MORSKI BIOLOZI ZABRINUTI

Dok Egipat obilježava 150. godišnjicu otvaranja Sueckog kanala, biolozi specijalizovani za život u moru, ukazuju na veliki problem uticaja tog najpoznatijeg plovnog puta – invaziju stotina vrsta iz drugih staništa u Mediteran, uključujući otrovne meduze i agresivne otrovne “ribe- lavove” (Pterois) iz Indijskog i čak i iz Tihog okeana.

Kanal koji povezuje Crveno i Sredozemno more revolucionirao je promijenio pomorska putovanja otvaranjem direktnog brodskog puta između Istoka i Zapada.

Ali tokom godina, invazivne vrste su dovele autohtoni morski život Sredozemnog mora na put izumiranja i izmijenile nježni mediteranski ekosistem sa potencijalno pogubnim posljedicama, kažu naučnici.

Priliv raznih vrsta morskog života je znatno porastao 2015. godine, kada je Egipat udvostručio kapacitet prolaza otvaranjem “Novog Sueckog kanala”, što je diglo uzbunu u Evropi i izazvalo kritiku raznih zemalja Sredozemnog basena.

Najoštrija kritika dolazi iz susjednog Izraela koji se svojevremeno borio protiv Egipta u ratu uz kanal dugačak 193 kilometra.

Veliki dio ekoloških šteta nepovratan 

Bela Galil, izraelski morski biolog, koja je proučavala Sredozemlje više od tri decenije, rekla je da je veliki dio ekološke štete nepovratan.

Uz invazivnu ribu i rakove koji se privučeni toplom vodom brzo šire ka evropskim obalama, ona tvrdi da je potrebna hitna akcija da bi se ograničio dugoročni uticaj te pojave.

Galil, iz Prirodnjačkog muzeja Univerziteta u Tel Avivu, rekla je da je kontinuirano širenje i produbljivanje kanala stvorilo “pokretni akvarijum” vrsta koje, ako ne budu kontrolisane, mogu učiniti obalne vode Sredozemlja sasvim negostoljibivim za ljude.

Galil je rekla da se broj invazivnih vrsta – sada oko 400, više nego udvostručio u posljednjih 30 godina što je nazvala “istorijskim primjerom opasnosti od nenamjernih posljedica”.

Izrael je već pod neviđenim talasom otrovnih meduza kojih je toliko da su čak oštetile priobalne elektrane i rastjerale domaće ljubitelje plaža i turiste. Nekoliko drugih otrovnih vrsta, uključujući agresivnu “ribu-lava”, napravilo je stalne kolonije, stvarajući potencijalnu opasnost po zdravlje ako dospiju na tanjire restorana na plaži. Najviše zabrinjavajući je dolazak smrtonosno otrovne ribe “fugu” (Lagocephalus Sceleratusa).

Galil je rekla da je sada polovina ukupnog priliva ribe u Izraelu, kao i svi rakovi, invazivno.

I evropske zemlje sve više primjećuju invaziju koja traje i stiže sve do Španije. To pitanje bi trebalo da bude istaknuto na skupu Ujedinjenih nacija ovog mjeseca u Veneciji o održivosti okeana.

“Organizmi – pridošlice ozbiljna su pretnja lokalnoj biološkoj raznolikosti, u najmanju ruku uporediva sa uticajem promjene klime, zagađenja i preteranog ribolova”, rekla je Galil.

Ona je rekla da su novodošle vrste prouzrokovale “dramatično restrukturiranje” ekosistema, dovodeći u opasnost razne lokalne vrste i uništavajući domaće školjke, gambore i crvene barbune.

Ministarstvo Izraela za zaštitu životne sredine je saopštilo da prati taj proces sa zabrinutošću, jer su obale Izraela “prva stanica” novih vrsta u Sredozemnom moru. Naglasilo je da Izrael ne može sam da se s tim bori, već se zalaže za širu regulaciju radi zaštite najosjetljivijih morskih staništa. Pošto se Izrael sve više oslanja na Sredozemno more da bi desalinizacijom došao do vode za piće, Ministarstvo je reklo da je zaštita mora “sada važnija nego ikad”.

