FILM “1917”

Film “1917” Sema Mendesa osvojio je nagrade za najbolji film i režiju na dodjeli Zlatnih globusa, kojom se otvara sezona filmskih priznanja u Holivudu.

Najnoviji film Kventina Tarantina “Bilo jednom u Holivudu” (Once Upon a Time… in Hollywood) osvojio je nagradu za najbolju komediju.

Rene Zelveger proglašena je za najbolju glumicu u drami, za ulogu u filmu “Judy”, dok je za najboljeg glumca u drami proglašen Hoakin Feniks za ulogu u filmu “Joker”.

Lora Dern pobijedila je u kategoriji epizodna ženska uloga za lik advokata u filmu Noe Baumbaha “Marriage Story”.

Za epizodnu mušku ulogu nagrađen je Bred Pit za “Bilo jednom u Holivudu”, dok je nagradu za scenario za taj film primio Kventin Tarantino.

Za najbolji film snimljen van engleskog govornog područja nagrađen je “Parasite”, dok je “Missing Link” proglašen za najbolji animirani film.

Ceremonija dodjele Zlatnog globusa, 77. po redu, održana je sinoć u Los Anđelesu, dva dana prije završetka nominacija za Oskara.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan  1745.  rođen je francuski pronalazač Žak Etjen Mongolfje, koji je s bratom Žozefom Mišelom 1783. konstruisao prvi balon napunjen zagrijanim vazduhom.

1822 – Rođen je njemački arheolog Hajnrih Šliman, koji je svoje cjelokupno bogatstvo stečeno u mladosti trgovinom potrošio na arheološka istraživanja. Otkrio je 1868.Troju, koristeći se podacima iz Homerovih spjevova »Ilijada« i »Odiseja«, a potom i Mikenu, Orhomen i Itaku. Umro je 26. decembra 1890.

1829 – Umro je češki slavista Jozef Dobrovski, otac slavistike, tvorac češke gramatike i gramatike staroslovenskog jezika, glavna ličnost češkog narodnog preporoda. Crnogorsku kulturu zadužio je  radovima o crnogorskoj – Crnojevića štampariji i njenim izdanjima. Jozef Dobrovski čuo je prvi put za crnogorsku štampariju 1790, kada mu je protestantski pastor Jirži Ribai objelodanio svoja dva otkrića – knjigu koja je 1491. štampana u Krakovu i crnogorski Oktoih prvoglasnik iz 1494. godine.

1846 – Rođen je Jovo Dreč, prvi crnogorski državni, dvorski, a potom privatni apotekar i  jedan od osnivača Cetinjske čitaonice. Jovo Dreč, rodom iz Mostara, došao je u Crnu Goru kao dobrovoljac tokom Hercegovačkog ustanka. Umro je na Cetinju 5. decembra 1902. Prva apoteka  u Crnoj Gori radila je u okviru bolnice »Danilo I« na Cetinju.

1884 – Umro je češki sveštenik, biolog i botaničar Gregor Mendel. Prvi je došao do jasnih i preciznih formulacija o prenošenju nasljednih osobina i time postavio temelj modernoj genetici. Rezultate koji su potvrđeni 1900. izložio je 1865. u djelu »Eksperimenti s biljnim hibridima«.

1901– Održana je Osnivačka skupština prve nikšićke štedionice, na kojoj su usvojena pravila te finansijske ustanove, u početku nazvane Prva nikšićka novčana zadruga. Zagovornik osnivanja štedionice, zapravo, prve banke u Knjaževini Crnoj Gori, bio je poznati finansijski stručnjak Joco Petrović. Za prvog predsjednika privremenog upravnog odbora štedionice izabran je Mato Katurić. Osnovni kapital štedionice iznosio je 200.000 kruna, podijeljen na 2.000 akcija. Obavezna uplata akcija u toku četiri godine iznosila je 25 kruna godišnje.

1916 – Brod s crnogorskim dobrovoljcima, koji su krenuli iz Amerike da pomognu otadžbini  u ratu protiv Austrougarske, nakon što je 1. januara stigao u Napulj, naišao je pred Medovom na minu. Od 500 dobrovoljaca brodolom su preživjela sto šezdeset četvorica. Njima u slavu  podignut je na Cetinju spomenik »Lovćenska vila«, rad vajara Rista Stijovića.

1916 – U Prvom svjetskom ratu, tokom ofanzive Austrougarske na Crnu Goru, na desnoj obali Tare kod Mojkovca počela je petodnevna Mojkovačka bitka između crnogorske vojske pod komandom Janka Vukotića i 53. i 62. austro-ugarske divizije, koje su imale oko 20.000 vojnika. Crnogorci su odbili ofanzivu  znatno jačeg neprijatelja i time omogućili srpskoj vojsci odstupnicu prema Jadranu.

1919 – Kralj Nikola je iz izgnanstva uputio proglas Crnogorcima u kojem je, tri godine nakon odlaska iz zemlje i nakon sudbonosnih događaja, rekao:”Kada je neprijatelj slomljen silnim udarcima udruženih saveznika napustio našu malu Crnu Goru, okupirala ju je, u ime vlade Srbije njena vojska. Ona je ušla – ne sa grančicom mira i bratske ljubavi, nego da ruši najveće dobro svakog naroda i države – suverenitet njen da uništi, njeno državno biće koje je tekovina vjekovnih napora i krvavih borbi Crnogoraca. Skupila je tzv.Veliku narodnu skupštinu na jedan nasilnički način čije odluke nemaju nikakve važnosti, jer velika narodna skupština i ne postoji kao ustanova po našem ustavu, a kamoli da je nadležna da rješava o sudbini Crne Gore. Crna Gora je Crnogoraca. To je bilo, to će biti”, poručio je u proglasu Crnogorcima kralj  Nikola.

1919 – Umro je Teodor Ruzvelt, predsjednik SAD, čija je politika stvorila svjetsku silu od dotad izolacionističke Amerike. Sproveo je plan za izgradnju Panamskog kanala, a za posredovanje u rusko-japanskom ratu 1905. dobio je Nobelovu nagradu za mir 1906.

1929 – Jugoslovenski kralj Aleksandar I Karadorđević izvršio je državni udar i zaveo ličnu diktaturu.  Zabranjujući rad političkih stranaka, naciolnalnih i vjerskih organizacija, unitarizovao je zemlju, koja je tim činom promijenila i ime. U novoj Kraljevini Jugoslaviji, negirajući više nacija, kralj Aleksandar je obezbijedio sebi neograničenu izvršnu, zakonodavnu i vojnu vlast. Reorganizovao je državu u devet banovina (od kojih je jedna bila Zetska), koje su služile isključivo za ostvarenje ciljeva tadašnjeg monarho-fašističkog režima.

1941 – Predsjednik SAD Frenklin Ruzvelt, u govoru u Kongresu, definisao je američki cilj u »četiri slobode« – slobodu govora, slobodu religije, slobodu od straha i slobodu od siromaštva.

1949 – Umro je američki filmski reditelj Viktor Fleming, koji je svjetsku slavu stekao filmom »Prohujalo sa vihorom«.

1991 – Vjernici i pristalice vraćanja autokefalnosti Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi, uprkos policijskoj zabrani, na Cetinju su obnovili stari običaj nalaganja badnjaka ispred Dvora kralja Nikole – tradiciju starih crnogorskih porodica Martinovića i Borilovića.

1993 – Umro je američki trubač, pjevač i kompozitor Džon Birks »Dizi« Gilespi, jedan od najboljih trubača i improvizatora u istoriji džeza. Odigrao je presudnu ulogu u stvaranju bi-bap muzike.

1993 – Umro je ruski baletski igrač Rudolf Hametovič Nurejev, zvijezda svjetske baletske scene, jedan od najvećih igrača 20. vijeka. Zatražio je politički azil u Parizu 1961.

2008 – U Tivtu je umro crnogorski pjesnik Vaso Stanišić, član Crnogorskog društva nezavisnih književnika. Rođen je 1931. na Njegušima, bio je učesnik narodnooslobodilačke borbe i golootočki zatočenik. Prvu zbirku pjesama “Tuga i talas” objavio je 1970, potom  zbirku “Prostori zvone”, koja je 1972. bila zabranjena. Nakon toga uslijedile su Stanišićeve zbirke “Ne”, “Nit u biću vihora”, “U olucima sunca noć”, “Kavern i lomače”. 

