MUZEJI OTVORILI VRATA

Svi muzeji u Crnoj Gori otvoreni su, pa ljubitelji umjetnosti mogu da uživaju u brojnim kultutnim dobrima Crne Gore. U Cetinjskom muzeju tokom pauze u radu, priveli su kraju prevod Dnevnika princeze Ksenije i uskoro će biti objavljeni. U planu je i izložba i objavljivanje monografije “Petrovići u egzilu”.

LISTA

Za ljubitelje knjiga novih naslova nikada dosta. S druge strane, za one koji nešto manje vole da čitaju karantin je vjerovatno bio razlog da se upuste u tu avanturu. Postoje i oni koji često vole da lažu da su pročitali poznate knjige od kojih su neke i dio opšte kulture, a sve kako bi bili “popularni” u društvu.

Stylist je objavio listu tih knjiga o kojima ljudi najviše lažu da su ih pročitali, a to je zaključeno na osnovu istraživanja sprovedenog u Velikoj Britaniji.

Naime, u istraživanju je učestvovalo 2.000 ljudi koji su razgovarali o svojim čitalačkim navikama. Rezultat je pokazao da je svaka četvrta osoba lagala kako je pročitala neku knjigu kada je izašla njena filmska ili serijska adaptacija.

Najpopularniji razlog za ovo pretvaranje je ipak bila želja da se učestvuje u određenom razgovoru i da se osoba prikaže inteligentnijom. Moguće je da se i vama nekoliko puta takvo nešto desilo usred razgovora u kojem vam nije bilo baš sve poznato, ali niste željeli da propustite da učestvujete u njemu.

Jedan od razloga zbog kojeg nekada tvrdi da je pročitala određenu knjigu, a zapravo nije, Holi Ričardson koja je učestvovala u ispitivanju, je rekla da je upravo zbog osuda i predrasuda.

“Ako sam u grupi u kojoj svi pričaju o određenoj knjizi, ne mogu onda ja taj razgovor zaustaviti i reći da ja ne znam zapravo o čemu se radi i da je ja nisam čitala. Pretpostavljam da bi prva reakcija bila ‘ne mogu vjerovati, kako je nisi pročitala’. Upravo zbog toga bi se osjećala poniženo, nedovoljno pametno ili bih se smatrala lijenom zato što ne čitam”, kazala je.

Ako se pitate koje su to knjige o kojima se najčešće laže, listu možete vidjeti u nastavku:

1. Alisa u zemlji čuda (Alice’s Adventures In Wonderland) – Luis Kerol

2. 1984 – Džordž Orvel

3. Gospodar prstenova – trilogija – Tolkin

4. Rat i mir– Tolstoj

5. Ana Karenjina – Tolstoj

6. Avanture Šerlok Holmsa – Artur Konan Dojl

7. Ubiti pticu rugalicu – Harper Li

8. Dejvid Koperfild – Čarls Dikens

9. Zločin i kazna – Dostojevski

10. Ponos i predrasude – Džejn Ostin

11. Sumorna kuća – Čarls Dikens

12. Hari Poter (serijal) – JK Rouling

13. Velika očekivanja – Čarls Dikens

14. Dnevnik Ane Frank – Ana Frank

15. Oliver Tvist – Čarls Dikens

16. Pedeset nijansi – trilogija (Fifty Shades – trilogy) – E. L. Džejms

17. I ne osta nijedan – Agata Kristi

18. Veliki Getsbi – F. Skot Ficdžerald

19. Kvaka 22 (Catch 22) – Džozef Heler

20. Lovac u žitu – J. D. Selindžer

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 483. rođen je vizantijski car Justinijan I Veliki, koji je tokom vladavine (od 527.) nastojao da obnovi jedinstvo Rimskog carstva sa sjedištem u Carigradu. Zaslužan je za kodifikaciju rimskog prava, tako što je okupio najčuvenije pravnike i naredio im da pripreme Corpus Iuris Civilis, sastavljen od prečišćenih zakona rimskih careva, raznih pravnih spisa i izvoda iz literature za školovanje pravnika. Tako su sačuvane norme rimskog prava, što je kasnije bilo od izuzetnog značaja za razvitak pravne teorije u čitavoj Evropi. Justinijan I Veliki izgradio je i mnoge dvorce i crkve (Aja Sofija u Carigradu, San Vitale u Raveni), čitave nove gradove (npr. „Justinijana Prima“) i preko 600 utvrđenja za odbranu Balkana. Nasljednicima je ostavio  zemlju osiromašenu prevelikim poduhvatima koje je pokretao uvjeren da s njim počinje novo doba, dok je u stvari njegovom vladom uzgašen sjaj rimske epohe.

