe moći koja iz toga može da proistekne. Postoji priča da su vijesti o iznenadnom japanskom napadu na Perl Harbur (7. decembra 1941.)  u američkoj javnosti u početku primljene s nevjericom upravo zbog posljedica koje je proizvela Velsova radio-drama „Rat svjetova“. Orson Vels na našim prostorima posebno se pamti po ulozi četnika u filmu Veljka Bulajića „Bitka na Neretvi“, snimljenog 1969, a četničkog vođu glumio je i u američkoj radio-drami „Četnici“ (1942), što je nedavno otkrio zagrebački istoričar filma Daniel Rafaelić.

1949 – Umro je belgijski pisac flamanskog porijekla Moris Meterlink dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1913. Poznata djela: „Peleas i Melisanda“, „Plava ptica“, „Mudrost i sudbina“. Bio je predstavnik simbolizma u pozorištu, naklonjen misticizmu.

1974 – Zapadno-njemački kancelar Vili Brant podnio je ostavku zbog špijunske afere u kojoj je otkriveno da je njegov bliski saradnik Ginter Gion bio istočno-njemački špijun.

1991 – U Splitu su izbile demonstracije protiv JNA u kojima je ubijen vojnik Saško Gešovski.

1999 – Ministri inostranih poslova sedam najrazvijenih zemalja Zapada i Rusije (Grupa 8) dogovorili su se na sastanku u Bonu o principima za okončanje rata na Kosovu.

2007 – U Beogradu je, u 79. godini, umro srpski pjesnik, akademik Stevan Raičković. Objavio je više od dvadeset zbirki pjesama, kao i sedam knjiga za djecu. Pisao je eseje, poetsku prozu i prevodio stranu poeziju. Poznata Raičkovićeva djela: zbirka pjesama „ Kamena uspavanka“, knjiga eseja „ Beleške o poeziji“, knjiga za djecu „Veliko dvorište“, poema „ Zapisi o crnom Vladimiru“.

2008 – Rusija i SAD potpisale su dugoočekivani pakt o civilnoj nuklearnoj saradnji.

2009 – Lider Socijaldemokratske partije Ranko Krivokapić izabran je za predsjednika Skupštine Crne Gore, čime je počeo njegov treći mandat na mjestu predsjednika crnogorskog parlamenta.

2009 – Mitropolit Crnogorske pravoslavne crkve Mihailo sa sveštenstvom osvještao je novosagrađenu crkvu Sveti Đorđe u Gavrilovcu na Skadarskom jezeru, prvi objekat koji je Crnogorska pravoslavna crkva sagradila nakon 1918. godine. Izgradnju crkve, koja je trajala dvije godine, finansirao je Budimir Lopičić.

2010 – Na 66. kongresu  Internacionalne federacije filmskih arhiva u Oslu, Crnogorska kinoteka primljena je u članstvo te federacije.

2012 – U drugom krugu predsjedničkih izbora u Francuskoj, pobijedio je socijalista Fransoa Oland, što je, prema ocjeni analitičara omogućilo zaokret ulijevo i početak otpora mjerama štednje koje zagovara Njemačka. Oland je osvojio 51,9 odsto glasova, dok je njegovog protivkandidata Nikolu Sarkozija podržalo 48,1 odsto birača.

2012 – U izrazito jakoj konkurenciji, Podgoričanka Jana Mitrović dobila je u Rimu nagradu za najboljeg diplomiranog farmaceuta u Italiji, koju dodjeljuje italijanska Nacionalna fondacija asocijacija mladih farmaceuta (FENAGIFAR). Nagradu u iznosu 1.000 eura, koja je prvi put dodijeljena, Mitrovićevoj je uručio predsjednik FENAGIFARA Klaudio di Stefano, na kongresu te organizacije. Nakon dodjele nagrade, Jana Mitrović je izjavila da namjerava da nastavi školovanje i upiše studije nutricionizma u Rimu. „Riječ je o komparativnoj disciplini s farmacijom i medicinom, jer dolazi vrijeme kada ćemo se sve manje liječiti klasičnom terapijom – ljekovima, a sve više terapijom Wellness, odnosno odgovarajućim supstancama iz namirnica“, kazala je ona.