2011 – Mitropolit Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori Amfilohije prokleo je na Badnje veče u Baru sve one koji zagovaraju rušenje nelegalno postavljene metalne crkve na Rumiji. „Ko srušio taj hram, Bog ga srušio i njega i njegovo potomstvo i časni krst mu sudio“, kazao je Amfilohije. Rumija je vjekovima bila simbol ekumenizma gdje su se po tradiciji okupljali predstavnici sve tri zajednice. Godinama su na Trojčin dan pripadnici, pravoslavne, islamske i katoličke vjere zajednički iznosili krst Sv. Vladimira na Rumiju. Novopostavljena crkvica od strane Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori, narušila je međunacionalni sklad i obred.

2012 – Mitropolit Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori Amfilohije ponovio je optužbe na račun Crnogorske pravoslavne crkve, ali i na račun medija i političara koji je podržavaju. „Crnogorska pravoslavna crkva, kazao je Amfilohije, nije crkva, nego otuđena sekta, s lažnim principima i načelima“. Na takve Amfilohijeve riječi reagovao je mitropolit Crnogorske pravoslavne crkve Mihailo rekavši da godine u Crnoj Gori tradicionalno počinju Amfilohijevim skrnavljenjem Božića.

2014 – U Lovćencu u Vojvodini održana je centralna manifestacija nalaganja badnjaka za crnogorsku dijasporu. Svečanosti je prisustvovalo više stotina Crnogoraca i prijatelja Crne Gore iz Srbije, Vojvodine i regiona. 

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1322 – Krunisan je u manastiru Žiča srpski kralj Stefan Dečanski (Nemanjić), sin kralja Milutina, koji je u Metohiji podigao manastir Dečani.

2009 – Rusija je drastično smanjila količinu gasa koju preko Ukrajine šalje Evropi zbog pogoršanja spora s tom zemljom oko cijena, što je u evropskim zemljama, pri temperaturama ispod nule, izazavalo velike nevolje.

2009 – Pogođen globalnom ekonomskom krizom, dnevni  list “Njujork tajms”, prvi put je u svojoj istoriji na naslovnoj strani objavio reklamu. Istoga dana 74-godišnji njemački milijarder Adolf Merkle, zbog nemogućnosti da spasi svoje poslovno carstvo, izvršio je samoubistvo – tako što se bacio pod voz. Mjesec dana ranije i 65-godišnji francuski biznismen Tjeri Magun de la Vilehuše, jedan od osnivača kompanije “Ases internešenel”, takođe je izvršio samoubistvo, presjekavši vene nakon što je zbog prevare Bernarda Madofa izgubio 1,4 milijarde dolara.

2010 – Međunarodni institut za bezbjednost medija sa sjedištem u Briselu saopštio je da su u 2009. ubijena ili poginula 132 novinara i pripadnika pomoćnog osoblja.

2011 – Predstavnica švedskog Nacionalnog veterinarskog instituta Marijan Elvander izjavila je povodom pomora ptica u toj zemlji da je urađena autopsija pet ptica kojima je otkriveno unutrašnje krvarenje, a da spoljnih povreda nije bilo. Tim povodom portparol Programa Ujedinjenih nacija za očuvanje okoline Nik Nutal kazao je da se naučnici bore da bi objasnili ove fenomene koji, kako je rekao, opominju kako priroda može da nas  iznenadi.

STVARAOCI O STANJU U KULTURI

Da Crna Gora ima talenata i veliki potencijal u oblasti umjetnosti, da je besparica hronični problem naše kulturne scene, a miješanje politike u kreiranje programa i podršku umjetnicima, problem, ocjena je crnogorskih umjetnika i kulturnih poslenika, koji su za Portal RTCG komentarisali stanje u crnogorskoj kulturi.

Pitali smo ih i koji su kulturni događaji obilježili 2019, da li postoji uslova, načina i prostora da se mladi umjetnici afirmišu, a stariji pokažu koliko mogu i umiju?

Uvaženi stvaraoci su kazali i šta bi trebalo mijenjati u narednom periodu da bi situacija u svim sferama umjetničkog djelovanja u Crnoj Gori bila bolja.

STEVAN KOPRIVICA, dramski pisac, scenarista

Potrebne ideje i energija, novac nije presudan

Godina na isteku ne pripada onima koje ćemo pamtiti po nekim velikim kulturnim uzletima. Ipak, dva događaja su, po meni, vrijedna pažnje. Predstava “Kozocid” i knjiga “Crnogorska istorija” Živka Andrijaševića.

Predstava Kozocid donijela je u Crnu Goru nekoliko Sterijinih nagrada, rukopis Vide Ognjenović dokazuje da takozvani ‘mejn strim’ itekako živi i odnosi pobjedu nad mikrofonskim recitalima, gluma koja se bazira na prostudiranom karakteru, smijeh i gorčina… Predstava koja nas se tiče, a to je rijetkost u našem teatarskom životu.

Pored ove predstave na mene je ostavila utisak i knjiga Živka Andrijaševića “Crnogorska istorija”. Kao pisac koji često prebira po istoriji, a pri tome ne vjeruje previše istoričarima, našao sam, jasnim i popularnim jezikom ispričanu vertikalu trajanja Crne Gore. Andrijašević ne docira, ne mudruje, ne ubijeđuje nas, iznosi činjenično stanje. Ovo je dajdžestirana istorija, funkcionalni podsjetnik, koji se ne boji ni ‘klizavih’ i ‘spornih’ detalja, ali bez malicioznosti, navijanja, manipulisanja. Rijetko štivo kod nas, kazao je Korivica.

Na pitanje da prokomentariše stanje u našoj kulturi i da li postoji prostora da umjetnici stvaraju i napreduju Koprivica naglašava da je uvjeren da tranzicija još uvijek traje, da se traže kulurni modeli primjereni vremenu u kojem živimo.

“Ne uspjeva se uvijek u tome. Ponekad se zanesemo trendovima i pomodarstvom, zaličimo na ‘pokondirene tikve’, a ponekad gacamo po mulju tradicionalizma i konvencionalnim opštim mjestima. Teško se u tom rascijepu snaći i mladima i starima. Ali, činjenica je da nema opstrukcija i zabrana, diktata i ultimativnosti, nego, svi na crtu, pa kako se ko snađe i dokaže. Dakle, prostora za afirmaciju i stvaralaštvo ima, samo valja znati šta raditi u tom prostoru”, ističe Koprivica.

“Od kada se bavim ovim poslom, gotovo 40 godina, stalni lajt motiv je žalopojka: nema para, nema para, nema para. Ajde da shvatimo-nema para, onoliko koliko bi htjeli da ima. Ali, znam za projekte i poduhvate koji su imali para koliko su htjeli, pa nijesu bili bog zna što. Ne, neće takozvani kulturni proizvod biti bolji redefinisanjem budžeta. O idejama je riječ. Idejama i energiji. A za to nema recepta. Il’ umiješ, ili ne umiješ, surovo, ali tačno. A preporuku je, shodno tome, nemoguće dati”, zaključuje Koprivica.

ALEKSANDAR ĆILIKOV, istoričar umjetnosti

Kulturu prepustiti stvaraocima

“U toku 2019. realizovani su brojni projekti u oblastima likovne i vizuelne umjetnosti, književnosti, muzike, i mnogi od njih kvalitetom zaslužuju dužnu pažnju publike i stručne kritike. Izdvojio bih tri kapitalna kulturna događaja: izdavanje knjige Memoara krunske princeze Jute Petrović Njegoš u izdanju CANU i Narodnog muzeja CG, koje je pratila i doista izvanredna izložba u prostoru Buljarde.

Kapitalnim smatram i pojavu bogato ilustrovane “Crnogorske istorije” autora prof. dr Živka Andrijaševića u izdanju “Pobjede”. Na kraju ističem koncepciju i umjetničke kvalitete tradicionalnog Cetinjskog salona, gdje je zaslugom selektorke Natalije Vujošević i učesnika izložbe napravljen otklon od već pomalo ovještale izlagačke tradicije i ostvarene tendencije koje vode ka upoznavanju sa aktuelnim svjetskim i evropskim umjetničkim praksama.

