VRAĆA KAPSULU NA ZEMLJU

Nova Boingova svemirska kapsula “Starlajner” bez posade vratiće se na Zemlju za 48 sati i neće ispuniti cilj da stigne do Međunarodne svemirske stanice, saopštila je danas ta američka kompanija ubrzo poslije lansiranja probne misije kojim je obnovljen rad svemirskog centra Kejp Kanaveral.

Kapsula je uspješno lansirana ranije danas iz Kejp Kanaverala na Floridi ali s dogodila tehnička greška poslije njenog odvajanja od rakete zbog koje je spriječeno da krene ispravnom putanjom do Međunarodne svemirske stanice u orbiti Zemlje.

Izgleda da je kapsula potrošila suviše goriva i ostavila premalo rezerve da završi misiju.

Starlajner će se sada vratiti nazad na Zemlju. Planirano je da uz pomoć padobrana sleti u pustinji u Novom Meksiku za oko 48 sati.

Direktor Nase Džim Bradenstajn rekao je na konferenciji za novinare da je Starlajner pretrpio “anomaliju” u tajmingu. Kontrolori leta primijetili su problem ali nijesu mogli da intervenišu dovoljno brzo zato što je kapsula prolazila između satelitskih veza, rekao je on.

On je rekao da vjeruje da su astronauti bili na letjelici mogli bi da isprave tu grešku i uspješno usmjere letjelicu ka svemirskoj stanici. Rekao je da je mnogo stvari dobro funkcionisalo prilikom ovog probnog leta i da zato i vrše testiranja.

NAUČNICI U NEPOZNATOM

Britanski geološki centri i američki nacionalni centri za informacije o životnoj sredini objavili su novo ažuriranje svjetskog magnetnog modela, kojim se potvrđuje da magnetni sjeverni pol, čije su koordinate ključne za navigacione sisteme koje koriste vlade, policije i niz civilnih aplikacija, nastavlja da se pomjera ka Sibiru.

Podaci pokazuju da je ove godine magnetni sjeverni pol prešao unutar 390 kilometara od geografskog Sjevernog pola i prešao glavni Grinič meridijan. Naučnici su takođe potvrdili da Zemljino magnetno polje i dalje slabi, brzinom od oko pet odsto na svakih 100 godina.

Ranije ove godine Nacionalna uprava za okeane i atmosferu SAD i Britanski geološki zavod bili su primorani da ažuriraju svjetski magnetni model, godinu dana prije planiranog roka, zbog brzine kojom se magnetni sjeverni pol pomjera od kanadskog Arktika ka ruskom Sibiru.

Svjetski magnetni model koristi se u mnogim oblastima, od aplikacija za kompas za pametne telefone, mapa i GPS usluga, do telekomunikacionih prenosnih sistema i navigacionih alata za razne agencije, uključujući Saveznu upravu za vazduhoplovstvo, NASA, američko Ministarstvo odbrane i NATO.

Komentarišući najnovije podatke, geofizičar Siaran Began rekao je za FT da kretanje pola ne samo da je “brže” nego devedesetih godina prošlog vijeka “nego je brže nego u prethodna četiri vijeka”, navode naučnici i ističu kako “zaista ne znaju mnogo o promjenama koje to pokreću“.

Kad je pol prešao meridijan Grinič i nastavio svoje kretanje prema istoku, čovječanstvo je ušlo u nepoznato, prenosi Sputnik.

Naučnici su ranije izrazili zabrinutost zbog kolebanja magnetnog sjevernog pola i njegovog mogućeg uticaja na magnetno polje koje štiti Zemlju. Bez polja, Zemlja bi bila izložena sunčevim olujama, što bi moglo nanijeti veliku štetu, od svemirskih letjelica do elektroenergetskih mreža. Čak i ako je magnetno polje netaknuto, planeta ostaje ranjiva.

Nacionalna akademija nauka SAD 2011. godine je izračunala da bi ponavljanje solarne oluje poput one koja je pogodila planetu 1859. godine moglo nanijeti čak dva biliona dolara početne štete i da bi bila potrebna decenija da se šteta sanira.

Štaviše, oslabljeno magnetno polje može dovesti do potencijalno kataklizmičnog procesa koji naučnici nazivaju „geomagnetnim preokretom“, u kojem Zemljin sjeverni i južni pol mijenjaju mjesta. Procjenjuje se da se posljednji takav zaokret dogodio prije oko 800.000 godina, a neki naučnici vjeruju da bi takav događaj uskoro mogao i da se ponovi, iako bi taj proces mogao da traje vjekovima.

