USVOJEN PROGRAM

Crnogorska ekonomija bi prema osnovnom scenariju Programa ekonomskih reformi, koji je Vlada usvojila danas, u ovoj godini trebalo da poraste 3,4 odsto.

Generalna direktorica Direktorata za ekonomski i razvojnu politiku u Ministarstvu finansija, Iva Vuković, kazala je bi prema osnovnom makroekonomskom scenariju ekonomija u narednoj godini trebalo da ojača 2,8 odsto, a u 2022. godini 3,2 odsto.

Ona je podsjetila da je smjernicama Evropske komisije (EK) za pisanje Programa ekonomskih reformi do 2022. godine definisano postojanje dva scenarija – osnovnog i alternativnog, odnosno scenarija nižeg rasta.

“Osnovni makroekonomski je centralni Vladin scenario koji je veoma realan i izvjestan da će se ostvariti. Model rasta bazira se na nastavku investicione aktivnosti, diverzifikaciji domaće privrede uz jačanje proizvodnje i izvoza, umjerenijem rastu privatne i državne potrošnje i stabilizaciji uvoza”, rekla je Vuković nakon sjednice Vlade.

Prema njenim riječima, kompozicija rasta je različita po godinama.

“U prve dvije godine posmatranog perioda rastu ekonomije dominantno će doprinijeti povećanje privatne potrošnje i investicione aktivnosti, dok će u posljednje dvije godine ciklusa neto izvoz imati najveći pozitivan doprinos rastu ekonomije”, objasnila je Vuković.

Ona je saopštila da u Vladi vjeruju da se alternativni scenario neće desiti.

“I u prethodna dva programa smo imali slične, ako ne i iste pretpostavke, koje se nijesu manifestovale, ali smo ovaj alternativni scenario ipak pripremili, jer je to obaveza po smjernicama EK”, dodala je Vuković.

Osnovne pretpostavke tog scenarija su usporavanje rasta evropske ekonomije, što bi se moglo odraziti na sporiji rast prihoda od turizma.

“To bi se takođe odrazilo na povećanu opreznost investitora kada su buduće investicije u pitanju”, rekla je Vuković.

Projektovana stopa rasta za ovu godinu, prema alternativnom scenariju, iznosi 1,4 odsto.

Vuković se osvrnula na ranije Vladine projekcije rasta crnogorske ekonomije za prošlu godinu, od 3,1 odsto.

“Međutim ta projekcija je rađena na bazi indikatora dostupnih za dva kvartala, dok treći ukazuje na izuzetno snažnu stopu rasta od 4,7 odsto, što znači da bi crnogorska ekonomija u prošloj godini ponovo mogla premašiti projektovanu stopu rasta od 3,1 odsto”, precizirala je Vuković.

Ona je kazala da u prethodnom periodu nije bilo značajnijeg rasta zarada, međutim Zakonom o budžetu za ovu godinu predviđen je rast zarada u dva najveća sektora u državi – zdravstvu i prosvjeti.

“Takođe, sve strukturne reforme su u funkciji kreiranja i održavanja novih radnih mjesta, pri čemu i sve nove investicije kreiraju nova radna mjesta, tako da smatramo da je kvalitet života bolji, iako to nemamo u ovom trenutku kao odraz naše plate”, dodala je Vuković.

Generalna direktorica Direktorata za finansijski sistem i unapređenje poslovnog ambijenta u Ministarstvu finansija, Bojana Bošković, objasnila je da se bruto domaći proizvod (BDP), koji je ključni makroekonomski pokazatelj koji govori o kvalitetu života, u Crnoj Gori iz godine u godinu uvećava.

“Moramo pogledati činjenicu da građani u posljednje vrijeme više i troše, što znači da imaju više rapsoloživih sredstava”, kazala je Bošković.

Stopa inflacije će, kako smatra, takođe doprinijeti da njihova zarada ne gubi na vrijednosti.