Govoriti o stanju u crnogorskoj kulturi je jako kompleksan zadatak i teško se on može analizirati u okviru nekog kratkog teksta. Ono u što sam siguran je da Crnoj Gori ne fali talenata u bilo kojoj kulturnoj oblasti. Važno je reći i da Crna Gora, u odnosu na broj stanovnika i veličinu prostora, ima izuzetno veliki broj godišnje realizovanih projekata likovnih izložbi, pozorišnih predstava, književnih promocija i sajmova, muzičkih događaja, raznih festvala i dr. Sve to je dosta
dobro praćeno u printanim i elektronskim medijima, međutim, ne može se reći da postoji jasno koncipirana lista prioriteta rangirana na osnovu čisto artističkih vrijednosti. Najveći problem svakako predstavlja ogroman prodor pseudokulture – rijalitii, folkeri, jeftine tv serije… – protiv čega se naša država mora odlučnije boriti.

U narednoj, a i u svim kasnijim godinama kada je u pitanju progres u kreiranju državne kulture, neophodno je primarno zadovoljiti dvije posebno važne stvari: izdvajanje više finansijskih sredstava i omogućavanje kvalitetnim personama da sa njime raspolažu. Jednostavno rečeno brigu o kreiranju kulture prepustiti pravim stvaraocima uz eliminaciju stranačkih sugestija i namjera. Na kraju ću biti slobodan da postavim pitanje svim građanima Crne Gore, bez ikakve pretenzije
da se shvati kao političko: koliko puta ste na sjednicima Skupštine Crne Gore posljednjih decenija slušali ozbiljne i sveobuhvatne rasprave o kulturnim dobrima i umjetničkoj kulturi? Ja se ne sjećam nijedne.

ŽARKO MIRKOVIĆ, kompozitor

Ko umije naći će i način da to pokaže

Od događaja koji su obilježili 2019. Mirković ističe da je dosta toga propustio, a možda i ne vidi najbolje.

“Vjerovatno je to obnovljena kuća Rista Stijovića, ali je ona, kao i sve drugo, u dubokoj sjenci još nezavršene zgrade Muzičkog centra Crne Gore.

Teško je reći kakvo je stanje u našoj kulturi, jer ima mnogo parametara koji je određuju. Ako je danas bolje u jednom segmentu, ne znači da je i u ostalim, i da će tako biti sjutra. Raduje najavljeno povećanje budžeta za kulturu, samo što više para automatski ne znači njen boljitak. Naš ambijent u kojem se zbog novih “trendova”, zabava sve češće potura kao umjetnost, a površnost i marketinški spinovi, prihvataju bez rezerve, i kad je očigledno da su im noge kratke, jednostavno nije najpovoljniji. Znanja i profesionalne odgovornosti nikad dosta.

Ko god umije ovdje, našao je načina da to i pokaže. Čak i oni koji ne umiju previše, ali previše hoće, jer stručne kritike gotovo da nema. Ozbiljni i posvećeni, stari i mladi, svejedno, koji radom i strpljenjem otvaraju željena vrata, trebaju svakom poslu i svakoj sredini. Glasniju većinu, koja priča sama o sebi, i nalazi prečice da otvori mnoga vrata, na kraju odnese promaja.

Najbolje je stalno mijenjati nas same, bez oklijevanja i bez prestanka. Rado bih promijenio modu raslojavanja kulture na većinsku i manjinsku i projektovanje trenutnih političkih odnosa na zajedničke vrijednosti stvarane vjekovima. Nekom je takva moda opravdana, nekom i unosna, ali nas, kao građansko društvo, i malu kulturu sastavljenu od bliskih “različitosti”, niti zbližava niti nadgrađuje. Naprotiv.

MIODRAG ŠĆEPANOVIĆ, vajar

Kultura na dnu, a lični interes na vrhu ljestvice vrijednosti  

Medijski angažman igra ključnu ulogu u aktuelnosti događaja, ali ne pokazuje njihov pravi značaj i kvalitet. To je slučaj sa srebrnom medaljom koja mi je dodijeljena u februaru 2019. godine na Salonu Francuskih umjetnika u Grand Paleu u Parizu. To je priznanje za koje je potreban i kvalitet i vrijeme. Ovaj događaj nije dobio adekvatnu medijsku pažnju, zbog čega je prošao gotovo nezapaženo.

Stanje u našoj kulturi je nažalost takvo da je sama kultura gotovo na posljednjem mjestu na ljestvici važnosti, dok na sami vrh isplivavaju lični interesi. Međutim, ako se ozbiljno, profesionalno bavite umjetnošću i čvrsto stojite iza svog djela, pored svih prepreka, doprinos kulturi je nezaobilazan.

Uvijek postoji način, kako za mlade, tako i za starije umjetnike, da se afirmišu i pokažu svoj rad van granica svoje zemlje, gdje se na njihova ostvarenja gleda isključivo kao na umjetnička djela, što za pravog umjetnika predstavlja poseban užitak.

Ono što bi dovelo do značajnih promjena u svim sferama umjetničkog djelovanja jeste vraćanje institucijama kulture u Crnoj Gori njihove osnovne i prave funkcije, a to je da budu u službi kulture, što sada nijesu.

SOFIJA KALEZIĆ, književnica

Podrška umjetnicima preko političkih bodova

Ne bih mogla izdvojiti isključivo jedan događaj, ali mogu reći da me raduje što su određene teme koje su do sada bile tabuizirane, kao što je naprimjer tema porodičnog nasilja, mobinga, korupcije i drugih društvenih devijacija i pojava, otvorene na jedan mnogo transparentniji način, nego što je to bio slučaj prije deceniju ili dvije. To, ipak, predstavlja prvi korak ka njihovom rješavanju.

Mislim da se stanje u našoj kulturi lagano popravlja, mada je riječ o dugoročnom procesu koji nije bez protivurječnosti. U Crnoj Gori postoji zaista velik broj koncerata, pozorišnih i bioskopskih predstava, promocija, pa svako može odabrati da prati nekoliko događaja tokom sedmice u skladu sa svojim interesovanjima. Što se tiče šire kulturne slike kod nas nije dobro što se različite kulturne nagrade od strane stručnih komisija, kao i materijalne pomoći različite kategorije dodjeljuju preko političkih bodova ili partijsko-stranačke pripadnosti. Ovakva situacija traje već vrlo dugo vremena i ako mislimo da idemo u kulturnu Evropu trebalo bi da se lišavamo pristrasnosti ovakve vrste.

Koliko će se ko afirmisati i na kakve načine zavisi od njegovih kvaliteta, u koje u prvom redu spada prodornost, kreativnost, upornost, umjetnička originalnost i još mnogo faktora. U našoj zemlji bi trebalo da postoji veći broj muzičkih i kulturnih takmičenja koji bi mladim ljudima omogućili da prečicom stignu do neke prve afirmisanosti, što ne znači da i kasnije na tom putu ne moraju da istrajavaju i da se bore.

Treba veća novčana sredstva da se ulaži u kulturu i da se taj novac opravdava na racionalan način. Raduje me, međutim, što i pored situacije koja nije na zavidnom nivou veliki broj ljudi u Crnoj Gori piše, komponuje, muzicira, slika, bavi se različitim vrstama stvaralačkog ispoljavanja kao što je na primjer, primijenjena umjetnost ili neka druga vrsta kreacije. Nema države u svijetu sa manjim brojem stanovnika od kojih veći procenat umije da se izrazi, ima šta da kaže i to čini na dobar i originalan način. Crnogorci i Crnogorke su, nezavisno od starosne dobi, definitivno umjetnički orijentisana populacija!

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 1589. umrla je francuska kraljica italijanskog porijekla Katarina de Mediči, kćerka gospodara Firence Lorenca II, koja je poslije smrti muža Anrija II od 1560. vladala Francuskom kao regentkinja. Uz podršku pape Grgura XIII organizovala je 1572. pokolj hugenota (protestanata) poznat kao Vartolomejska noć.

1592 – Rođen je indijski car Šah Džehan, poznat i kao princ Haram iz dinastije Mogula, koga je 1658. zbacio sin Aurangzeb. Sagradio je čuveni mauzolej Tadž Mahal za caricu Mumtaz Mahal, u kojem je i on sahranjen 1666. Premjestio je 1648. prijestonicu iz Agre u Delhi.

1762 – Umrla je Jelisaveta Petrovna Romanov, kćerka Petra Velikog, ruska carica od 1741. Naslijedio ju je nećak Petar III, koji je svrgnut u dvorskom udaru i ubijen, a na prijesto je došla njegova žena Katarina Velika.