2013 – Ministar vanjskih poslova i evropskih integracija Crne Gore Igor Lukšić boravio je u zvaničnoj posjeti Jermeniji. Lukšićeva posjeta, prva je zvanična bilateralna posjeta visokog crnogorskog zvaničnika Jermeniji nakon obnove crnogorske državnosti.

2013 – U bolnici u Plovdivu, u Bugarskoj, umro je, u 48. godini, dekan Ekonomskog fakulteta u Podgorici dr Dragan Lajović od povreda zadobijenih u teškoj saobraćajnoj nesreći u toj zemlji. Lajović je rođen 25. novembra 1965. u Gostilju Martinićkom. Diplomirao je na Ekonomskom fakultetu u Podgorici 1990, magistrirao 1997, a doktorirao 2001. Akademsko zvanje docenta stekao je 2008, a od 2012. bio je dekan Ekonomskog fakulteta. Autor je preko osamdeset naučnih radova iz oblasti ekonomije. Bio je izvršni direktor Fonda za razvoj, predsjednik borda direktora Investiciono-razvojnog fonda, rukovodilac studija menadžmenta na Ekonomskom fakultetu i gostujući profesor na UNESCO katedri u Novom Sadu. Predavao je i na fakultetu Singidunum u Beogradu, kao i na barskom Fakultetu za turizam, hotelijerstvo i trgovinu. Uređivao je časopis „Preduzetnik“.

2013 – U 95. godini umro je sedmostruki italijanski premijer Đulio Andreoti, zvani Gospodin Italija zbog brojnih funkcija koje je obavljao u više od pola vijeka. Andreoti je, prema ocjeni svojih pristalica, kao malo ko služio državi i pomogao u transformaciji te zemlje iz ratom razorene u vodeću industrijsku silu u svijetu. Protivnici su ga, međutim, nazivali satanom, iako je bio veoma pobožan. Italijani vjeruju da je bio savršeni primjer vještog lidera u zemlji koja je umrljana korupcijom i favorizovanjem. Obavljao je svaku političku funkciju u Italiji, osim šefa države. Protiv njega se vodilo više sudskih procesa, među kojima i jedan u kome je bio optužen da je naredio ubistvo jednog novinara, kao da je bio i član mafije. Bio je predmet više od dvadeset parlamentarnih istraga u kojima je bio osumnjičen za djela od korupcije do veze sa sumnjivim finansijerima. U svakom predmetu oslobođen je optužbi, a istrage nijesu oslabile njegovu moć kod birača u Rimu. „Krivili su me za sve osim za Punske ratove, pošto sam tada bio premlad“, jedna je od Andreotijevih čuvenih sarkastičnih izjava.

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1527 – Vojska burbonskog vojvode Karla opustošila je i opljačkala Rim i pobila oko četiri hiljade njegovih stanovnika.

1626 – Holandski naseljenik Peter Minuit kupio je od Indijanaca ostrvo Menhetn, na kojem je kasnije izgrađen Njujork, za bižuteriju u vrijednosti 25 dolara.

1757 – U sedmogodišnjem ratu pruski kralj Fridrih II osvojio je Prag koji su branile austrijske trupe.

1840 – Puštene su u Velikoj Britaniji u promet prve poštanske marke, od jednog i  dva penija s likom kraljice Viktorije I.

1992 – Umrla  je  američka filmska glumica njemačkog porijekla Marlen Ditrih, legendarna-fatalna žena. Proslavila se filmovima „Plavi anđeo“, „Šangaj ekspres“, „Svjedok optužbe“.

1994 – Otvoren je tunel ispod Lamanša.

2007 – Konzervativac Nikola Sarkozi pobijedio je na predsjedničkim izborima u Francuskoj rivalku Segolen Roajal iz redova socijalista, i time produžio 12-godišnju vladavinu desnice.

2009 – Uprkos protivljenju Rusije, vojnici iz zemalja članica NATO-a počeli su jednomjesečne vojne vježbe u Gruziji, svega devet mjeseci nakon rata između Rusije i te zemlje.

2012 – U drugom meču finalne serije Plej-ofa u vaterpolu, Jadran iz Herceg Novog savladao je Budvu 7:13 i tako osvojio treću titulu prvaka Crne Gore otkad se igra nezavisna liga.