1814 – U Parizu je počeo sastanak predstavnika velikih evropskih sila (Rusije, Velike Britanije, Austrije i Pruske) na kojem je uz diktiranje uslova poraženoj Francuskoj donesena odluka o ustupanju bokeljske provincije Austriji, iako su četiri mjeseca prije toga ključevi Kotora bili predati članovima Centralne komisije, odnosno crnogorsko-bokeljske vlade, koja je imala 18 članova, odnosno po šest Crnogoraca, Brđana i Bokelja. Uprkos zamolnici Petra I ruskom caru Aleksandru I, koji se tada nalazio u Parizu, da u zaštitu uzme Crnu Goru i Boku i pojačanoj diplomatskoj aktivnosti da od sila saveznica dobije priznanje Crne Gore, Brda i Boke kao nezavisne države, odluka nije promijenjena. Naprotiv, definitivno je potvrđena i na Bečkom kongresu, održanom od 1. septembra 1814. do 9. juna 1815. godine. 

1828 – Povodom odlaska grupe ceklinskih glavara u Skadar i njihovog izražavanja lojalnosti Porti, vladika Petar I uputio je Ceklinjanima pismo u kome ih je ukorio zbog takvog postupka, ali je istovremeno ispoljio i rezervu da nijesu baš svi Ceklinjani i Poseličani poput njihovih glavara potpisali privrženost Turcima. Vladika je zatražio potpunu istinu o njihovom odnosu prema Porti, u namjeri da, kako je napisao, “čisto znamo u koga se možemo uzdati i od koga ćemo se, kako od Turakah, čuvati”.

1858 – Došlo je do prvog okršaja turske i crnogorske vojske na Grahovcu. U odbrani jednog od položaja na Omutiću, vojvoda Petar Vukotić s Katunjanima odbio je prvi nalet Turaka, a dio crnogorske vojske koji je krenuo na turske rovove, da bi olakšao odbranu vojvodi Vukotiću, poslije obostrano teških gubitaka morao se povući. Nakon toga utvrđeno je jednodnevno primirje.

1864 – U čast crnogorskim junacima poginulim u bici na Grahovcu, na mjestu na kojem je bio Husein-pašin šator, počela je izgradnja crkve koja je trajala koliko i bitka – tri dana. Podizanje crkve počelo je, naime, 11. a završeno 13. maja u devet sati prije podne.

1896 – Rođen je jugoslovenski kompozitor Josip Slavenski. U težnji ka oblikovanju nacionalnog izraza, spojio je elemente muzičkog folklora pojedinih balkanskih naroda s modernom evropskom muzičkom tehnikom. Među poznatim djelima Josipa Slavenskog ubrajaju se: “Simfonija orijenta”, “Haos”, “Heliofonija”, “Simfonijski ep”.

1904 – Rođen je španski nadrealistički slikar Salvador Dali, jedan od najvećih slikara 20. vijeka. Bio je i pisac i vajar, a radio je i kao kostimograf  i scenograf u filmovima španskog reditelja Luisa Bunjuela  “Andaluzijski pas” i “Zlatno doba”. Jednostavnim postupkom slikao je iracionalan i fantastičan svijet snova i halucinacija. U crtežu je bio perfekcionista i gotovo uvijek u prostoru sjećanja na zavičajni kraj. Njegove slike predstavljaju istovremeno i snove i svakodnevne objekte u neočekivanoj formi, kao na primjer curenje satova na slici iz 1931. „Trajnost memorije“. U kasnijoj fazi slikao je u religioznom i klasičnijem stilu –  „Raspeće“ i „Sakrament tajne večere“. Pored scenarija za balete, napisao je i nekoliko knjiga od kojih najpoznatije: „Život Salvadora Dalija“ i „Dnevnik genija“. Bio je jedan od malobrojnih umjetnika koji je za života imao dva muzeja, u Americi i Španiji. U Španiji od sredine devedesetih postoje još dva muzeja velikog umjetnika: „Zamak Pubol“, koji je pripadao njegovoj ženi i muzi njegove umjetnosti Gali i kuća u Port Ljigatu, malom ribarskom selu blizu francusko-španske granice. Publika u Crnoj Gori prvi put je bila u prilici da u Podgorici vidi radove iz dva najobimnija opusa slavnog slikara „Biblija Sacra“ i „Božanstvena komedija“, u okviru izložbe „Božanstveni svjetovi Salvadora Dalija“, koja je trajala od 21. aprila do 26. maja 2011. 