1876 – Rođen je Konrad Adenauer, prvi kancelar Zapadne Njemačke i osnivač Hrišćansko-demokratske stranke 1947.

1895 – Njemački fizičar Vilhelm Konrad Rentgen, objavio je da je pronašao X-zrake, kasnije po njemu nazvane »Rentgenovi zraci«.

1905 – Englesko trgovačko društvo »Anglo-montenegrin« dalo je oglas o  likvidaciji i prestanku rada u Crnoj Gori. Na rasprodaji su se našli dućani s cijelom imovinom i posjedima u Podgorici, na Plavnici, Rijeci i na Njegušima. To društvo je početkom novembra 1895. počelo da prenosi poštu na  Skadarskom jezeru korišćenjem parobroda »Danica«, kupljenog od uglednog cetinjskog ugostitelja Vuka Vuletića. Uz prenos pošte, Društvo je održavalo redovnu parobrodsku liniju na relaciji Rijeka Crnojevića-Virpazar-Plavnica-Skadar. Raspolagalo je velikim brojem diližansi, omnibusa i drugih prevoznih sredstava kojima je održavalo vezu s parobrodskim linijama na Skadarskom jezeru. Međutim, zbog neovlašćenog prenosa pošte u nekoliko navrata, uprava Pošte Crne Gore imala je dosta problema u komunikaciji s tom firmom. Društvo »Anglo-montenegrin« definitivno je prestalo da radi 1. septembra 1905.godine.

1913 – Kralj Nikola je i pored stava velikih sila da Skadar pripadne novostvorenoj albanskoj državi, instruišući svoje delegate na konferenciji u Londonu, poručio Lazaru Mijuškoviću: «Mi smo spremni da sve prevrnemo, ako nam se Skadar ospori. Mi, bogami, ne blefiramo, no smo riješeni da za njega do posljednjega izginemo. Ovo ponovite poslanicima Rusije, Francuske i Engleske«. Dan kasnije, zatražio je pomoć i od svog zeta, italijanskog kralja Vitoria Emanuela, kao i od francuskog ambasadora na Cetinju.

1916 – Austrijski generalštab pokrenuo je ofanzivu na Crnu Goru.Tim povodom Janko Vukotić je saopštio crnogorskoj vojsci da su vlada i vrhovna komanda ponudile mir Austrougarskoj, ali su uslovi druge strane bili neprihvatljivi. Stoga je kralj Nikola riješio, računajući na pomoć saveznika, da se pruži posljednja odbrana kod Skadra. Ako ni to ne uspije, vojska će se povlačiti ka Draču, a odatle, saopštio je Vukotić, prema razvoju događaja.

1918 – U toku Božićne pobune i rasplamsavanja borbe crnogorskih ustanika i srpskih trupa oko Nikšića, serdar Janko Vukotić zatražio je podjelu Cetinja između pobunjenika i srpske vojske, na što srpska komanda nije pristala.

1919 – Osnovana je Njemačka radnička partija, koja je kasnije nazvana Nacional-socijalistička. Na vlast je došla 1933, a njen lider Adolf Hitler postao je kancelar Njemačke.

1938 – Rođen je španski kralj Huan Karlos I, koji je poslije smrti diktatora Fransisika Franka 1975. imao presudnu ulogu u uspostavljanju demokratskog poretka u Španiji.

1986 – Umro je  crnogorski pjesnik, pripovjedač, esejista, kritičar i prevodilac Radovan Zogović, član Crnogorske akademije nauka i umjetnosti. Rođen je 19. avgusta 1907. u Mašnici u Gornjem Polimlju. Završio je Filozofski fakultet u Skoplju, objavio je više zbirki pjesama koje su u Kraljevini SHS bile zabranjene. Poslije Drugog svjetskog rata objavio je takođe veliki broj  knjiga poezije i proze. Poznata Zogovićeva Djela – poezija:”Artikulisana riječ”,”Lično, sasvim lično”,”Knjaževska kancelarija”, roman “Kožuh s pola rukava”, i pripovijetke: “Pejzaži i nešto se događa”, “Noć i pola vijeka”.

1991 – Umro je srpski pisac Vasko Popa, član Srpske akademije nauka i umjetnosti, najprevođeniji srpski pjesnik u drugoj polovini 20.vijeka. Nazivan je jezičkim čudotvorcem i posljednjim velikim originalnim pjesnikom. Poznata Popina djela:«Kora«,«Nepočin-polje«,«Sporedno nebo«,«Od zlata jabuka«,«Urnebesnik«.

1999 – SAD su produžile ekonomske sankcije protiv SR Jugoslavije uvedene u junu 1998. zbog eskalacije kosovske krize. Istoga dana  beogradski Fond za humanitarno pravo objavio je podatke prema kojima je 2.000 ljudi nasilno izgubilo život tokom 1998. na Kosovu.

2009 – Crnogorski predsjednik Filip Vujanović izjavio je da  prije uspostavljanja diplomatskih odnosa s Prištinom, kosovske vlasti treba da priznaju tamošnju crnogorsku manjinu i obezbijede uslove za povratak nealbanskog stanovništva iz Crne Gore na Kosovo.

2012 – Mitropolit Crnogorske pravoslavne crkve Mihailo obratio se vjernicima poslanicom u kojoj je, između ostalog, kazao: „Ne dozvolite da u našem domu i spomeniku vjekovne slobode i svijeća dostojanstva, dogori pravda koje nema za našu svetu crkvu. Ne dozvolite da u našem domu budemo bez doma jer i ovaj, kao i prethodnih dvadeset Božića, slavimo u svojoj kući bez kuće, po ljutoj zimi i mrazu, bez božijih hramova i naših oltara, đe ima mjesta za sve koji se Bogu mole“.

2013 – Na snagu je stupio Zakon o bezbjednosti saobraćaja u Crnoj Gori kojim su za prekršaje predviđene kazne od 20 do 2.000 eura, kao i kazna zatvora do 60 dana. Cilj oštrog sankcionisanja saobraćajnih prekršaja jeste da se smanji broj udesa na crnogorskim putevima, u kojima je prema statističkim podacima od 2001. do 2011. poginulo 1.028 ljudi.

2014 – U 72. godini umro je Euzebio da Silva Fereira, legenda portugalskog i svjetskog fudbala. Karijeru je počeo kao petnaestogodišnjak u rodnom Mozambiku, a 1960. postao je igrač Benfike, gdje je proveo najveći dio karijere. Na svjetskom prventsvu u Engleskoj 1996. osvojio je bronzanu medalju, a sa devet golova bio je najbolji strijelac Mundijala. Bio je izabran za najboljeg fudbalera Evrope 1965. i najboljeg strijelca 1968. i 1973. Svjetska fudbalska federacija proglasila ga je devetim najboljim fudbalerom svih vremena, dok je 2003. dobio titulu najboljeg fudbalera Portugala u proteklih 50 godina. 

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1901 – U Beču je zaključen protokol za regulisanje računa između uprava pošta i telegrafa Austrije i Crne Gore.

1919 – U Berlinu je počeo ustanak predvođen komunističkom organizacijom »Savez Spartaka« s Rozom Luksemburg i Karlom Libknehtom na čelu.

1929 – Na Cetinju je počeo da izlazi list »Narodna riječ«, glasilo nezavisne demokratske omladine.

1964 -Tokom posjete Svetoj zemlji, Papa Pavle VI sastao se u Jerusalimu s patrijarhom Atinagorom I. Bio je to prvi susret poglavara dvije crkve od 15.vijeka.

2008 –  Na presjedničkim izborima u Gruziji pobijedio je dotadašnji lider te zemlje Mihail Sakašvili.

2011 – Desetine mrtvih čavki nađeno je u jednoj ulici u švedskom gradu Falkopingu. Taj je slučaj odmah povezan s misterioznom smrću 5.000 kosova u američkoj državi Arkanzas u novogodišnjoj noći, kao i sa 450 mrtvih ptica u Luizijani. Američki naučnici ocijenili su da su ptice uginule od šoka izazvanog novogodišnjim vatrometom, dok u toku takvog incidenta u Švedskoj nije bilo ni vatrometa ni oluje.