KOTORART PROJEKCIJE

Dokumentarno filmsko ostvarenje reditelja Dušana Vulekovića ,,Vida Matjan, sedam decenija muzičke škole”, biće emitovano sjutra u 20 sati na Fejsbuk stranici Međunarodnog festivala KotorArt Don Brankovi dani muzike.

Međunarodni festival KotorArt Don Brankovi dani muzike i Škola za osnovno i srednje muzičko obrazovanje „Vida Matjan“ iz Kotora partneri su od osnivanja festivala 2002. godine.

Škola je jedna od najstarijih muzičkih institucija u zemlji, a od 2007. godine sa ponosom nosi ime „Vida Matjan“.

Vida Matjan je bila sjajna pedagoškinja, muzičarka, kompozitorka, diretkorica i utemeljivač muzičke škole u Kotoru.

Film o životu škole nastao je 2017. godine, povodom obilježavanja sedam decenija od nastanka.

KotorArt Don Brankovi dani muzike nastavljaju sa emitovanjem dokumentarnih filmova, porudžbina festivala i drugog originalnog sadržaja u okviru projekta ,,KotorArt projekcije”.

VRIJEDNE NAGRADE

Međunarodno takmičenje gitarista Tivat 2020 (Montenegro International Guitar Competition) održaće se od 30. maja do 1. juna u online formatu, pod sloganom Safe Port of Music.

Ovogodišnje, 14. izdanje realizuju Muzički centar Crne Gore i NVO Anagastum, uz podršku Centra za kulturu Tivat  i pokroviteljstvo Euro Strings  – European Guitar Festival Collaborative platforme.

 Takmičari mogu da se prijavljuju za učešće do 25. maja i to u dvije kategorije – sa i bez starosnog ograničenja.

“Prijavljivanje se vrši ispunjavanjem aplikacione forme koja se, sa svim informacijama i pravilnikom ovogodišnjeg izdanja nalazi na sajtu guitarmontenegro.com”, navodi se u saopštenju.

Za prvoplasirane su obezbijeđene brojne i vrijedne nagrade među kojima su ručno izrađena Andreas Marvi gitara u vrijednosti od 8.000 eura i Slavko Mrdalj gitara u vrijednosti od 5.000 eura.

“Uz to, najbolji će imati priliku da nastupe na Forumu gitare u Beču, održe niz koncerata u Evropi, u zemljama EuroStrings platforme, nastupe sa Crnogorskim simfonijskim orkestrom”, saopštili su organizatori.

Usljed krize izazvane pandemijom korona virusa i  globalno sprovedene kampanje čiji je cilj da svi ostanemo u svojim domovima, organizatori su odlučili da takmičarski dio manifestacije realizuju emitovanjem nastupa svih učesnika posredstvom EuroStrings platforme i oficijelne Fejsbuk stranice MIGC-a.

“Na taj način, svi ljubitelji akustične gitare moći će da isprate niz koncerata u okviru najeminentijeg gitarskog dešavanja u Crnoj Gori”, navodi se u saopštenju.

Međunarodno takmičenje gitarista (Montenegro International Guitar Competition – MIGC) krajem 2017. godine postalo je dio platforme Euro Strings – European Guitar Festival Collaborative, koja se jednim dijelom finansira iz budžeta EU programa Kreativna Evropa.

“Ovaj projekat predstavlja partnerstvo sedamnaest gitarskih festivala iz Evrope koji su fokusirani na davanje podrške protoku mladih talenata na festivalima i pružanje mogućnosti novim klasičnim gitaristima da dopru do širih međunarodnih publika, čime bi im se omogućio transnacionalni rad i pristup novim tržištima”, navodi se u saopštenju.

U Euro Strings su uključeni slični festivali iz Austrije, Belgije, Portugala, Holandije, Finske, Estonije, Švedske, Njemačke, Hrvatske, Mađarske, BiH, Bugarske, Italije, Španije, Rumunije i Velike Britanije.

“Ključni cilj projekta je doprinos razvoju dinamične i raznovrsne evropske scene klasične gitare, koja odražava zajedničke vrijednosti, preokupacije i izazove 21. vijeka”, kazali su organizatori.

TOKOM EPIDEMIJE

Građani su se uželjeli knjige ali i knjižare, to je pokazao i period epidemije saopštila je za TVCG Lidija Adžić iz Gradske knjižare. Kaže i da posjetioci poštuju mjere prevencije.