“Ključni makroekonomski pokazatelji govore da smo na dobrom putu da građani sve više mogu da osjete pozitivne efekte ekonomskih reformi”, zaključila je Bošković.

IZ FONDA ZA PODRŠKU

Opštine Danilovgrad, Herceg Novi, Rožaje, Tuzi i Bijelo Polje prošle godine su povukle ukupno 759,43 hiljade eura iz Fonda za podršku opštinama za predfinansiranje donatorskih projekata.

Iz Ministarstva finansija je saopšteno da je Opština Danilovgrad prošle godine povukla sredstva u iznosu od 365,61 hiljadu eura, Herceg Novi 282,91 hiljadu, Rožaje 39,97 hiljada, Tuzi 63,68 hiljada i Bijelo Polje 7,27 hiljada eura.

Opštine Rožaje i Herceg Novi do kraja prošle godine su vratile Fondu ukupno 62,97 hiljada eura.

“Opština Herceg Novi do sad je vratila 23 hiljade eura, a Rožaje za tri projekta ukupno 39,97 hiljada eura”, navodi se u saopštenju.

Iz Ministarstva su podsjetili da je Fond osnovan u skladu sa Zakonom o finansiranju lokalne samouprave.

“Svrha Fonda, koji funkcioniše po takozvanom revolving modelu, je stvaranje mogućnosti da se opštinama u vidu pozajmice opredijele sredstva neophodna za predfinansiranje projekata koji se finansiraju iz donatorskih sredstava. Time je uspostavljen dodatni, veoma podsticajni mehanizam za lokalne samouprave u cilju što boljeg korišćenja dostupnih donatorskih sredstava za realizaciju važnih projekata od interesa za sve građane”, kazali su iz Ministarstva.

Ministarstvo, u skladu sa zakonom, polugodišnje objavljuje evidenciju o podnijetim zahtjevima za korišćenje sredstava Fonda, kao i povučenim i vraćenim sredstvima po projektima.

MBA

Najnovije procjene govore da je problem sive ekonomije itekako izražen i da je njen procenat značajno prešao 30 odsto domaćeg bruto proizvoda (BDP). Ovo je Izuzetno podsticajan podatak da se u ovoj godini sinergijom svih relevantnih subjekata ovaj problem počne značajnije suzbijati. Vlada u kontinuitetu preuzima aktivnosti u cilju ublažavanja ovog problema ali, rekli bi smo, ne sa očekivanim rezultatom, poručuju iz Montenegro biznis alijanse (MBA).

Iz tog udruženja preduzetnika navode da je njen negativan efekat na ukupnu ekonomiju nesumnjiv. Između ostalog, dodaju, ima značajan uticaj i na konkurentnost naše privrede, na stanje u spoljno-trgovinskom poslovanju itd.

“Problem sive ekonomije posebno pogađa državu, jer gubi ogromne prihode koji bi se mogli upotrijebiti, prije svega, u poboljšanje standarda naših građana. U MBA smatramo da se pored sankcionisanja onih koji posluju u sivoj zoni, treba odlučno okrenuti i onim, da kažemo, preventivnim mjerama koje bi proširile bazu poreskih obveznika i dosta onih koji posluju u sivoj zoni, podstakli da regularno posluju. Kad ovo kažemo mislimo, prije svega, na smanjenje poreza i doprinosa, smanjenje akciza na gorivo”, kazali su iz MBA.

Takođe, dodaju da bi edukativne aktivnosti usmjerene prema građanima, kao i intenziviranje saradnje javnog i privatnog sektora, mogle uticati na postepeno smanjenje sive ekonomije.

“U svakom slučaju, pred nama je godina u kojoj moramo pokazati spremnost na još energičniji nastavak borbe za stvaranje što podsticajnijeg poslovnog ambijenta i rasta standarda naših građana. Veoma je važno da se na tom putu posebna pažnja posveti sivoj ekonomiji i smanjenju njenog negativnog uticaja na privredu i život naših građana”, navodi se u saopštenju.