2012 – Britanski mediji objavili su da je tim naučnika sa Oksforda otkrio cijeli jedan takoreći „izgubljeni svijet“ u oblasti okeana između Antarktika i Južne Amerike, gdje žive do sada nepoznate vrste. Naučnici su tokom istraživanja hidrotermalnih procijepa, dubokih gotovo dva i po kilometra, u kojima temperatura dostiže i do 382 stepena Celzijusa, koristili vozilo s daljinskim upravljačem i otkrili, kako su kazali, „fascinantni“ svijet naseljen novim vrstama morskih sasa, predatorskih sedmokrakih morskih zvijezda, kolonijama jeti rakova i obiljem oktopoda bijele boje. „Bilo je to kao prizor s druge planete“, kazao je vođa ekspedicije Aleks Rodžers, profesor zoologije na fakultetu Oksford.

2014 – Iračke vojne snage bombardovale su grad Faludžu, zapadno od Bagdada, kako bi se obračunale s ekstremistima povezanim s Al Kaidom u tom gradu. Nakon što je iračka vlada priznala da je izgubila kontrolu nad Faludžom, hiljade stanovnika napustile su svoje domove. 

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 1485. gospodar Zete Ivan Crnojević, nakon prenošenja sjedišta Zetske mitropolije s riječkog grada  Oboda na Cetinje, izdao je Cetinjskom manastiru, izgrađenom istovremeno kad i crkva posvećena rođenju Bogorodice, osnivačku Povelju u kojoj piše: «I ogradih hram u mjestu zvanom Cetinje, i nazvah ga Mitropolijom zetskom, ako ugodno bude milostivoj gospođi (Bogorodici). I tu postavih mitropolita kir Visariona da vlada svim, i poslije njega njegovi nasljednici«.

1494 – Iz štamparije na Obodu, koju je osnovao Đurađ Crnojević, izašli su prvi primjerci Oktoiha prvoglasnika, prve crnogorske pečatane knjige, i prve ćirilične u Južnih Slovena. Iz te su štamparije izašle još četiri knjige: Oktoih petoglasnik, Psaltir, Trebnik (molitvenik) i Četvorojevanđelje. Glavni štampar, u toj prvoj državnoj štampariji na svijetu, bio je jeromonah Makarije, koga smatraju rodonačelnikom crnogorskog i južnoslovenskog štamparstva. Njegovi đaci, pioniri crnogorskog štamparstva, u XVI vijeku bili su Božidar Vuković Podgoričanin i njegov sin Vićenco Vuković, koji su nastavili štamparsku djelatnost u Veneciji.

1785 – Rođen je njemački pisac Jakob Grim, osnivač savremene germanistike. S bratom Vilhelmom sakupio je i objavio čuvene priče i bajke za djecu. Započeo je rad na velikom »Njemačkom rječniku«(1852). Prevodio je srpske narodne pjesme koje je sakupio Vuk Stefanović Karadžić.

1809 – Rođen je francuski učitelj Luj Braj, koji je 1829. pronašao sistem pisma za slijepe, nazvan Brajeva azbuka.

1814 – Crnogorska vojska oslobodila je Kotor od Francuza i predala ga vladici Petru I koji je upravljao njime, kao i Budvom,Trojicom, Dobrotom, Prčanjem i Risnom.

1890 – Rođen je srpski političar, slikar i novinar Moša Pijade, visoki partijski i državni funkcioner poslije Drugog svjetskog rata.U novembru 1943. organizovao je u Jajcu Telegrafsku agenciju nove Jugoslavije – Tanjug.

1906 – Na Cetinju je izašao prvi broj političkog lista »Ustavnost«. Urednik i vlasnik lista bio je Božo Novaković. Poluzvanični list«Ustavnost« trebalo je da predstavlja odgovor na opozicionu koncepciju nikšićkog lista »Narodna misao«.

1917 – Kralj Nikola prihvatio je ostavku Andrije Radovića, predsjednika crnogorske izbjegličke vlade. Radović je podnio ostavku zbog protivljenja  kralja da crnogorska vlada radi na prisajedinjenju Crne Gore Srbiji.

1960 – U saobraćajnoj nesreći poginuo je francuski pisac Alber Kami, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1957. Kamijev književni opus, u kojem su najpoznatiji romani »Stranac« i »Kuga« i eseji »Mit o Sizifu« i »Pobunjeni čovjek«, zasnovan je na ideji o apsurdnosti ljudske sudbine.

1965 -Umro je engleski pisac američkog porijekla Tomas Sterns Eliot, jedan od najpoznatijih pjesnika 20. vijeka, dobitnik brojnih nagrada među kojima i Nobelove 1948. i Geteove 1954. Nosilac je 16 počasnih doktorata. Poznata Eliotova djela: «Sabrane pjesme«, «Sabrani eseji«, poetske drame  »Ubistvo u katedrali«, «Porodični sastanak«, «Koktel-partija«.

2004 – Za predsjednika Gruzije izabran je Mihail Sakašvili, lider nacionalnog pokreta i predvodnik protesta kojima je smijenjen  prethodni predsjednik Eduard Ševarnadze. Za 36-godišnjeg Sakašvilija, advokata školovanog u Americi, glasao je i Ševarnadze.

2005 – Izvršna direktorka Komiteta za zaštitu novinara sa sjedištem u Njujorku Ed Kuper saopštila je da je u 2004. poginulo 56 novinara tokom obavljanja posla, što je najveći broj ubijenih novinara u jednoj godini od 1994. kada je poginulo 66 novinara, većina izvještavajući s ratnih područja u Alžiru, Ruandi i Bosni i Hercegovini. U 2004. najveći broj novinara ubijen je u sukobima u Iraku.

2007 – Bivša gradonačelnica Bara Anka Vojvodić zvanično je postala  prva  ambasadorka Crne Gore u Srbiji nakon osamostaljenja dvije države.

2008 – Ministarstvo vjera Srbije odbilo je da upiše Crnogorsku pravoslavnu crkvu u Registar crkava i vjerskih zajednica Srbije. Upis je tražen na osnovu Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima UN, Evropske konvencije o ljudskim pravima, kao i ustava i zakona Srbije o crkvama i vjerskim zajednicama.

2009 – U kopnenoj operaciji izraelske vojske u pojasu Gaze protiv palestinskog radikalnog pokreta Hamasa, poginulo je najmanje 47 Palestinaca. Istoga dana Savjet bezbjednosti održao je vanredni sastanak posvećen krizi na Bliskom istoku, na kome su SAD onemogućile izglasavanje libijskog nacrta rezolucije koja je nalagala hitan prekid vatre.

2010 –  Predstavnici pravnog tima Srbije predali su Međunarodnom sudu pravde u Hagu kontratužbu protiv Hrvatske koja je 2. jula 1999. kod istog suda protiv Srbije pokrenula postupak zbog, kako je kazano, odgovornosti Beograda za genocid počinjen nad nesrbima u toj republici od 1991. do 1995.

2011 – Slavnom crnogorskom slikaru Miodragu Dadu Đuriću posthumno je dodijeljena povelja  » Ivan Crnojević«. Povelja »Ivan Crnojević«, koju svake godine gradonačelnik Cetinja dodjeljuje za izuzetan doprinos razvoju i promociji toga grada u raznim oblastima, ustanovljena je 2007. i uručuje se 4. januara, na dan kada je 1482. Ivan Crnojević osnovao crnogorsku prijestonicu.

2013 – U Podgorici je, u 62. godini, umro magistar pravnih nauka, političar Zoran Žižić, funkcioner Crne Gore i Savezne Republike Jugoslavije. Bio je profesor Pravnog fakulteta u Titogradu, odnosno Podgorici, član jedinstvenog DPS-a, potpredsjednik Vlade i potpredsjednik Skupštine Crne Gore. Jedan je od tvoraca Žabljačkog ustava (1993) i učesnik u pisanju Ustavne povelje Srbije i Crne Gore (2003). Dužnost premijera SRJ obavljao je od 4. marta 2000. do 24. jula 2001, kada je podnio ostavku zbog izručenja Slobodana Miloševića Haškom tribunalu. Nakon rascjepa jedinstvenog DPS-a pristupio je SNP-u, i bio njegov potpredsjednik do 2005, kada se razišao s  rukovodstvom partije. Tokom referendumske kampanje za obnovu crnogorske nezavisnosti, aktivno je učestvovao u bloku za očuvanje državne zajednice Srbije i Crne Gore. Nakon referenduma 2006,  osnovao je Demokratsku stranku jedinstva i bio njen predsjednik.