“S obzirom na veličinu našeg objekta, maksimalno u radnji može biti pet osoba. Građani su uglavnom poštovali mjere, mada bilo je onih koje smo morali da upozorimo da je nošenje maski obavezno,” saopštila je Adžić.

Ona je istakla da je posjeta bila velika i da se može konstatovati da su se građani uželjeli knjižare.

ORGANIZATORI

Jedan od najuticajnijih književnika XX vijeka, argentinski pisac Horhe Luis Borhes, svojevremeno je rekao da je raj oduvijek zamišljao kao svojevrsnu biblioteku. U vrijeme epidemije Covida 19, knjige nam možda nijesu bile dostupne fizički, u onoj mjeri u kojoj smo navikli, ali srećom, ljubitelji pisane riječi nijesu zadugo ostali uskraćeni za omiljena štiva, s obzirom na to da su od juče i zvanično otvorene knjižare u Crnoj Gori.

Kada su u pitanju okupljanja poštovalaca knjige, s druge strane, izgleda da ćemo još morati da sačekamo, potvrdila je ispred organizatora Međunarodnog podgoričkog sajma knjiga i obrazovanja, izdavačke kuće Nova knjiga, Maida Šukurica-Gorčević.

“Ove godine održaće se 15. izdanje Međunarodnog podgoričkog sajma knjiga i obrazovanja. Kako se prethodnih godina sajam održavao u maju, ove godine ćemo održavanje istog pomjeriti za jesen kada će situacija biti pod kontrolom i kada ćemo, kako se nadamo, organizovati izdavače iz regiona, autore, škole… Pratimo uputstva nadležnih i u skladu sa njima ćemo organizovati sajam gdje ćemo sve ljubitelje knjige naknadno obavijestiti o datumu, učesnicima, načinu održavanja..” potvrdila je u razgovoru za Dnevne novine, PR Sajma.

NAKNADNO GOSTOVANJE MARGARET ETVUD

Pojedini programi zimskog salona knjige BOOKA, još jednog festivala u realizaciji Nove knjige, otkazani su u martu u jeku pandemije korone, a izostalo je i učešće počasnog gosta poznatog francuskog pisca Frederika Begbedea.

Osim toga, zasigurno i najznačajniji književni događaj u Crnoj Gori – gostovanje istaknute kanadske i svjetske pjesnikinje, prozaistkinje i esejistkinje, dobitnice Bukerove nagrade, Magaret Etvud, pod znakom je pitanja.

Etvud, kao dobitnica međunarodne nagrade Književni plamen za 2019. godinu, trebalo je da posjeti Podgoricu na proljeće i primi ovo priznanje, ali i prisustvuje akademskom okruglom stolu posvećenom njenom mnogolikom književnom djelu.

“Margaret Etvud, Frederik Begbede i mnogi drugi pisci koji su bili planirani za ovu godinu potvrdili su da ćemo naknadno dogovoriti njihova gostovanja u Crnoj Gori. Bitno je da gostovanja nisu otkazana već odložena do trenutka kada će javna okupljanja biti bezbjedna za sve. Vjerujem da ćemo se tim istim autorima sada više i obradovati. Mislim da je još rano da planiramo za ovu godinu gostovanja autora sa strane, ali kada se situacija u svijetu riješi i kada putovanja budu bezbjedna autori će sigurno doći”, otkriva Šukurica-Gorčević.

Međutim, iz izdavačke kuće Nova knjiga nijesu dozvolili da im korona virus posve poremeti planove, pa dok su knjižare bile zatvorene, radila je onlajn dostava Gradske knjižare.

Takođe, u skladu s okolnostima i u okvirima odgovornog i mogućeg, nedavno je organizovana i Noć knjige, u virtuelnom formatu, pod pokroviteljstvom Crnogorske nacionalne komisije za Unesco.

“Za sedam godina koliko se održava Noć knjige ovo je bilo prvi put da se održava virtuelno. Uključio se veliki broj učesnika širom Crne Gore i svi smo zajedno poslali jedinstvenu poruku “S knjigom nisi izolovan”! Program je bio raznovrstan, knjiga je opet uspjela da nas sve okupi i na drugačiji i zanimljiv način publici smo pružili slavlje knjige koje je bilo odlično propraćeno. Uključili su se vrtići, škole, biblioteke,knjižare, izdavači, kulturni centri i autori koju su nam čitali odlomke svojih knjiga, pjesama..”, ističe ona.