NAUČNICI U NEPOZNATOM

Britanski geološki centri i američki nacionalni centri za informacije o životnoj sredini objavili su novo ažuriranje svjetskog magnetnog modela, kojim se potvrđuje da magnetni sjeverni pol, čije su koordinate ključne za navigacione sisteme koje koriste vlade, policije i niz civilnih aplikacija, nastavlja da se pomjera ka Sibiru.

Podaci pokazuju da je ove godine magnetni sjeverni pol prešao unutar 390 kilometara od geografskog Sjevernog pola i prešao glavni Grinič meridijan. Naučnici su takođe potvrdili da Zemljino magnetno polje i dalje slabi, brzinom od oko pet odsto na svakih 100 godina.

Ranije ove godine Nacionalna uprava za okeane i atmosferu SAD i Britanski geološki zavod bili su primorani da ažuriraju svjetski magnetni model, godinu dana prije planiranog roka, zbog brzine kojom se magnetni sjeverni pol pomjera od kanadskog Arktika ka ruskom Sibiru.

Svjetski magnetni model koristi se u mnogim oblastima, od aplikacija za kompas za pametne telefone, mapa i GPS usluga, do telekomunikacionih prenosnih sistema i navigacionih alata za razne agencije, uključujući Saveznu upravu za vazduhoplovstvo, NASA, američko Ministarstvo odbrane i NATO.

Komentarišući najnovije podatke, geofizičar Siaran Began rekao je za FT da kretanje pola ne samo da je “brže” nego devedesetih godina prošlog vijeka “nego je brže nego u prethodna četiri vijeka”, navode naučnici i ističu kako “zaista ne znaju mnogo o promjenama koje to pokreću“.

Kad je pol prešao meridijan Grinič i nastavio svoje kretanje prema istoku, čovječanstvo je ušlo u nepoznato, prenosi Sputnik.

Naučnici su ranije izrazili zabrinutost zbog kolebanja magnetnog sjevernog pola i njegovog mogućeg uticaja na magnetno polje koje štiti Zemlju. Bez polja, Zemlja bi bila izložena sunčevim olujama, što bi moglo nanijeti veliku štetu, od svemirskih letjelica do elektroenergetskih mreža. Čak i ako je magnetno polje netaknuto, planeta ostaje ranjiva.

Nacionalna akademija nauka SAD 2011. godine je izračunala da bi ponavljanje solarne oluje poput one koja je pogodila planetu 1859. godine moglo nanijeti čak dva biliona dolara početne štete i da bi bila potrebna decenija da se šteta sanira.

Štaviše, oslabljeno magnetno polje može dovesti do potencijalno kataklizmičnog procesa koji naučnici nazivaju „geomagnetnim preokretom“, u kojem Zemljin sjeverni i južni pol mijenjaju mjesta. Procjenjuje se da se posljednji takav zaokret dogodio prije oko 800.000 godina, a neki naučnici vjeruju da bi takav događaj uskoro mogao i da se ponovi, iako bi taj proces mogao da traje vjekovima.

DOMINACIJA KOMPANIJE

Četiri od pet najpopularnijih aplikacija na svijetu u vlasništvu su Fejsbuka.

Najpopularnije aplikacija za uređaje s Androidom i iOS su Fejsbuk, Fejsbuk mesindžer, Vocap i Instagram, a u prvih pet ušao je i Snepčet.

Mediji izvještavaju da ovi podaci jasno govore o dominaciji Fejsbuka od 2010. godine do danas.

Na listi su i Skajp, TikTok, Jutjub i Tviter, prenosi portal Mashable.

DOBILI ČITAV GENOM

Naučnici su zahvaljujući otisku zuba iz stare žvakaće gume uspjeli da izvuku DNK žene koja je živjela prije 6.000 godina negdje u Skandinaviji.

Ovo je prvi put da je čitav ljudski genom dobijen iz nečega što nije ljudska kost, kažu istraživači.

Žena je vjerovatno imala tamniju kožu, tamnosmeđu kosu i plave oči, prenosi BBC.

Hanes Šroder sa univerziteta u Kopenhagenu je rekao da je “žvakaća guma” zapravo katran sa drveta i da je to veoma vrijedan izvor DNK za izučavanje drevnih perioda.

Ženin čitav genetski kod ili genom je dekodiran i iskorišćen kako bi se utvrdilo kako je ona izgledala. Genetski je bila srodnija lovcima sa evropskog kopna, nego onima koji su živjeli u centralnoj Skandinaviji.  Najvjerovatnije je potomak doseljenika iz zapadne Evrope koji su se naselili u Skandinaviji nakon povlačenja glečera.