2013 – Mitropolit Crnogorske pravoslavne crkve Mihailo kazao je u božićnoj poslanici da je crnogorski narod jedini u Evropi koji vjerske praznike svetkuje pod nebeskim svodom i zatražio od predstavnika vlasti da se izjasne za koju su crkvu. »Probudite zaspalu i duhovno klonulu Crnu Goru koja još uvijek ne poštuje sebe« – apelovao je mitropolit Mihailo, nezadovoljan statusom Crnogorske pravoslavne crkve. 

2013 – Mitropolit Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori Amfilohije nazvao je u  poruci uoči Božića pripadnike LGBT populacije izopačenim i upozorio na »revoluciju paganskog totalitarizma«, koja obesmišljava  svetinju braka i ukida porodicu.

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1877 – Đorđe Cerović, sin Novice Cerovića, poznatog crnogorskog junaka koji je organizovao ubistvo Smail-age Čengića na Mljetičku kod Šavnika, poslao je tvorcu epa »Smrt Smail-age Čengića«, Hrvatu Ivanu Mažuraniću na poklon  zlatni sat koji je Njegoš dao Novici Ceroviću, a on ga poklonio sinu Đorđu.

1994 – Gradu Foča u Bosni je poslije 500 godina,  po odluci Skupštine Republike Srpske, promijenjen  naziv u Srbinje.

2004 –  Usvojen je novi Ustav Afganistana čime je otvoren put za održavanje prvih demokratskih izbora u toj zemlji.

2008 – Slovenija kao predsjedavajuća Evropskoj uniji, zaprijetila je Hrvatskoj da ukoliko članicama Unije ne omoguću pristup zaštićenoj zoni u Jadranskom moru, kao što je obećala, rizikuje odlaganje pregovora o pristupanju Evropskoj uniji.

2009 – Ruski vojni zvaničnici prihvatili su plan Ratne mornarice kojim je omogućeno trajno stacioniranje ruskih vojnih brodova i podmornica u takozvanim ruskim prijateljskim lukama širom svijeta.

2010 – U Dubaiju je otvoren najviši neboder na svijetu – toranj Halifa od metala i stakla, visok 828 metara. Izgradnja tornja koštala je milijardu i po dolara.

2010 – U 94. godini umro je Japanac Cutomu Jamaguči, jedina osoba za koju se zvanično tvrdilo da je u Drugom svjetskom ratu preživio bombardovanje Hirošime i Nagasakija atomskim bombama.

2012 – Povelja »Ivan Crnojević« uručena je ministru kulture u Vladi Crne Gore Branislavu Mićunoviću.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 106. godine prije nove ere rođen je rimski pisac, filozof, političar i čuveni govornik Marko Tulije Ciceron. Zaslužan je za prenošenje i popularizaciju grčke kulture i najznačajniji je predstavnik eklekticizma u filozofiji posljednjeg vijeka prije nove ere. Ubijen je 43. godine po nalogu Marka Antonija, kojeg je oštro napao u svojim besjedama – “filipikama”. Poznata Ciceronova djela: «Besjede o besjedništvu« , «O besjedniku« , «O prijateljstvu«.

1868 – U Japanu je ukinuta institucija šogunata i započela »prosvjetiteljska era« dinastije Meidži. Car Mucuhito uspostavio je centralnu carsku vlast, sproveo reforme  po evropskom uzoru i otvorio put ka brzom razvoju Japana.

1875 – Umro je francuski leksikograf i enciklopedista Pjer Atanaz Larus, izdavač »Velikog svjetskog rječnika XIX vijeka« u 17 tomova (1866). Izdavačka kuća »Larus« kasnije je postala jedna od najpoznatijih u svijetu.

1919 – Đuro Šoć, komandir i jedan od vođa Božićne pobune u Riječkoj nahiji, pozvao je sreskog načelnika u Rijeci Crnojevića da preda varoš pobunjenicima jer je, kako je u pismu tim povodom naveo Šoć, «ustalo 35.000 organizovanih Crnogoraca da odbrane svoja prava i vaspostave Crnu Goru u svim svojim suverenim pravima, a na načelu ustavno-parlamentarnih principa crnogorskih.Tražimo, pisao je Šoć, da uskrsnemo naša pogažena prava i podignemo naš sveti barjak.«

1926 – Umro je češki pisac Jaroslav Hašek, koji je svjetsku slavu stekao nedovršenim humorističko-satiričnim romanom »Doživljaji dobrog vojnika Švejka u svjetskom ratu«. Roman je preveden na mnoge  jezike, po njemu je snimljeno više filmova, a adaptiran je i za pozornicu.

1993 – Predsjednici Rusije i SAD Boris Jeljcin i Džordž Buš potpisali su sporazum o smanjenju nuklearnog oružja za dvije trećine (START II).

1996 – Predstavnici međunarodnih mirovnih snaga u Bosni saopštili su da je u toj zemlji, nakon završetka rata, ostalo četiri do pet miliona mina i da će čišćenje minskih polja trajati oko 30 godina.

2000 – Na prvim parlamentarnim izborima u Hrvatskoj nakon smrti predsjednika Franje Tuđmana, ubjedljivo je pobijedila koalicija opozicionih stranaka, a odziv birača bio je 80 odsto, najveći od 1990, kada su održani prvi višestranački izbori.

2001 – Letonski  supermaratonac Georg Jermolajev postavio je novi svjetski rekord u trčanju na duge staze, pretrčavši  pet hiljada kilometara za 888 sati i 42 minuta. Bio je to prvi svjetski rekord u novom milenijumu.

2007– Američka vojska saopštila je da nije učestvovala u pogubljenju Sadama Huseina. Istoga dana italijanski premijer Romano Prodi saopštio je da će Italija od Ujedinjenih nacija zvanično zatražiti zabranu smrtne kazne u svim zemljama. Prodijeva izjava uslijedila je nakon što su snimci vješanja Sadama Huseina šokirali svijet.

2011 – U Zagrebu je, u 89. godini, umro poznati hrvatski umjetnik Fadil Hadžić. Hadžić je bio jedan od najproduktivnijih filmskih autora i dramskih pisaca, slikar po obrazovanju, novinar i osnivač brojnih institucija kulture među kojima i poznatog pozorišta »Kerempuh« u Zagrebu.  Autor je 60 komedija, posljednja, pod nazivom »Prevaranti«, premijerno je izvedena 2010. Režirao je brojne dokumentarne, igrane i animirane filmove od kojih su najpoznatiji »Desant na Drvar« i    »Novinar«.

2012 – U Torontu je, u 88. godini, umro češki pisac i izdavač disidentske književnosti Jozef Škvorecki. Škvorecki je pripadao emigrantima koji su poslije sovjetske okupacije Čehoslovače 1968. omogućili da češka i slovačka disidentska samizdat literatura, zabranjivana u domovini, postane poznata i osvoji svijet. Literarnu slavu Škvorecki je stekao u Češkoj prvim romanom »Kukavice«, da bi za života postao klasik češke književnosti. U Kanadu je emigrirao 1969. i u Torontu osnovao sa suprugom, takođe književnicom, izdavačku kuću »68 pablišers«. Poznata djela: »Oklopni bataljon«, napisan 1955, a objavljen u Torontu 1971. i »Inženjer ljudskih duša« iz 1977. Poslije »plišane revolucije« često je posjećivao domovinu i nagrađen je najvišim državnim odlikovanjima.

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1168 – Papa Aleksandar III zatražio je da se Barska nadbiskupija, priznata inače 1089. bulom Klimenta III, pokori nadbiskupu dubrovačkom, kao svome ocu i upravitelju.

1910 – Povodom 50-godišnjice vladavine crnogorskog knjaza Nikole, u Baru je osnovano Pjevačko društvo »Bratstvo«.

2004 – Američki robot “Spirit” spustio se na Mars radi istraživanja geološke istorije te planete.

2008 – Glasanjem u Ajovi zvanično je počela kampanja za predsjedničke izbore u Sjedinjenim Američkim Državama, u kome je senator iz Ilinoisa Barak Obama osvojio najviše glasova i time uspješno položio prvi test za kandidata Demokratske stranke za Bijelu kuću.

2011 – Premijerka Australije Džulija Gilard izjavila je povodom katastrofalnih poplava u toj zemlji koje su ugrozile 1,8 miliona kilometara kvadratnih teritorije, i u kojima je život izgubilo deset osoba, da je to velika prirodna katastrofa od koje će oporavak dugo trajati, te da se šteta procjenjuje na stotine miliona dolara. 