KNJIGA JE PRIJATELJ U NEVOLJI

Kada je izdavaštvo u pitanju radi se na pripremi novih naslova za koje su autorska prava kupljena prije same pandemije.

“Prevođenje, lekture, korekture i dizajn su poslovi koji nisu stali i na kojima svakodnevno radimo. Za štampanje knjiga i kupovinu novih naslova čekamo da vidimo kako će se situacija razvijati. Sada kada su knjižare opet krenule sa radom sigurno ćemo obradovati naše čitaoce novim naslovima”, navodi Šukurica-Gorčević.

A u ovim teškim vremenima možda se i najbolje potvrdila Sokratova čuvena rečenica knjige su hladni, ali pouzdani prijatelji.

“I sada se pokazalo da je knjiga prijatelj u nevolji. Čitanje nas smiruje, oplemenjuje i hrana je za naš um, koja se u teškim vremenima izolacije pokazala kao razbibriga ali i imperativ. Umjetnost i kultura su svakako bile bijeg od izolacije i nadam se da smo pametno iskoristili vrijeme radeći na sebi”, zaključuje ona.

BRANISLAV VUKOVIĆ

Crna Gora je uvijek imala one rijetke pozorišne glumce koji su svoj jaki lični pečat stvaralaštva ostavili na Crnogorskoj kulturnoj sceni. Jedan od takvih doajena je bio Branislav Vukovć, glumac koji je svoj izuzetan dar i energiju koju je posjedovao pretočio na crnogorsku pozorišnu scenu dajući svoje najbolje godine života CNP-u, a samim tim i crnogorskoj publici.

Piše: Božidar Proročić

Branislav Vuković je svojim ulogama istakao značaj pozorišne umjetnosti, on nije želio da prodire u svijet glumačkih mistifikacija i aluzija već da obznanjuje vječne istine, da prikaže različite karakerizacije uloga koje su se stapale kroz različite stadijume samih pozorišnih komada.

Prihvativši glumu kao svoju sudbinu, Vuković je svoj briljantni nastup i uloge ostvarivao postavljajući sebi najteže zadatke, shvativši da je gluma ogroman okean emocija kojima morate biti preplavlljeni dok stojite pred publikom. Svoju pažnju posvetio je principima konstituenta bilo da je u pitanju ep, tragedija ili komedija.

U tom pogledu, Branislav Vuković je posebno vođen onim iskonskim instinktom koji se ne glumom već samim činom (rođenja) dat stvaraocima. Branislav Vuković je gazeći kroz vrijeme i kroz različite društvene norme, i promjene od početka 90-tih pa sve do svoje završne (posljednje) uloge kroz pozorište uspio da sjedini čovjeka (gledaoca) u venvremenskim sferama i makar da mu kroz pozorišni komad vrati osmijeh ili suzu na lice.

Nesumnjivo obdaren oreolom “Kaliope” – muze zaštitinice govorništva retorike i epske poezije, Vuković je veoma prirodno i neposredno prikazivao već psihološki izgrađene likove koje je publika doživljavala kao potpune (nepoznate) strance, bez prošlosti i konteksta. Uspio je da u dramu unese izraziti spoj duha, blagosti atmosfere osjećanja, od ravnodušnosti preko humora do napetosti i razdražljivosti, a na kraju i tuge. Svaka scena njegove glume je bila emotivno obojena oscilacijama, naglašenom karakerizacijom likova i ponekim trenucima neočekivanog humora, ali tako da je to u potpunom skladu i balansu, zbog čega je svako lik koji je glumio bio fascinantno poseban.

U obimnom glumačkom opusu Branislava Vukovića izdvajale su se uloge: Filč u „Operi za tri groša“, Vuk Mandušić u „Gorskom vijencu“, Andrija u „Ognjištu“, Vučko u „Medalji“, Pop Ivo u „Dundu Maroju“, Soljoni u „Tri sestre“, Maksim u „Ženidbi Maksima Crnojevića, Hasanaga u „Hasanaginici“, Evto u „Letu u mesto“, Baal u „Baalu“, Ilija Rađević u „Prestupnoj godini“, Vajo Rudaš u „Pomjeranju tla“, Tartif u „Tartifu“, Šćepan u „Gospodskoj krvi“, Pujo u „Snaha je doputovala“, Blažo u „Piscu porodične istorije“, Dante u „Robespjeru“, Odisej u „Hekubi“, Krsto Đurković u „Hepi endu“,Otac Filarijon u „Izvanjcu“, Koh u „Zločinu i kazni“, Đuro u „Kako se ko rodi“, Zahar u „Oblomovu“, Ivo u “Udadbi,”.