RAZMISLITE PRIJE OBJAVE

Instagram je najavio novu opciju u okviru svoje aplikacije koja će pomoći da se spriječi postavljanje poruka koje bi mogle da budu smatrane kao uvredljive.

Prije nekoliko mjeseci, Instagram je izbacio alat koji obavještava ljudi kada bi njihovi komentar mogli da budu uvredljivi, prije nego što su postavljeni.

Najnovija opcija se širi uz pomoć alata tako što koristi vještačku inteligenciju kako bi nalazila potencijalno uvredljive naslove, piše Phonearena.

Oni koji napišu takvu poruku dobiće kratko obavještenje da je njihov naslov sličan onim koji se prijavljuju kao maltretiranje i savjetuje im da o svojoj poruci malo razmisle.

Instagram će korisnicima dozvoliti da promijene poruku prije nego što je pošalju, ukoliko je označena kao potencijalno uvredljiva, prenosi PC Press.

ROK DO 15. JANUARA

Karijerni centar Univerziteta Crne Gore (UCG) raspisao je nagradni konkurs za najbolju startap ideju studenata Univerziteta Crne Gore.

Fond za prvu nagradu, koju je obezbijedio Univerzitet Crne Gore, iznosi 3.000 eura, dok je fond za drugu nagradu, koju obezbjeđuje Privredna komora Crne Gore, 1.000 eura.

Pravo prijave imaju svi studenti Univerziteta Crne Gore, koji se mogu prijaviti pojedinačno ili u timu, sa maksimum tri člana, saopšteno je iz UCG.

Individualni aplikanti mogu imati najviše dvije prijave. Jedan tim može prijaviti najviše tri startap ideje.

Rok za prijavu startap ideja je 15. januar 2020. godine.

“Prijave se mogu slati na mejl adresu Karijernog Centra UCG [email protected], sa naznakom u subject-u „Konkurs za najbolju startap ideju“, ili predati u štampanoj formi, u Arhivi Rektorata Univerziteta Crne Gore, svakog radnog dana, od 10.00 do 14.00 sati. Uz prijavu, aplikanti su dužni da dostave povtrdu o studiranju”, saopštili su iz UCG.

Prijavni formular dostupan je na zvaničnom sajtu Univerziteta Crne Gore, na stranici Karijerni centar.

ANALIZIRAĆE GUSTINU

Evropska svemirska letjelica lansirana je danas iz Južne Amerike na trogodišnju misiju proučavanja planeta u drugim solarnim sitemima.

Satelit Keops (CHEOPS – CHaracterising ExOPlanets Satellite) – teleskop za proučavanje egzoplaneta, lansiran je iz mejsta Kuru u Francuskoj Gvajani u 9.45 po centralnoevrposkom vremenu na ruskoj raketi Sojuz.

Letjelica je lansirana 24 sata poslije jučerašnjeg odlaganja kretanja satelita u prvu misiju neposredno prije polijetanja zbog problema u softveru.

Evropska svemirska agencija (ESA) je navela da je prva misija satelita posvećena proučavanju obližnjih zvijezda za koje se već zna da imaju planete.

Agencija se nada da će podaci poslati u toj misiji omogućiti da se proračuna gustina tih planeta, što je prvi korak ka njihovom boljem razumijevanju.

Teleskop će se usmjeriti na svijetle zvijezde da utvrdi veličinu planeta dok prolaze ispred svoje zvijezde domaćina.

Švajcarski astronom i dobitnik Nobelove nagrade za fiziku Didije Keloz koji predvodi naučni tim Keopsa, rekao je za AP ranije ove nedjelje da će misija biti usmjerena na 100 od preko 4.000 egzoplaneta, koje su van našeg solarnog sistema, pronađenih do sada.

Djelimično će pokušati da utvrde da li ima mogućnosti da postoji planeta poput Zemlje koja može da održio život.

“Mi smo jedan planetarni sistem među mnogim. Sve to ima veze sa našim mjestom u univerzumu i pokušaju da ga razumijemo”.

Svemirski teleskop će analizirati gustine i radijuse egzoplaneta i utvrditi da li imaju atmosfere, rekao je Keloz.

“Ne znamo ništa sem da su tamo”, dodao je on.

Raketa je takođe ponijela satelit za posmatranje Zemlje za Italijansku svemirsku agenciju koji će služiti naučnicima i komercijalnim i vladinim klijentima, saopštila je kompanija za lansiranje Arianespas (Arianespace).