2011 – Agencija Asošijeted pres objavila je da je u 2010. u zemljotresima, toplotnim talasima, poplavama, vulkanima, tajfunima, sniježnim mećavama, klizištima i sušama poginulo blizu 260.000 ljudi, što je čini godinom s najviše nastradalih u prirodnim katastrofama u posljednjih trideset godina.

2014 -Patrijarh Srpske pravoslavne crkve Irinej kazao je u Božićnoj poslanici da Srpska crkva protestuje i žali zbog „neprekidnih nasrtaja režima koji vlada u Crnoj Gori na identitet, status i slobodu SPC, zbog pokušaja uplitanja u njen unutrašnji život i kanonsko ustrojstvo“. Crnogorske lidere nazvao je samozvanim autokefalistima i, mahom, ateistima. Mediji su objavili da je srpski patrijarh Irinej ovim reagovao na izjavu potpredsjednika vladajućeg DPS-a, Svetozara Marovića, izrečenu krajem decembra na Savjetu za praćenje realizacije izbornog programa te partije: da Crnoj Gori treba pravoslavna crkva kao duhovni stožer vjerujućeg većinskog stanovništva koji ne dijeli nego sabira, i da bi takva crkva sa sjedištem u Crnoj Gori dodatno afirmisala identitet moderne države. 

RAST NA SVIM POLJIMA

Narodni muzej Crne Gore u protekloj godini bilježi rast na svim poljima djelatnosti, a posjeta u odnosu na 2018. je povećana je 14 odsto, kazala je direktorica te institucije Anastazija Miranović.

Realizovano je, kaže Miranović, više desetina različitih programa, od kojih se 22 odnose na izlagačku djelatnost, 36 projekata edukativnog karaktera, sedam arheoloških istraživanja.

“Realizovani su i projekti na osnovu međunarodne saradnje, konzervatorsko – restauratorske intervencije na objektima i predmetima, objavljivanje većeg broja publikacija naučnog i stručnog sadržaja…Prvi put je sprovođena, sveobuhvatna revizija muzejskog materijala i dokumentacije od osnivanja Narodonog muzeja 1926. do danas”, navodi Miranović.

Na međunarodnom planu Narodni muzej je imao ekspozicije svojih projekata: u Sjevernoj Makedoniji izložbu Evropska moda na crnogorskom dvoru – refleksije, u Muzeju makedonske borbe u Skoplju, povodom Dana nezavisnosti Crne Gore, a u Rimu je u saradnji sa tamošnjom Ambasadom Crne Gore predstavljen multimedijalni projekat Eros, krv i svetost, povodom 140 godina bilateralnih odnosa Italije i Crne Gore.

U produkciji Narodnog muzeja izdato je 19 publikacija. 

“Narodni muzej je pored otkupa kojima upotpunjava svoje zbirke, tokom protekle godine dobio značajan broj vrijednih poklona. Pored niza umjetničkih djela i raznovrsnih predmeta, Etnografski muzej je dobio na poklon krajinsku i anamalsku žensku svečanu nošnju, Endriju Pol Popović iz Londona uručio je Muzeju porodičnu zaostavštinu – dokumenta, pisma i slike od istorijskog i kulturnog značaja za Crnu Goru”, poručila je Miranović.

Takođe, francuski konzul Karlo de Reguardati donirao je vrijedne poklone koji se tiču crnogorske prošlosti.

“Svakako, dvadeset pet dnevnika princeze Ksenije, najznačajnija su prošlogodišnja donacija Narodnom muzeju Crne Gore. Najavljena je donacija umjetničkih radova iz pariškog perioda Uroša Toškovića, od strane američke državljanke”, poručila je Miranović.

33.

Novi tematski broj časopisa za lokalnu samoupravu i njegovanje baštine “Komuna” koji je ovoga puta u cjelosti posvećen turizmu, odštampan je i već se nalazi na prodajnim mjestima širom Crne Gore.

Komuna i ovoga puta donosi veliki broj interesantnih tekstova sa cijelog područja Crne Gore vezanih za turizam u Crnoj Gori, od nastanka do sadašnih dana, a uz to i foto reportažu sa svečanog uručenja godišnje nagrade i plaketa časopisa Komuna.

Ovaj broj započinje uvodnikom Željke Radak Kukavičić, aktuelne direktorice Nacionalne turističke organizacije Crne Gore pod naslovom “Atrakcija uvijek drugačija” koja ističe da “najveće bogastvo koje naši gosti nose iz Crne Gore, nijesu fotografije prirodnih ljepota, već uspomene na ugođaj koji stvaramo mi kao domaćini”.

U rubrici ,<Pogledi>, Svetlana Popović Vujotić, istaknuta novinarka TVCG i autorka popularne emisije “Montenegro all in one” provodi čitaoce Komune kroz istoriju turizma u Crnoj Gori u tekstu pod naslovom “Od hana do nudizma” u kojem kaže da bi zaključak novinarske šetnje kroz dio velike istorije strateške privredne grane mogao biti sažet u pitanju: Može li Crna Gora bez turizma i turizam bez Crne Gore?, a odgovor prepušta čitaocima.

Doajen crnogorskog turističkog žurnalizma Bratislav Bato Kokolj piše o crnogorskom turizmu nekad i sad, a Nikola Perković o ugostiteljstvu i turizmu na Cetinju koje ima veliku tradiciju u tekstu pod naslovom “Legenda zvana Lokanda”.

U ovom broju Komune i priča o Svetom Stefanu koji je desetljećima bio, bar privremeno, utočište mnogim slavnim likovima planete, a o začecima hotelijerstva u Baru piše Željko Milović u tekstu pod naslovom “Marina u sudbini pristana”.

Dražen Drašković u tekstu sa naslovom “Bjelasica kao okosnica” piše o istoriji kolašinskog turizma, a Slavica Kosić o Titovoj vili u Igalu kao”rezidenciji bez tajni”.

Obrad Pješivac piše o žabljačkim slikama i prilikama, nekadašnjoj skijaškoj skakaonici i aerodromu na Jezerskoj površi koji je sve do 1969.god funkcionisao, kao i činjenici da su na Žabljaku ustvari nakon II rata postojala dva aerodroma, pomenuti i drugi na Njegovuđi, poznat po tome da je na njemu sletjela Vojna misija iz Engleske.

Jedan od najboljih crnogorskih turističkih vodiča i dugogodišnji turistički poslenik Ismet Karamanaga u ovom broju Komune piše o nekadašnjim i sadašnjim ulcinjskim turističkim prilikama u tekstu pod naslovom “Nasukani kruzer Nostalgija”, a tu je i tekst o tome kako Britanci pišu o crnogorskom turizmu, kao i priča iz Plava koju potpisuje Adem Baković u kojoj naglašava da je daleke 1960. godine broj turista u gradiću ispod Visitora nadmašivao broj gostiju u Budvi.

Tu je i specijalna fotoreportaža posvećena dodjeli nagrada tog časopisa za afirmaciju i očuvanje kulturne baštine Crne Gore sa svečanosti organizovanoj tim povodom pod naslovom “Spoj sa vijekom i čovjekom” kada je godišnju nagradu laureatu Slobodanu Čukiću, uručio Duško Marković, predsjednik Vlade Crne Gore koji je tom prilikom istakao “da Komuna nije samo časopis,već svojevrsni kolektiv intelektualaca i patriota koji se prepoznaje kroz svako njeno izdanje”.

Komuna je takođe više tekstova posvetila Boki, tj. projektu Mamula u kojem Minja Bojanić ističe da će ” i pored mračne istorije, svakako biti zanimljivo pratiti razvoj budućnosti ovog osobenog odmarališta, pretočenog u još jedan skori reper luksuzne turističke ponude!?”, zatim rizortu Portonovi u Kumboru kao vrhunskoj evropskoj ekskluzivi o kojem piše Tanja Njegomir, a esej o nekadašnjem hotelu Metalurg u Igalu potpisuje Željko Rutović.

Tu je i tekst Sanje Golubović o 70.godina Instituta u Igalu pod naslovom “Palata od zlatnog blata”, zatim tivatska kartolina koju potpisuje Jan Bojan i zanimljiva priča Miroslava Mira Marušića o zbirci pomorskog nasljeđa u Tivtu pod naslovom “Sjećaš li se Barbare”.