Libanski naučnici sa Američkog univerziteta u Bejrutu nedavno su napisali da će, ukoliko se ne ublaži ekološki rizik nastao širenjem Sueckog kanala, biti ugrožen veliki dio ekosistema Sredozemlja, što smatraju i biolozi širom istočnog Mediterana, iz Turske i Tunisa.

“Slana brana” u Egiptu jedini spas

Čini se da su relativno jednostavna opcija za smanjenje štete postrojenja za desalinizaciju koja novcem Katara Egipćani grade uz kanal, a prvo se očekuje da bude otvoreno ove godine.

Ako se to pravilno sprovede, Galil je rekla da bi nusprodukt tih postrojenja – koncentrisani rastvor soli, mogao biti usmjeren u kanal da bi stvorio “slanu branu” koja bi mogla zaustaviti priliv vrsta od juga ka sjeveru.

“Velika gorka jezera”, 45 kilometara sjeverno od Sueca, nekada su bila baš takva prepreka. Ali, kako se kanal proširivao, a egipatski gradovi i farme ispuštali otpadnu vodu u ta jezera, ta “brana” je nestala.

Egipat koji je s Izraelom potpisao mirovni sporazum 1979. godine, a nedavno i ogroman sporazum o uvozu prirodnog gasa, u velikoj mjeri je odbacio ta teška upozorenja izraelskih naučnika kao – politički motivisana.

“Invazivne vrste su ogromna i nespecifična kategorija”, rekao je Mustafa Fuda, savjetnik egipatskog ministra zaštite životne sredine.

“One čak mogu biti produktivni, zamjenjujući vrste koje su prekomjerno lovljene, donoseći ekonomsku korist ili se jednostavno prilagođavati novom okruženju”, kazao je Fuda.

Procijenio je da se manje od pet odsto osvajača može smatrati “razarajućim” i da većina pridošlih kozica, školjki, riba i rakova nije nanijela nikakvu štetu. Rekao je da su čak i toksični osvajači, poput “riba-lavova”, jestivi ako im se uklone otrovne bodlje.

Egipatski eksperti negiraju da je širenje kanala izazvalo invaziju novih vrsta

Egipatski eksperti su takođe negirali da je invazija direktno rezultat širenja Sueckog kanala. Oni tvrde da je u Sredozemlju više pridošlih egzotičnih vrsta zbog rasta temperature vode prouzrokovanog globalnim zagrijavanjem i zbog vode koju teretni brodovi koriste kao balast i nefiltriranu je ispuštaju u Sredozemno more. U toj vodi u tankovima brodova razne vrste morskog života putuju s kraja na kraj svijeta.

“Invazije su globalni trend zbog zagađenja i klimatskih promjena, čiji je prirodni rezultat da se svaka vrsta bori da preživi i traži optimalno okruženje”, rekao je Tarik Temraz, profesor morske biologije na Univerzitetu Sueckog kanala, i autor procjene uticaja širenje kanala, priređenje za Ministarstvo za zaštitu životne sredine.

Državna Uprava Sueckog kanala, tvrdi da je zabrinutosti za životnu sredinu zbog širenja kanala pretjerana. Ona kaže da se količina vode koja teče u Sredozemno more povećala za samo četiri odsto, stvarajući “malo uticaja na kretanje planktona”.

Zvaničnici Uprave kanala kažu da pažljivo prate migraciju vrsta, nameću sprovođenje propisa brodovima koji nenamjerno prevoze invazivne vrste, i smanjuju zagađenje vode u nadi da će obnoviti salinitet u jezerima.

Uprava kanala je saopštila da je nedavni pokušaj preusmjeravanja poljoprivrednih otpadnih voda dalje od “Gorkih jezera” posljednjih godina uspješno podigao salinitet tih jezera za tri odsto.

Galil kaže da to nije dovoljno, insistirajući na tome da se salinitet mora značajno povećati da bi bio efikasna prepreka za novopristigle stanare mora.

“Jednog dana ćemo se probuditi u borbi s nepovratnom promjenom, znajući da smo nekad nešto mogli da učinimo u vezi s tim”, rekla je ona.

SVOJE DRŽAVLJANE

Iranci su u srijedu sahranili svoje državljane, koji su među 176 poginulih prilikom obaranja ukrajinskog aviona u Teheranu.

Uiverziteti širom Kanade održali minut ćutanja kako bi odali poštu žrtvama.