Neka ovaj mali omaž bude skromno podsjećanje na neprikosnovenog velikana CNP-a uz riječi Šarl de Gola: “Ništa veliko neće biti postignuto bez velikih ljudi, a čovek može biti veliki samo ukoliko je odlučan da to i postane. “

Branislav Vuković je svojim glumačkim darom ispisao najljepše stranice istorije CNP-a i prešao u legendu vječnosti 28. aprila 2018. godine.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 1813.  rođen je danski filozof Seren Kjerkegor, začetnik filozofije egzistencijalizma, zvani „Kopenhaški Sokrat“. Nasuprot filozofskoj tradiciji, razvio je drugačiji uvid u ljudsku egzistenciju. Po njemu za egzistenciju nema sistema, jer je ona sloboda, duh, nemir, strepnja, očajanje, doživljaj grijeha, nepojmljivost, bolest na smrt; ukratko uvijek odnos, a ne kategorijalno postojanje. Svojom mišlju Kjerkegor je na izvjestan način uticao na Migela Unamuna, potom na Jaspersa, Hajdegera, Sartra i druge mislioce 20. vijeka. Izvjestan uticaj imao je i na književnika, južnoslovenskog nobelovca, Ivu Andrića. Kjerkegorova poznata djela: “Pojam strepnje”, “Bolest na smrt”, “Stadijumi na životnom putu”, “Filozofske mrvice”.

1818 – U Triru (Rajnska oblast) rođen je, u jevrejskoj porodici, koja je 1824. pristupila hrišćanskoj konfesionalnoj zajednici protestanata, njemački filozof Karl Hajnrih Marks, teoretičar modernog socijalizma i komunizma. Već u 23. godini stekao je akademski stepen doktora filozofije na Univerzitetu u Jeni s visokoocijenjenom disertacijom „Razlika između Demokritove i Epikurove filozofije prirode“. Odustajući od univerzitetske karijere, počeo je da se bavi publicističkim radom. U svojim je djelima formulisao revolucionarni pogled na svijet proletarijata, dijalektički i istorijski materijalizam, stvorio teoriju naučnog komunizma i ekonomsko učenje koje naučno objašnjava protivurječnosti kapitalističkog sistema, neminovnost njegovog sloma i nužnost revolucionarnog prelaza u komunizam. S Fridrihom Engelsom napisao je 1848. Komunistički manifest. Umro je 14. marta 1883, za pisaćim stolom, u 65. godini. Na dan njegove smrti Engels je u pismu Zorgeu, starom Marksovom prijatelju, napisao:„… Čovječanstvo je postalo za čitavu glavu niže, i to za jednu od najznačajnijih koje je do danas imalo…“. Poznata Marksova djela: «Prilog kritici Hegelove filozofije prava» , «Teze o Fojerbahu» , «Osamnaesti Brimer Luja Bonaparte», «Kapital – kritika političke ekonomije».

1821 – Umro je francuski car Napoleon I Bonaparta, jedan od najvećih  vojskovođa u istoriji, čiji su osvajački pohodi  izmijenili Evropu. Rođen je u Ajačiju 1769. na Korzici; vojnu školu završio je u Brijenu u Francuskoj. Prvi put se istakao u borbi protiv Engleza kod Tulona 1793, i u 24. godini postao general. Nizom vojnih uspjeha, kao  i Kampoformijskim mirom 1797. ukinuo je Mletačku Republiku. Koristeći postignute uspjehe, 1804. proglasio se za imperatora i nastavio osvajačku politiku; zaveo apsolutizam, reorganizovao školstvo, izgradio Pariz. Istovremeno je vladao velikim dijelom Evrope i vodio mnoge ratove. Neuspjeh u pohodu na Rusiji 1812, poraz u bici kod Lajpciga 1813. i pad Pariza 1814, primorali su ga da abdicira i otputuje na ostrvo Elba, odakle se 1. marta 1815. vratio u Francusku, a 20. istog mjeseca ušao u Pariz. Nakon „vlade od 100 dana“ i novog poraza kod Vaterloa 18. juna 1815. prognan je na ostrvo Sv Jelena, gdje je i umro kao britanski zatvorenik. Njegovi posmrtni ostaci prenijeti su u Francusku 1840. i sahranjeni u Domu invalida u Parizu. Napoleon je cjelokupnim vojnim i drugim angažmanom bio izraz mlade, tada revolucionarne francuske buržoazije. Ratnim osvajačkim pohodima, rušio je feudalni poredak u mnogim zemljama. Feudalizam u Evropi bio je toliko podriven po završetku njegovih ratova da je tokom XIX vijeka nestao kao društvena formacija.