1973 – Uspostavljeni su diplomatski odnosi između Savezne Republike Njemačke i Demokratske Republike Njemačke, čime je okončano razdoblje nepriznavanja Demokratske Republike Njemačke kao suverene države.

1992 – Zbog umiješanosti jugoslovenske vojske u sukobe u Bosni, ministri inostranih poslova Evropske zajednice donijeli su odluku da povuku ambasadore iz Beograda i zatražili suspendovanje članstva Savezne Republike Jugoslavije u OEBS-u.

2007– Crna Gora je zvanično postala 47. punopravna članica Savjeta Evrope, najstarije i najbrojnije panevropske organizacije. U Parlamentarnoj skupštini Savjeta Evrope, Crnoj Gori su pripala tri mjesta.

2009 – Papa Benedikt XVI je u izraelskom memorijalnom centru u Jerusalimu  kazao da patnja Jevreja koje je ubila nacistička Njemačka nikada ne smije biti dovedena u pitanje, i na taj način odgovorio na jevrejsko negodovanje zbog izjava biskupa Ričarda Viliamsona koji negira holokaust.

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

330 – Rimski car Konstantin I Veliki proglasio je grčki grad Vizant za novu prijestonicu Rimskog carstva. Grad koji je po njemu nazvan Konstantinopolj (Carigrad) osvojili su Turci 1453. i kao Istanbul bio je prijestonica Otomanskog carstva do 1923.

1686 – Umro je njemački fizičar i pronalazač Oto fon Gerike. Prvi je demonstrirao vakuum, izumio je vazdušnu pumpu, vazdušnu vagu i barometar.

1888 – Rođen je američki kompozitor Irving Berlin. Proslavio se kao autor zabavne muzike, a njegova pjesma „White christmas“ ubraja se i danas u bestselere američkog tržišta ploča. 

1949 – Izrael je primljen u Organizaciju Ujedinjenih nacija.

1968 – U nastojanju da okonča žestoke sukobe studenata s policijom, francuski premijer Žorž Pompidu učinio je ustupke studentskim zahtjevima.

1997 – Superkompjuter kompanije IMB “Duboko plavo” pobijedio je svjetskog šampiona u šahu, ruskog velemajstora Garija Kasparova, u meču od šest partija.

2008 – Na opštim izborima u Srbiji pobijedila je Koalicija za evropsku Srbiju na čelu s Demokratskom strankom Borisa Tadića.

2010 – Britanski premijer Gordon Braun podnio je ostavku na tu funkciju, završivši 13-godišnju vladavinu Laburističke stranke lijevog centra.

SERKIS ČITAO 11 SATI

Glumac Endi Serkis, najpoznatiji po ulozi Goluma u filmovima “Gospodar prstenova” i “Hobit”, prikupio je više od 320.000 eura u humanitarne svrhe čitajući javno na internetu “Hobita”, roman Dž. R. R. Tolkina.

Serkisu je bilo potrebno nešto manje od 11 sati da pročita Tolkinov roman, a više od 650.000 ljudi slušalo ga je i gledalo preko interneta širom svijeta, prenosi Skaj njuz.

On je počeo da čita roman u 10 sati ujutru u petak, a završio je malo prije 21 čas.

Za to vrijeme, napravio je samo nekoliko pauza od po dva minuta, uključujući pauzu tokom koje je odao poštu povodom Dana pobjede u Drugom svjetskom ratu, 9. maja.

Cilj poduhvata “Hobbitathon” je da se ljudi zabave i oraspolože tokom pandemije korona virusa.

Prikupljen novac podijeliće “NHS Charities Together” and “Best Beginnings”, organizacije koje rade na pružanju podrške bebama, trudnicama i novim roditeljima kako bi se smanjila nejednakost.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 1737.  nakon tri vijeka mletačke vladavine, Tajno vijeće peraške Opštine odalo je priznanje Matiji Zmajeviću, proslavljenom admiralu ruske flote. „Zmajevići, kazano je, do najveće mjere osvjetlaše ne samo ovu našu domovinu, no pridaše ures i sjaj i svemu narodu“.