Na jednom od snimaka objavljenim na internetu, vidi se kako je zastava Irana sklonjena sa kovčega jedne od žrtava, čija majka je vikala: “Skinite je”, prenosi Rojters.

U međuvremenu, kanadski ministar saobraćaja Mark Garno rekao je da su istražitelji iz Kanade obišli mjesto nesreće, u kojoj je stradalo 57 Kanađana, i da će kasnije pregledati olupinu.

“Ono što su nam Iranci rekli je da će nam biti dozvoljeno da učestvujemo ne samo u dekodiranju (crnih) kutija, već i u analizama”, rekao je Garno na konferenciji za novinare.

On je dodao da Kanada zahtijeva da ima zvaničan status u istrazi Irana o padu aviona, koji su oborile iranske snage, prenosi AP.

Garno je istakao da se dvoje kanadskih istražitelja nalazi u Iranu kao dio međunarodnog tima i da dobro sarađuju, ali da želi da njihovo učešće u istrazi bude formalizovano.

“ODBRANA SVETINJA”

Jedan od lidera DF-a Milan Knežević učestvovaće sjutra na skupu podrške srpskom narodu i Srpskoj pravoslavnoj crkvi (SPC) u Beogradu, saopšteno je iz Demokratskog fronta.

“Jedan od lidera DF-a Milan Knežević učestvovaće na Skupu podrške srpskom narodu i Srpskoj pravoslavnoj crkvi u Crnoj Gori, koji će se održati 17. januara na Platou ispred Crkve Svetog Marka u Beogradu, sa početkom u 18 časova, u organizaciji Studentskog kluba Pravnog fakulteta u Beogradu”, navodi se u saopštenju DF-a.

Nakon toga, kako su kazali, predviđena je litija do Saborne crkve, gdje će moleban služiti vikarni episkop Stefan.

“Ovim skupom još jednom se potvrđuje odlučnost i sabornost srpskog naroda, gdje god se on nalazio, da istraje u odbrani svetinja, duhovnog i istorijskog bića i nasljeđa Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori”, navode iz DF-a.

SVOJE DRŽAVLJANE

Iranci su u srijedu sahranili svoje državljane, koji su među 176 poginulih prilikom obaranja ukrajinskog aviona u Teheranu.

Uiverziteti širom Kanade održali minut ćutanja kako bi odali poštu žrtvama.

Na jednom od snimaka objavljenim na internetu, vidi se kako je zastava Irana sklonjena sa kovčega jedne od žrtava, čija majka je vikala: “Skinite je”, prenosi Rojters.

U međuvremenu, kanadski ministar saobraćaja Mark Garno rekao je da su istražitelji iz Kanade obišli mjesto nesreće, u kojoj je stradalo 57 Kanađana, i da će kasnije pregledati olupinu.

“Ono što su nam Iranci rekli je da će nam biti dozvoljeno da učestvujemo ne samo u dekodiranju (crnih) kutija, već i u analizama”, rekao je Garno na konferenciji za novinare.

On je dodao da Kanada zahtijeva da ima zvaničan status u istrazi Irana o padu aviona, koji su oborile iranske snage, prenosi AP.

Garno je istakao da se dvoje kanadskih istražitelja nalazi u Iranu kao dio međunarodnog tima i da dobro sarađuju, ali da želi da njihovo učešće u istrazi bude formalizovano.

EKIP SAOPŠTIO

U Crnoj Gori je na kraju novembra bilo 185,56 hiljada korisnika fiksne telefonije, 1,09 odsto više nego u oktobru, pokazuju podaci Agencije za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost (EKIP).

Od tog broja priključaka, Telekom je imao 108,9 hiljada, M:tel 59,28 hiljada, Telemach 15,49 hiljada i Telenor 1,89 hiljada priključaka.

Učešće Crnogorskog Telekoma na tržištu fiksne telefonije iznosi 58,69 odsto, M:tela 31,94 odsto, Telemacha 8,35 odsto, a Telenora 1,02 odsto.

U odnosu na isti period 2018. godine broj korisnika fiksne telefonije u novembru je veći 7,98 odsto.

Od ukupnog broja priključaka fiksne telefonije, na građane se odnosi 86,07 odsto, a na kompanije 13,93 odsto.