1846 – Rođen je poljski pisac Henrik Sjenkijevič, autor romana «Quo vadis» i dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1905. Bio je veoma popularan u Poljskoj. Nacionalnim doprinosima sakupljen je 1900. novac za otkup dvorca u kome su živjeli njegovi preci.

1855 – Reforme započete tokom vladavine, knjaz Danilo Petrović dopunio je pravnim aktom poznatim kao Zakonik Danila I, knjaza i gospodara slobodne Crne Gore. Taj zakonik, poznat pod imenom Opšti zemaljski zakonik bio je, u izvjesnom smislu, prvi ustav Crne Gore. Imao je 95 članova u koje je  s izuzetkom šest članova uključen i Zakonik vladike Petra I. Tim Zakonikom proglašene su za svetinje: «čast, imanje, život i sloboda svijeh građana i jednakost pred sudom»; njime su zahtijevani mir i tišina «spram susjeda» i propisano ukidanje zastarjelih običaja. Zakonik Danila I, koji je štampan u Novom Sadu, doživio je nekolio preinačenja u odnosu na autentičan tekst od strane ličnog sekretara knjaza Danila Milorada Medakovića.

1904 – U Londonu je potpisan ugovor između vlade Knjaževine Crne Gore i kompanije “Markoni” o postavljanju i korišćenju radio-telegrafske stanice sistema Markoni za javnu upotrebu u Baru. U Članu 2 tog ugovora precizirano je da će radio-telegrafska stanica biti izgrađena na trošak i rizik Markonija i snabdjevena dovoljnim brojem aparata za pružanje stalnih usluga. Radio-telegrafska stanica bila je instalirana na brdu Volujica kod Bara i zvanično je puštena u rad 3. avgusta iste godine. Uspješno je korišćena za međunarodni radio-telegrafski saobraćaj sve do 1914. dok je nije uništila austrijska ratna flota.

1944 – Podgoricu su bombardovali saveznički avioni. Poslije šestoaprilskog 1941. i preko 80 napada iz vazduha tokom naredne četiri godine, to je bilo najrazornije bombardovanje ovoga grada u Drugom svjetskom ratu. Podgorica je gotovo bila sravnjena sa zemljom, a među civilnim stanovništvom bilo je mnogo žrtava.

1955 – Odlukom saveznika, Savezna Republika Njemačka ponovo je stekla suverenitet.

1961 – Iz Kejp Kanaverala lansiran je kosmički brod «Merkjuri», prva kosmička letjelica SAD s ljudskom posadom, kojom je upravljao Alen Bartlet Šepard.

1990 – U Bonu su počeli razgovori Sovjetskog Saveza, Sjedinjenih Američkih Država, Velike Britanije, Francuske i dviju njemačkih država o ujedinjenju Njemačke.

2004 – U Kliničko bolničkom centru u Podgorici rođena je prva beba iz epruvete u Crnoj Gori, začeta metodom vantjelesne oplodnje u podgoričkoj klinici “Lajf”.

2009 – Nacionalna turistička organizacija Crne Gore (NTO) otvorila je predstavništvo u centru Sarajeva. Za prvog direktora predstavništva imenovan je Faruk Čaluk. Istoga dana dekan Ekonomskog fakulteta Univerziteta Crne Gore doktor Milorad Jovović i profesor doktor Stefan Ngomaji, dekan Ekonomskog fakuletat Univerziteta u Nici, potpisali su u Podgorici sporazum koji studentima Ekonomskog fakulteta u Podgorici omogućava besplatno usavršavanje francuskog jezika, praćenje i polaganje ispita na francuskom jeziku u skladu s programima Ekonomskog fakulteta u Nici.