1774 – Kralj Francuske Luj XV umro je od malih boginja. Prijesto je naslijedio kao petogodišnjak 1715. poslije smrti prađeda Luja XIV. Vladavina Luja XV dovela je Francusku na prag revolucije.

1883 – Doputovao je u Moskvu knjaz Nikola na svečanost krunisanja ruskog cara Aleksandra III. Kao i godinu dana ranije, prilikom prethodne posjete, Knjazu je priređen svečan doček.

1898 – U selu Rudolfštatu kod Banja Luke, umro je crnogorski vojvoda, istaknuti ratnik u borbama protiv Turaka i vođa bokeljskih ustanika protiv Austrije Mašo Vrbica. Bio je desna ruka knjazu Nikoli, ministar unutrašnjih djela i finansija, povjerenik u raznim političkim misijama i ekonomski reformator. Gajio je veliko prijateljstvo sa Simom Matavuljem koji mu je pomagao u vođenju tada idealno zamišljenog ekonomskog društva. Intrigama suparnika, Mašo Vrbica je neopravdano optužen za saradnju  s Austrijom, zbog čega ga je Veliki sud, na inicijativu knjaza Nikole, lišio ministarske funkcije.

1933 – U Berlinu, ispred Rajhstaga, nacisti su spalili više od 25 hiljada knjiga, među kojima djela Marksa, Frojda, Brehta, Ajnštajna, najavljujući na taj način novo razdoblje u istoriji njemačke kulture.

1940 – Njemačka je bez objave rata napala Holandiju, Belgiju i Luksemburg, a Velika Britanija je poslije njemačke invazije na Dansku zaposjela bivšu dansku koloniju Island.

1941 – Hitlerov zamjenik Rudolf Hes spustio se padobranom u Škotsku s namjerom da počne mirovne pregovore. Uhapšen je i kraj rata proveo je u britanskom  zatvoru.  Na suđenju u Nirnbergu 1946. osuđen je za ratne zločine na doživotnu robiju.

1948 – Osnovan je Streljački savez Crne Gore, sportska asocijacija koju čini 13 streljačkih društava iz devet crnogorskih gradova. Počeci sportskog streljaštva u Crnoj Gori datiraju prije 1876. kada je na Obilića poljani na Cetinju, organizovano prvo takmičenje u gađanju puškom jednometkom.

1970 – Na vrhu Lovćena počela je izgradnja Njegoševog mauzoleja. Povodom stogodišnjice Njegoševe smrti 1951. pokrenuta je inicijativa da se na Lovćenu, umjesto kapele koju je podigao kralj Aleksandar Karađorđević (1925), sagradi mauzolej. Crnogorska vlada obratila se molbom poznatom vajaru Ivanu Meštroviću da uradi projekat po kojem bi mauzolej bio sagrađen. Na osnovu Meštrovićevih zamisli, plan izgradnje uradio je zagrebački arhitekta Harold Bilinić, dok je vajarski dio posla Meštrović prepustio svom bivšem učeniku Andriji Krstuloviću. Realizacija projekta zahtijevala je iznošenje oko 11 hiljada tona kamena na visinu od 1.654 metra. Mauzolej je završen 1974. godine.

1994 – Nelson Mandela izabran je za predsjednika Južne Afrike i postao prvi crnac predsjednik te zemlje.

1994 – Italijanski medijski magnat Silvio Berluskoni postao je predsjednik italijanske Vlade u koju su, prvi put od Drugog svjetskog rata ušli neofašisti.

2007 – Predsjednik Vlade Crne Gore Željko Šturanović posjetio je Zagreb, što je bila prva  zvanična  posjeta jednog crnogorskog premijera Hrvatskoj; istoga dana u Zagrebu je otvorena ambasada Crne Gore u Hrvatskoj.

2007– Crna Gora je postala 11. punopravna članica Procesa za saradnju jugoistočne Evrope, jednoglasno je odlučeno na Samitu šefova država i vlada SEECP-a u Zagrebu, uz prisustvo najviših predstavnika EU.

2012 – Crnogorski premijer Igor Lukšić sastao se u Rimu s premijerom Italije Mariom Montijem. U razgovoru dva premijera istaknut je značaj saradnje dvije zemlje u borbi protiv organizovanog kriminala i korupcije, ali i spremnost da se završi veliki zajednički projekat – izgradnja elektroenergetskog podvodnog kabla, od kojeg će, kako je istaknuto, cio region imati koristi. 