TELESKOP HABL

Agencija NASA objavila je fotografije misterioznog objekta koji je nazvala 2I/Borisov, a snimio ga je svemirski teleskop Habl. Na fotografiji se vidi kometa ispred udaljene spiralne galaksije, prenosi Independent. Ova fotografija, kako se navodi, prikazuje kometu na putu kroz Sunčev sistem dok se vraća nazad u međuzvjezdani prostor.

Kometu 2I / Borisov prvi put je primjetio u avgustu krimski astronom amater, po kojem je ona i dobila ime. Tada je izazvala veliku pažnju širom svijeta.

Naučnici su brzo utvrdili da je to drugi međuzvjezdani objekat za koji se zna da je posjetio naš Sunčev sistem, nakon čuvene “Oumuamua”, koja je bila prva kometara koja je ušla u naš solarni sistem.

Od tada, naučnici slikaju kometu kako se približava Zemlji kako bi je bolje sagledali. Prva zapažanja sa Habla stigla su u oktobru, a nove slike nastale su u novembru i decembru. Ove fotografije nude bolji pregled veličine i drugih detalja ovog posjetioca.

U momentu kada je fotografija snimljena objekat je bio udaljen 326 miliona kilometara od Zemlje.

“Habl nam daje najbolju sliku o njenoj, ali i veličini samog jezgra ove velike komete””, rekao je Dejvid Dževit, profesor planetarne nauke i astronomije na Univerzitetu Kalifornija u Los Anđelesu, čiji je tim snimio najbolje i najoštrije slike ove prve međuzvjezdne komete.

“Iznenađujuće, naše Habl fotografije pokazuju da je jezgro ove komete 15 puta manje nego što su ranija istraživanja sugerisala. Radijus je manji od pola kilometra. Ovo je važno jer nam znanje o veličini pomaže da odredimo ukupan broj i masu takvih objekata u Sunčevom sistemu i Mliječnom putu. Borisov je prva poznata međuzvjezdna kometa, a mi bismo željeli da znamo koliko ima drugih”, zaključio je ovaj profesor.

KLIMATOLOZI

Otapanje leda na planinama ugroziće u budućnosti oko dvije milijarde ljudi, upozoravaju klimatolozi, napominjući da se led na najvišim planinskim vrhovima topi velikom brzinom.

Smanjivanje planinskih površina pod snijegom i ledom najviše je u evropskim skijalištima koja zavise od vještačkog snijega i umjesto zimskih postaju ljetnja odmarališta.

Švajcarska vlada navodi da je posljednjih deset godina broj skijaša u Alpima pao za oko 24 posto. Do kraja 21. vijeka, količine snijega na skijalištima najvjerovatnije će pasti na manje od 50 posto sadašnje količine, a staze ispod 1.500 metara nadmorske visine mogle bi da ostanu potpuno bez snijega, navodi list Nejčr (Nature).

Stručnjaci navode najvažnije planinske regije koje imaju ogromne količine vode u obliku snijega i leda. U planinskim lancima ima ih više nego bilo gdje u svijetu, osim na Arktiku i Antarktiku.

Na njima se nalazi više od 200.000 lednika, kao i visinskih jezera i močvara.

Kako se led i snijeg tope, voda se postepeno oslobađa i puni vodotokove rijeka i jezera ključne za život oko 1,9 milijarde ljudi, što je oko 20 posto današnjeg stanovništva na Zemlji?!

U novoj studiji posebno se izdvajaju četiri najveća sistema na četiri kontinenta – u Aziji, Evropi, Sjevernoj Americi i Južnoj Americi. Najveći, najvažniji, ali i najugroženiji je azijski sistem basena koji se snabdijevaju vodom iz regije u kojoj se nalaze masivi Himalaji, Karakorum, Hidukuš i Ladak.

Od njega direktno zaisi više od 200 miliona ljudi uglavnom u Avganistanu, Kini, Indiji i Pakistanu.

U Evropi su to Alpi i uz njih vezani baseni Rone, Po, Rajne i Crnomorskog sliva…Od njih zavisi oko 70 miliona ljudi. U Sjevernoj Americi to su planine sjevernoameričkih Kordiljera koje vodom snabdijevaju brojne rijeke i od njih zavisi oko 14 miliona ljudi. U Južnoj Americi to su Andi i južnoamerički Kordljeri od kojih zavisi oko osam i po miliona ljudi.

Planine se zagrijevaju dva puta brže od ostatka svijeta.

Tokom sljedećih 100 godina klimatske promjene djelovaće na pitku vodu za ljude, na vodu za proizvodnju struje i vodu za poljoprivredu, upozoravaju klimatolozi.