Iz MBA navode da kao i do sada, ostaju otvoreni za saradnju po ovom pitanju, ne samo sa javnim sektorom, već i sa svim drugim poslovnim subjektima koji se bave problemom sive ekonomije.

EKIP SAOPŠTIO

U Crnoj Gori je na kraju novembra bilo 185,56 hiljada korisnika fiksne telefonije, 1,09 odsto više nego u oktobru, pokazuju podaci Agencije za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost (EKIP).

Od tog broja priključaka, Telekom je imao 108,9 hiljada, M:tel 59,28 hiljada, Telemach 15,49 hiljada i Telenor 1,89 hiljada priključaka.

Učešće Crnogorskog Telekoma na tržištu fiksne telefonije iznosi 58,69 odsto, M:tela 31,94 odsto, Telemacha 8,35 odsto, a Telenora 1,02 odsto.

U odnosu na isti period 2018. godine broj korisnika fiksne telefonije u novembru je veći 7,98 odsto.

Od ukupnog broja priključaka fiksne telefonije, na građane se odnosi 86,07 odsto, a na kompanije 13,93 odsto.

ADRIATIC CAPITAL LLC

Nova banka dobila je novog vlasnika – Adriatic capital LLC, sa sjedištem u Floridi.

Pobjeda piše da je u srijedu na Montenegroberzi registrovana transakcija od 7,1 milion eura za 299.511.761 akciza oznake AZMO-B.

U izvještaju berze ne navode se detalji.

U drugoj polovini prošle godine Azmont investments, jedini vlasnik te banke, sklopio je ugovor o kupoprodaji sa Adriatic kapital LLC.

Cijena po akciji je 0,0237 eura, što ukupno iznosi 7,1 milion eura.

U međuvremenu su sprovedene aktivnosti za dobijanje saglasnosti, odobrenja i dozvola nadležnih organa, neophodnih za realizaciju kupoprodaje akcija.

U julu prošle godine saopšteno je da je Adriatic kapital LLC kompanija koja je osnovana i posluje po zakonima Sjedinjenih Američkih Država (SAD).

Ova banka je treći kvartal prošle godine završila u minusu od 1,18 miliona eura.

Tada je od kamata zaradila 562 hiljade, a od naknada i provizija je bila u minusu 67 hiljada.

Glavni izvršni direktor ove banke je Mammadov Kamran i Đorđe Lukić, a u odboru direktora su Ahmet Erentok, Rashad Aliyev, Rashad Rasullu, Gorkhmaz Agayev i Ana Ivanović.

STRUČNO OSPOSOBLJAVANJE

Prema analizi koju je sprovelo Ministarstvo prosvjete, u saradnji sa Poreskom upravom, oko 50 odsto korisnika Programa stručnog osposobljavanja lica sa visokim obrazovanjem nakon završenog Programa nastavlja radni angažman kod istog ili drugog poslodavca. Stručno osposobljavanje počelo je juče i trajaće devet mjeseci.

U Crnoj Gori se već osmu godinu zaredom sprovodi Program stručnog osposobljavanja lica sa stečenim visokim obrazovanjem. U Vladin program ove godine uključeno je 3.009 osoba sa diplomom fakulteta. Oni su, kroz dva kruga povezivanja, izabrali poslodavca po svojoj želji, pišu Dnevne novine.

Visokoškolci ovih dana potpisuju ugovor o osposobljavanju, po kojem su narednih devet mjeseci vezani za konkretnog poslodavca.

“Osnovni razlog za pokretanje tog Vladinog programa i ove godine je pružanje podrške mladima sa visokim obrazovanjem i bez radnog iskustva da, kroz devetomjesečni proces osposobljavanja, steknu znanja, vještine i kompetencije za samostalno obavljanje posla, a povezivanjem sa poslodavcima da mogu lakše doći do zaposlenja”, istakla je pomoćnica direktora u Sektoru za poslove zapošljavanja Sanja Rabrenović.