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1497–  Italijanski moreplovac  Amerigo Vespuči krenuo je na prvo putovanje u Novi svijet. Doplovio je do obale Brazila i Hondurasa, uvjeren da je otkrio novi kontinent između Evrope i Azije.

1940 – Vinston Čerčil postao je britanski premijer pošto je Nevil Čemberlen, potpisnik Minhenskog sporazuma, podnio ostavku.

1945 – Sovjetske trupe u Drugom svjetskom ratu zauzele su Prag.

1960 – Američka nuklearna podmornica Triton završila je 84-dnevno putovanje oko svijeta.

1979 – Umrla je Ita Rina, najpoznatija jugoslovenska filmska glumica između dva svjetska rata, koja je slavu stekla filmom “Erotikon”. Ušla je u svjetsku enciklopediju filma.

2009 – Oko deset hiljada tajlandskih demonstranata, pristalica svrgnutog premijera Taksina Šinavatre, okupilo se u Bangkoku u najvećim protestima protiv vlade nakon što je vojska ugušila nasilne demonstracije mjesec dana ranije.

ZAHVALJUJUĆI INTERNETU

Događaji iz oblasti kulture svedeni su tokom doba korone na minimum, ali su kulturni radnici ipak uspijevali da sa publikom održe kontakt. Knjižare i muzeji, uprkos nemogućnosti ostvarenja direktne komunikacije, ipak su u izvjesnoj mjeri, zadovoljavali potrebe čitalaca i gledalaca, pomoću on line platformi.

Period kućne izolacije ne mora nužno da bude dosadan. Okretanje sebi, sadržajima za koje nijesmo imali vremena u doba trke za novcem i lažno nametnutih potreba -u doba pandemije korona virusa pokazali su se kao najbolje moguće rješenje. Ako tome dodamo on line platforme koje nam omogućavaju prilično dobar uvid u tekuće produkcije kada su razne oblasti u pitanju, stvari postaju prilično jasne.

U najkraćem, ako nemamo želju da se obrazujemo, svakako ćemo biti dobro informisani. A oni koji su htjeli da rade na sebi, da proširuju opseg znanja, mogli su to da urade u knižarama čak i kada su bile zatvorene za posjetioce.

UMJETNICI IZ PG

Da se i u vremenu karantina kao što je slučaj sada, kada je cijeli svijet pogođen epidemijom koronavirusa, može biti kreativan, pokazuje slučaj umjetnika iz Podgorice.

U želji da naprave lijep kutak za odmor, ali i da kvalitetno provedu vrijeme, troje podgoričkih umjetnika je na krovu jedne od zgrada naslikalo razne murale, pa su nekada zapušteni krov pretvorili u živopisno mjesto za odmor.

U strogom centru Podgorice, u Hercegovačkoj 90, umjetnice iz Podgorice Mima Vujošević i Duda Duletić, zajedno sa Mišom Joskićem, poznatim podgoričkim street art umjetnikom, svoju maštu, umijeće, ali i pogled na stvarnost, pretvorili su u prelijepe murale na krovu zgrade.

Korona kao motiv za murale

Motivi mora, ljubavi, postera, reptilskih mozaika, riba, ali i korone samo su neki od naslikanih murala.

Da je ideja nastalo kao odgovor na koronavirus i višak vremena koje ljudi provode kući, potvrđuje umjetnica Mima Vujošević. Ona u razgovoru za Anadolu Agency (AA) ističe da je krov zgrade u kojoj živi nekada bio depresivan i siv, a sada je sav u bojama.

“Baš nas je ta korona natjerala da počnemo da radimo ovako veliki projekat. Motiv je bio nedostajanje mora, do kada će trajati korona, hoće li se završiti do septembra i hoćemo li ove sezone ići na kupanje, i onda smo napravile sebi neke talase. Nadamo se da će se i ostali podići i krenuti u jednu ovakvu akciju, mislim da je to jedna divna stvar, iscrtani krovovi. Krov je bio depresivan, siv, nikakav, a sada su ga boje već razveselile“, kaže Mima.

Na projektu je radilo ukupno četvoro ljudi. Jedan od onih koji je posljednjih mjesec dana skoro svakodnevno na krovu zgrade je i Mišo Joskić, poznati podgorički street art umjetnik.