U ovom tematskom broju Komune publikovan je i zapis iz Meljina Mila Raduša o Lazaretu visokog luksuza, zatim turistička razglednica Kotora koju potpisuje Amer Ramusović, potom tekst Miomira Maroša o drevnom Perastu, pa risanskim legendama koji potpisuje Miraš Martinović i o benediktinskoj opatiji u Budvi, autora Marijana Premovića, kao i priča o Hotelu Plaža u Zelenici koji je sagrađen 1902.godine, zbog čega se ta godina računa kao početak razvoja modernog hotelijerstva u Crnoj Gori.

Tu su i tekstovi Cena Tuzovića o turističkim potencijalima Podgorice kao i Svetlane Mandić iz Nikšića koja piše o Hotelu Onogošt kao simbolu grada pod Trebjesom.

Komuna u ovom specijalnom tematskom broju posvećenom turizmu publikuje još tekstova sa Sjevera Crne Gore u kojima Rijalda A. Ramusović piše o mojkovačkim turističkim potencijalima i Tari kao suzi Evrope u ribljem oku, zatim donosi sjetnu priču Adema Ada Softića o nekadašnjim beranskim mehanama, hanovima, hotelima i avionskim linijama iz Ivangrada koje su ovaj grad na Limu sa tamošnjeg aerodroma povezivali sa Beogradom,Ljubljanom i Zagrebom, kao i svojevremenom postojanju turističkog biroa JAT-a u Ivangradu.. Tu je i tekst Mirze Lubodera o rožajskoj zimskoj razglednici pod naslovom “Turjak tek u lijepoj uspomeni” zatim i sjajna priča o Kanjonu Nevidio pod naslovom “Ni Bog ga nije vidio” koju potpisuje Miroslav Miki Dragićević, kao i tekst Dušana Stijovića o nekadašnjim krčmama, kafanama i gostionicama u Andrijevici u kojima su osjedale i neke znamenite ličnosti poput Dušana Kostića i Gustava Krkleca i foto esej o Komovima pod naslovom “Miljenici vila i mitova” Tu je i tekst Stevena Fostera, botaničara i herbaliste iz SAD-a u kojem kaže da je Crna Gora botanička bašta koja čeka da je svijet otkrije.

Komuna u ovom broju predstavlja i dvije nove knjige: drugo dopunjeno izdanje foto monografiju “Werk-Austrougarske tvrđave u Crnoj Gori” autora Radojice Raša Pavićevića i knjigu reportaža “Zapisana Crna Gora” autora Mija Maroša.

I ovaj, broj Komune potpisuju direktor mr Amer Ramusović, glavni urednik Minja Bojanić i grafički urednik Voislav Bulatović, a čitaoci ga mogu pronaći na svim kioscima štampe i ostalim prodajnim mjestima širom Crne Gore.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 1806. vladika Petar I je zbog izazivanja hercegovačkih Turaka od zagraničnih crnogorskih plemena, inspirisanih Prvim srpskim ustankom, poslao svojevrsnu novogodišnju poruku predstavnicima plemena u kojoj je, kako je zabilježeno, »Gospodi junacima u Rovca i obije Morače«, ljutito, ali iskreno i prijateljski, iskazao svoju zapanjenost što ga ne slušaju, što su tvrdoglavi i samovoljni. »Vi, poručio im je Vladika, ne znate što činite«, misleći pri tom na otkazivanje poslušnosti Turcima. Vladika ih u pismu moli da odustanu od takvih namjera, koje bi Turcima dale povoda da ih popale i razagnaju. Petar I, sokoli ih jedino,  da ukoliko budu napadnuti pruže otpor bez uzmaka, uzdajući se u božju pomoć koja sljeduje pravičnome. Takva preporuka bila je upućena iz praktičnih razloga, jer su Vladika i Crnogorci u to vrijeme bili angažovani u sukobu protiv Francuza u Boki Kotorskoj.

1884 – Dobrovoljno pozorišno društvo Cetinjske čitaonice izvelo je, u još nedovršenoj kući vojvode Maša Vrbice, premijeru »Balkanske carice« Nikole I Petrovića. Prihod od predstave poklonjen je Cetinjskoj čitaonici.

1916 – Uoči kapitulacije Crne Gore, za novog mandatara  crnogorske vlade izabran je Lazar Mijušković, izvanredni poslanik i opunomoćeni ministar Crne Gore u Srbiji. Time je prevaziđena ministarska kriza, nastala ostavkom vlade Janka Vukotića na vanrednom zasjedanju Crnogorske narodne skupštine 25. decembra 1915.

1918 – Umro je francuski pisac Edmon Rostan, koji je u jeku naturalizma oživio romantični teatar i pokušao da mu vrati stari sjaj. Rostanov »Sirano de Beržerak« osvojio je tadašnju publiku i održao se na pozorišnim repertoarima do danas.

1919 – Označen je početak pobune u Crnoj Gori, zbog nezadovoljstva odlukama Podgoričke skupštine kojima je potrta crnogorska država i detronizovana dinastija Petrović-Njegoš. Iako je nešto ranije počela, mnogi od ustanika nastojali su da bude organizovana na Badnji dan. Bila je to poznata Božićna pobuna pod geslom: “Za pravo, čast, slobodu i nezavisnost Crne Gore”.

1920 – Rođen je Isak Asimov, američki pisac naučno-fantastične proze. Ciklusom pripovijedaka o Zadužbini i Robotima i trilogijom o Galaktičkom carstvu, značajno je uticao na razvoj naučne fantastike kao književnog žanra.

1959 – Lansiran je prvi vasionski brod ka Mjesecu, sovjetska »Luna I« bez ljudske posade.

1992 – Predsjednici Srbije i Hrvatske Slobodan Milošević i Franjo Tuđman prihvatili su Sporazum o planu mirovnih operacija u Jugoslaviji (Vensov plan), kojim je predviđena demilitarizacija zona u Hrvatskoj  zahvaćenih ratom, povlačenje JNA iz tih oblasti i stavljanje tih zona pod zaštitu UN; vojni komandanti u Hrvatskoj prihvatili su prekid vatre radi raspoređivanja 10.000 pripadnika mirovnih snaga UN.

2005 –  U Zagrebu je, u 84. godini, umro poznati hrvatski slikar i grafičar, akademik Edo Murtić. Slikarski klasik 20. vijeka, kako su Murtića nazivali ugledni likovni kritičari, ostvario je 150 samostalnih i oko 300 grupnih izložbi. Murtićeva djela nalaze se u većini značajnih privatnih i javnih kolekcija u svijetu.

2011 – U nedostatku dokaza, u Višem sudu u Bijelom Polju oslobođena su petorica bivših pripadnika Vojske Jugoslavije i dvojica pripadnika Centra bezbjednosti u Pljevljima optužbe za zločine u Bukovici prema civilnom stanovništvu bošnjačko-muslimanske nacionalnosti tokom 1992. i 1993.

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1839 – Francuski pronalazač i začetnik fotografije Luj Dager snimio je prvu fotografiju Mjeseca.

1902 – Barski arcibiskup Šimun Milinović zatražio je od rimskog pape Lava XIII da mu potvrdi titulu »Primas Srbije«. Papa je to i učinio.

2007– Hiljade sunitskih Arapa protestovalo je u Iraku  zbog pogubljenja Sadama Huseina i nezakonitog snimanja i vrijeđanja Sadama na vješalima od strane šiitskih zvaničnika.

MINISTARSTVO OBJAVILO

Ministarstvo kulture Crne Gore objavilo je konkurs za sufinansiranje projekata i programa od značaja za ostvarivanje javnog interesa u oblasti kulturno-umjetničkog stvaralaštva u ovoj godini.

Ministarstvo će sufinansirati nove projekte i programe iz likovne umjetnosti, muzičke i muzičko-scenske djelatnosti, književnosti, književnog prevođenja, časopisa za kulturu i umjetnost, pzorišne produkcije, kulturno-umjetničkih manifestacija i festivala.

Pravo učešća na konkursu imaju fizička i pravna lica koja imaju prebivalište u Crnoj Gori, odnosno koja su u Crnoj Gori registrovana za obavljanje djelatnosti kulture.

Fizička lica mogu konkurisati sa projektima koje samostalno realizuju kao svoje autorsko djelo.

Pravo učešća nemaju nevladine organizacije, – javne ustanove i drugi subjekti čiji se rad finansira iz budžeta Crne Gore, sredstvima planiranim za kulturu.

Prijave se podnose do 15. januara.