Rabrenović je objasnila da mladi ljudi u Crnoj Gori izlaze iz formalnog obrazovnog sistema sa veoma dobrim, sveobuhvatnim teorijskim znanjima, ali im, kako kaže, nedostaju praktična, upotrebljiva znanja, vještine i kompetencije.

“Upravo zbog toga se naš obrazovni sistem mijenja. U stručnim školama povećava se obim praktične nastave, uvedeno je dualno obrazovanje, dok se na fakultetima uvodi praktična nastava koja se ocjenjuje, odnosno praktični rad se tokom studiranja kreditno vrednuje. Reformisani sistem obrazovanja će omogućiti mladim ljudima mnogo brže i lakše zapošljavanje”, istakla je ona i podsjetila da Zavod, pored tog programa, realizuje široku lepezu programa aktivne politike zapošljavanja koji nezaposlenim licima daju mogućnost da, u realnom radnom okruženju, steknu praktična znanja i povećaju zaposlenost.

Poslodavcima Program omogućava da prepoznaju potrebe za određenim kadrom i radno ga angažuju po isteku stručnog osposobljavanja.

Za ovu, osmu, generaciju visokoškolaca iskazano je veliko interesovanje poslodavaca. Ponudili su ukupno 11.613 slobodnih mjesta, 600 mjesta više nego prošle godine. Preciznije 7.249 je iz privatnog, a 4.364 iz javnog sektora. Najveće interesovanje poslodavci su iskazali za oblast ekonomije, građevine, prava, turizma, arhitekture, internet tehnologija, jezika i turizma. Godišnje se u osposobljavanje u prosjeku uključi između 3.000 i 3.500 diplomaca.

Podsjetimo, kroz Program stručnog osposobljavanja lica sa visokim obrazovanjem, kroz sedam prethodnih ciklusa, prošlo je 23.914 visokoškolaca.

Devetomjesečno stručno osposobljavanje, tokom koga korisnici imaju naknadu u neto iznosu 50 odsto prosječne neto zarade u Crnoj Gori u prethodnoj godini, podrška je obrazovanju mladih i podsticaj da dokazivanjem u radnom okruženju lakše dođu do zaposlenja.

Na ovaj način se istovremeno poslodavci motivišu na otvaranje novih radnih mjesta.

Korisnicima Programa se devet mjeseci provedenih kod poslodavca priznaje kao radno iskustvo u trajanju od 12 mjeseci i kao uslov za polaganje odgovarajućeg stručnog ispita sa stečenim visokim obrazovanjem.

Prema analizi koju je sprovelo Ministarstvo prosvjete, u saradnji sa Poreskom upravom, oko 50 odsto korisnika nakon završenog Programa stručnog osposobljavanja nastavlja radni angažman kod istog ili drugog poslodavca. Inače, prema posljednjim podacima Zavoda za zapošljavanje, na evidenciji nezaposlenih se nalazi 7.229 ili 19,25 odsto lica sa visokim obrazovanjem, od kojih su 233 specijalisti, masteri i magistri i 16 doktora nauka. U ukupnom broju nezaposlenih, visokoškolci učestvuju sa 19,25 odsto, što je nešto manje nego u istom periodu prošle godine, kada je učešće visokoškolaca iznosilo 19,64 odsto. Nominalno je došlo do smanjenje broja visokoškolaca za 907 ili 11,14 odsto. Poređenja radi, u uporednom periodu prošle godine je bilo 41.413 nezaposlenih lica, od čega je bilo 8.136 visokoškolaca.

KRIVOKAPIĆ

Puštanjem u rad podmorskog kabla Crna Gora više nije na periferiji elektro-energetskog sistema Evrope, ocijenio je izvršni rukovodilac Direkcije za upravljanje energijom EPCG Darko Krivokapić.

On je u Jutarnjem programu Javnog servisa saopštio da su EPCG i država, ovim kablom, dobile novu energetsku granicu.