“Radili smo koliko je vrijeme to dozvoljavalo. Jedno na drugo smo se nadovezivali kada je riječ o motivima i ukrašavanjem“, ističe Joskić.

-Slikajući obilježili Vaskrs, produžetak slobodnog vremena… –

Umjetnici iz ovog podgoričkog kutka pozivaju i druge umjetnike da krenu njihovim stopama i urade slične stvari. Umjetnica Duda Duletić potvrđuje da se upravo zahvaljujući koroni, došlo na ideju razmišljanja kako da sebi stvore jedan ovako kreativan kutak.

“Mislim da ovo može da služi kada sve ovo prođe, prije svega stanarima ove zgrade, ali i kao podstrek gradu da se ovakva dešavanja raznesu svuda, po svim krovovima gdje je to moguće i gdje nema nekih drugih planova osim da se te terase koriste. Osim kada je padala kiša, svakog dana smo radili od jutra do mraka, odnosno do policijskog sata, prvo do 19 sati, a onda do 23 sata. Po motivima se vidi, sve što nam je bilo aktuelno tih dana, mi smo obilježavali. Tako smo obilježili Vaskrs, onda produžetak slobodnog vremena. Osim mora koje je sve to pokrenulo, slikali smo i sladolede, jer oni simbolizuju ljeto, slikali smo i evropske gradove koje sada ne možemo da posjetimo, jer su obustavljeni letovi i mi smo ovdje pokušali da napravimo jedan svoj svijet“, kaže Duda Duletić.

Priča o krovu ove zgrade već postaje hit u Podgorici. Neki već ističu da je to sada najljepši krov u gradu.

“Komentari su pozitivni. Ja sam jednom već istakla, svi kažu da je ovo najljepši krov u gradu. On sigurno jeste, jer ni na jednom od ovih krovova se ništa slično ne dešava, možda će biti najljepši na Balkanu“, kroz smijeh poručuje umjetnica Duda Duletić.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Ovaj dan obilježava se kao Dan pobjede nad fašizmom. Naime, 1945. njemački feldmaršal Vilhelm Kajtel potpisao je u Berlinu završni  dokument o okončanju  Drugog svjetskog rata. U ime saveznika dokument su potpisali sovjetski maršal Georgij Žukov i britanski general Artur Teder.

Na današnji dan 1502. španski moreplovac Kristofer Kolumbo isplovio je iz španske luke Kadis na četvrto i posljednje putovanje u Novi svijet. Kolumbo je umro u Španiji 1506, uvjeren da je na svojim putovanjima stigao u Aziju.

1805 – Umro je jedan od najvećih njemačkih i svjetskih književnika Fridrih Šiler. Bio je ispunjen plemenitim idealističkim patosom utemeljenim na vjeri u čovjeka, u slobodu, duhovnost i uzvišena moralna načela, i vješt u građenju dramskih sukoba. Družio se i bio prijatelj s Geteom što je pozitivno uticalo na njegov stvaralački rad. Neprestano slabog zdravlja, neumorno je radio do same smrti i stvorio niz velikih drama: trilogiju „Valenštajn“, tragedije „Marija Stjuart i Djevica Orleanska“, sudbinsku dramu „Vjerenica iz Mesine“ i komad o oslobodilačkoj borbi švajcarskog naroda „Vilhelm Tel“. Neodvršena mu je ostala drama iz ruske istorije „Demetrius“. Veliku slavu stekao je dramama: „Razbojnici“ , „Don Karlos“ i „Vilhelm Tel“, koje su i danas na repertoarima svjetskih pozorišta.

1850 – Umro je francuski hemičar Žozef-Luj Gej-Lisak koji je utvrdio da se pritisak gasa povećava u zavisnosti od temperature – Gej-Lisakov zakon i Gej-Lisakov zapreminski zakon. Vršio je eksperimentalne letove balonom (1804), na visini od preko 7.000 metara radi ispitivanja vazduha.

1858 – Austrijski namjesnik za Dalmaciju baron Mamula podnio je bečkoj vladi memorandum o politici Austrije prema Crnoj Gori, u kojem je ponovio stav da iz vladavine Crnom Gorom zauvijek treba isključiti knjaza Danila, njegovog brata Mirka, kao i mladog Nikolu, Mirkovog sina, koji se tada školovao u Parizu. Takav stav izražavao je nenaklonjenost politici Crne Gore  i njenim zahtjevima za nezavisnost, koji su bili smetnja ekspanzionizmu Beča na Balkanu.