2011 – U skupštinsku proceduru ušao je Predlog zakona o dinastiji Petrović-Njegoš, u kome se navodi da je dinastija detronizovana protivno Ustavu Knjaževine Crne Gore aktom nasilne aneksije države iz 1918. Crnogorska se vlast na taj način prvi put jasno odredila prema Podgoričkoj skupštini i događajima iz 1918. godine. U Predlogu zakona, istaknuto je takođe, da se „Radi istorijske i moralne rehabilitacije dinastije Petrović-Njegoš, tim zakonom uređuju pitanja od značaja za status potomaka dinastije, detronizovane protivno Ustavu za Knjaževinu Crnu Goru aktom nasilne aneksije države iz 1918. godine“. Termin „nasilna aneksija“ prvi put se u ovom slučaju unosi u neki od pravnih dokumenata. Predsjednik crnogorskog parlamenta Ranko Krivokapić izjavio je da je taj član u Zakon unesen na insistiranje Socijaldemokratske partije.

2012 – Preko šest hiljada građana iz cijele Crne Gore protestovalo je u Podgorici, pod sloganom „Vrijeme je“, tražeći da vlada Igora Lukšića za deset dana podnese ostavku i pozivajući na građanski bunt i neposlušnost. Bio je to od početka godine treći protest građana Crne Gore, nezadovoljnih niskim životnim standardom i radom Vlade. Kao i prethodna dva, protest je organizovala Unija slobodnih sindikata (USS) u saradnji s Mrežom za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) i Studentskom unijom (SU).

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1570 – Otomansko carstvo objavilo je rat Veneciji zato što je odbila da preda mediteransko ostrvo Kipar.

2002 – Francuski predsjednik Žak Širak osvojio je 82 odsto glasova u drugom krugu izbora u kojem su Francuzi birali između njega i krajnjeg desničara Žan Mari Le Pena, što je najubjedljivija pobjeda u istoriji predsjedničkih izbora u Francuskoj.

2004 – Slika Pabla Pikasa “Dječak s lulom” prodata je njujorškoj galeriji “Sotbi” za 104 miliona i 168.000 dolara, što je najviša cijena ikad postignuta na aukciji za neku sliku.

2008 – Vaterpolisti Primorca iz Kotora savladali su Budvansku rivijeru 5:4 i odbranili titulu prvaka Crne Gore. Istoga dana crnogorska planinarka Jovana Tadić Živković popela se na himalajski vrh Island pik (6.189 metara), što je apsolutni rekord kad su u pitanju planinarke u Crnoj Gori.

2011 – Na šestom Međunarodnom podgoričkom sajmu knjiga ministar kulture Crne Gore Branislav Mićunović i bosanski književnik i scenarista Abdulah Sidran potpisali su ugovor o otkupu Sidranovog scenarija „Prvi put s ocem na izbore“. Trebalo je da scenario bude prilagođen crnogorskim prilikama s akcentom na sudbine crnogorskih golootočana, a za reditelja je izabran Branko Baletić.

AUTORKA KNJIGA O HARIJU POTERU

Autorka serijala romana o Hariju Poteru Dž. K. Rouling doniraće milion funti dvijema britanskim dobrotvornim organizacijama koje tokom pandemije koronavirusa pomažu ugroženim kategorijama stanovništva.

U objavi na Tviteru, koju je napisala na 22. godišnjicu “Bitke kod Hogvartsa”, značajnog događaja u popularnom serijalu, ona je istakla da, dok mnogi u stvarnom svijetu gube svoje najdraže, nije prikladno govoriti o pogibijama koje su plod mašte.

“Kao što je uvijek slučaj u krizama ovakve vrste, oni najsiromašniji i najranjiviji su najteže pogođeni”, napisala je Rouling.

Kako prenosi CNN, ona je napisala da će polovina donacije biti upućena jednoj humanitarnoj organizaciji koja pomaže beskućnicima, a drugi dio organizaciji koja pruža utočište žrtvama porodičnog nasilja, koje je, kako je dodala, postalo znatno učestalije tokom mjera karantina uvedenih zbog pandemije.