“To znači da imamo dodatna prava, da možemo da kupujemo i prodajemo električnu energiju. Mijenja se pozicija Crne Gore u energetskom sistemu Evrope, jer kao što znate Crna Gora je bila na periferiji tog sistema. Bili smo udaljeni od nekih likvidnih tržišta. Sada se stvar mijenja, povezujemo se na veliko likvidno tržište Italije na kome ima potencijalno veliki broj partnera, a imamo i pravac više da možemo našu proizvodnju da plasiramo po boljim uslovima”, rekao je Krivokapić.

Kaže i da će podmorski kabl povećati mogućnost zarade EPCG, ali i dobiti za državu.

Vjeruje da će EPCG u budućem priodu povećati broj partnera sa kojima rade: “A i u EPCG već razmišljamo da se direktno krene na ta tržišta samostalno sa našim snagama”.

Kabl je, kaže Kovačević, interesantan ne samo EPCG, već i eletroenergetskim kompanijama regiona.

“Svjedoci smo da se prvih dana januara povećava tranzit električne energije kroz sistem Crne Gore. Veći su pritisci na samim granicama, to su sve benefiti, prije svega za elektroprenosni sistem Crne Gore”, kaže Krivokapić.

Podsjeća da je EPCG već 2017. godine krenula sa velikim investicionim ciklusom.

“Kroz te investicije vidimo da EPCG povećava svoj portfolio, imaćemo dodatnu električnu energiju koju ćemo moći da plasiramo tržišno, a povećavamo i električnu nezavisnost države”, kaže Krivokapić.

KORISTE SISTEM ŽPCG

Informacioni sistem Željezničkog prevoza ŽPCG ni juče nije popravljen, kazali su za Dan iz tog preduzeća. Pad sistema, međutim, nije napravio probleme samo u tom, već i u drugom željezničkom preduzeću – Montekargu.

Naime, radnicima tog preduzeća, koji platu inače primaju 10. u mjesecu, zarada je kasnila nekoliko dana, jer Montekargo koristi informatičke usluge Željezničkog prevoza.

“Prema saznanjima koje smo dobili od kolega iz ŽPCG, došlo je do poteškoća u prenosu podataka sa servera koji se nalazi u njihovom vlasništvu, a kako naše društvo koristi informatičke usluge po ugovoru sa ŽPCG, zbog navedenog problema blokiran je sistem za obračun zarada zaposlenima. Zbog neizvjesnosti po pitanju potrebnog vremena za otklanjanje uočenih poteškoća u radu servera, odlučili smo se da obračun zarada zaposlenima izvršimo ručno kako bismo pravovremeno izvršili obavezu prema zaposlenima. Naša su očekivanja da će obračun zarada biti završen do kraja radnog dana, kada će se nalozi i potrebna dokumentacija predati poslovnim bankama radi isplate”, kazali su za Dan iz Montekarga.

Prije toga su, navodi Dan, izrazili čuđenje zbog zainteresovanosti za pitanje načina obračuna i dinamike isplate zarada zaposlenima u Montekargu, zbog, kako su kazali, kašnjenja od pet dana, računajući i dane vikenda, u isplati zarada, u odnosu na uobičajenu dinamiku koja je utvrđena njihovim internim aktima.

Montekargo je firma koja je u većinskom državnom vlasništvu.

Informaciju o padu sistema za prodaju voznih karata u Željezničkom prevozu i odlasku na bolovanje kompletne službe za informatiku tog preduzeća prenio je veliki broj domaćih i regionalnih portala.

Iz ŽPCG su juče kazali da je popravka informacionog sistema u toku.

“Angažovani su stručnjaci za IT tehnologiju koji bi trebalo da otklone problem na sistemu. Poslovanje obavljamo dosta otežano, kao najozbiljniji problem smatramo otežan rad željezničkih društava koja koriste usluge servera koji je u vlasništvu ŽPCG. Takođe, problem nam je prodaja karata, posebno posteljnih karata”, kazali su za iz tog državnog preduzeća.

Na pitanje da li će se pozabaviti odlaskom na bolovanje svih zaposlenih u Službi informatike, odgovorili su da će se ovim slučajem baviti u mjeri U kojoj im dopuštaju važeći propisi. Takođe, potvrdili su da zaposlenima u Montekargu kasne plate zbog pada njihovog informacionog sistema.

Zbog pada sistema, službenici ŽPCG putnicima pišu karte i za lokalni i za međunarodni saobraćaj.

KVALIFIKOVANI PONUĐAČI

Ministarstvo saobraćaja i pomorstva saopštilo je da su četiri kompanije ispunile pretkvalifikacione kriterijume za dodjelu koncesije za Aerodrome Crne Gore.

Kompanije Incheon International Airport Corporation, GMR Airports Limited, Groupe ADP Consorcium – TAV Havanlimanlari holding i Aeroports de Paris International i Corporation America Airports ispunile su pretkvalifikacione kriterijume za dodjelu koncesija za Aerodrome Crne Gore.

Te kompanije dobiće poziv da dostave ponudu, odnosno da učestvuju u fazi poziva za dostavljanje ponuda iz tenderskog postupka.

Iz Ministarstva saobraćaja i pomorstva su saopštili da je tenderska komisija utvrdila da su te četiri kompanije ispunile pretkvalifikacione kriterijume i da su označene kao Kvalifikovani ponuđači.

Juznokorejski Incheon International Airport Corporation, čiji je glavni aerodrom Incheon Seul, godišnje opsluži oko 65 miliona putnika.

GMR Airports Limited iz Indije, godišnje opsluži više od sto miliona putnika, a glavni aerodromi su Indira Gandhi Delhi, Cebu i Sabiha Gokcen Istanbul.

Francusko-turski AdP International / TAV Havalimanlari Holding AS (Groupe AdP Consortium) godišnje opsluži više od 120 miliona putnika, a glavni aerodromi su Skoplje, Tbilisi, ParizCDG i Bodrum.

Corporacion America Airports SA godišnje preveze oko 81,3 miliona putnika, a glavni aerodromi su Buenos Aires, Jerevan, Firenca i Piza.

Na pretkvalifikacioni tender za dodjelu koncesija stiglo je sedam prijava.

Ministarstvo je 11. oktobra objavilo javni poziv za podnošenje prijava za pretkvalifikaciju za dodjelu koncesija za Aerodrome Crne Gore.

Predmet koncesije je izgradnja, rekonstrukcija, modernizacija, održavanje i korišćenje aerodrome.

Ponuđač mora da dokaže da je bio odgovoran za razvijanje, projektovanje, inžinjering, nabavku i izgradnju ili upravljanje i nadgledanje izgradnje aerodrome, minimalne ukupne vrijednosti od 300 miliona eura u posljednjih deset godina, sa vrijednošću izgradnje od 100 miliona eura u najmanje jednom aerodromu.

PODACI EKIP-A

U Crnoj Gori je na kraju novembra bilo skoro 1,2 miliona korisnika mobilne telefonije, 4,93 odsto manje u odnosu na oktobar.

Broj korisnika u novembru odgovara penetraciji od 193,17 odsto, navedeno je u izvještaju Agencije za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost (EKIP).

U odnosu na isti period 2018. godine, broj korisnika u novembru veći je tri odsto.

Udio postpejd korisnika iznosio je 50,6 odsto, dok je onih koji račune dopunjavaju vaučerima ili elektronski bilo 49,4 odsto.

Od ukupnog broja korisnika, M:tel ima 419,06 hiljada ili 34,99 odsto, Telenor 397,22 hiljade odnosno 33,16 odsto, a Crnogorski Telekom 381,45 hiljada ili 31,85 odsto.

Telenor je imao 38,55 odsto ukupnog broja pripejd korisnika, M:tel 37,23 odsto, a Crnogorski Telekom 24,22 odsto.

Crnogorski Telekom je u novembru imao 39,3 odsto postpejd korisnika, M:tel 32,8 odsto, a Telenor 27,9 odsto.