1904 – Osnovana je kao akcionarsko društvo  prva „Zetska štedionica“. Bila je to nakon Nikšićke – osnovane 1901, druga štedionica u Crnoj Gori. Zetska štedionica preimenovana je u Podgoričku banku 15. januara 1906. godine.

1908 – Položen je kamen temeljac za gradnju novog naselja na Pristanu ispod brda Volujice. Neposredno prije toga bilo je odlučeno da to naselje dobije ime Novi Bar.

1931 – Umro je američki fizičar Albert Majkelson koji je pomoću rotirajućeg ogledala odredio tačnu brzinu svjetlosti. Izvršio je 1881. istorijski eksperiment (s Morelijem) tzv. „Majkelsonov eksperiment“ , koji je pokazao da se ne može mjeriti apsolutno kretanje Zemlje u odnosu na etar. Rezultat tog eksperimenta poslužio je kao polazna tačka teorije relativnosti. Nobelovu nagradu za fiziku dobio je 1907.

1942 – Na Petrovoj glavici u blizini hrama Sv. Vasilija Ostroškog u Nikšiću, strijeljan je s grupom komunista narodni heroj Čedomir-Ljubo Čupić, student pravnih nauka. Pristupio je Narodnooslobodilačkom pokretu  odmah nakon Trinaestojulskog ustanka i borio se u nikšićkoj partizanskoj četi. Uhvaćen je u Dragovoljićima i sproveden u nikšićki zatvor, nakon čega mu je suđeno. Ostao je poznat po hrabrom držanju na sudu i prilikom strijeljanja. Čupićeva fotografija na kojoj je ovjekovječen njegov osmijeh dok je slušao smrtnu presudu obišla je svijet i postala simbol otpora.

1946 – Abdicirao je italijanski kralj Vitorio Emanuele III, a Italija je postala republika.

1948 – Komunistička partija Jugoslavije odbacila je optužbe sovjetskih komunista protiv politike jugoslovenskog rukovodstva. Uslijedila je Rezolucija Informbiroa i višegodišnji politički i ekonomski pritisak istočnoevropskih zemalja na Jugoslaviju.

1950 – Ministar inostranih poslova Francuske Rober Šuman uputio je poziv na pomirenje između Francuske i Njemačke i predložio stvaranje zajednice za ugalj i čelik, prethodnice Evropske  unije. Šumanov plan je 1951. potpisalo šest zemalja. Ovaj datum obilježava se kao Dan evropskih integracija.

1993 – Počeli su sukobi Hrvata i Muslimana u Mostaru koji su doveli do podjele grada na muslimanski i hrvatski dio.

2006 – Pred tročlanim vijećem suda Bosne i Hercegovine, u Sarajevu je počelo suđenje jedanaestorici bosanskih Srba optuženih za učešće u genocidu počinjenom u Srebrenici u julu 1995.

2008 – Libanski pokret Hezbolah preuzeo je kontrolu nad muslimanskim dijelom Bejruta. Već sljedeći dan borci Hezbolaha počeli su da se povlače iz Bejruta, dok je kontrolu na ulicama preuzela libanska vojska.

2009 – U Sarajevu je otkriven spomenik djeci poginuloj tokom opsade grada od 1992. do 1995. Procjenjuje se da je tokom opsade Sarajeva poginulo više od 1.600 djece. 

2010 –  Prilikom obilježavanja 65-godišnjice pobjede nad fašizmom, u Moskvi su prvi put ispred Kremlja, uz više od 11 hiljada ruskih vojnika, marširali francuski, američki, britanski i poljski vojnici. Predsjednik Rusije Dmitrij Medvedev pozvao je svjetske sile da se ujedine u naporima za očuvanje mira u svijetu i obrazložio time svoju odluku da na paradu na Crvenom trgu pozove vojnike NATO pakta.

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1788 – Britanski parlament  ukinuo je trgovinu robljem.

1860 – Rođen je škotski pisac Džejms Metju Beri, autor pripovjedaka o Petru Panu.

1911 – Grupa oficira, učesnika u dvorskom prevratu i ubistvu kralja Aleksandra Obrenovića 1903, osnovala je u Beogradu tajnu organizaciju «Ujedinjenje ili smrt», odnosno «Crna ruka».

1913 – Obnovljena je nastava u Podgoričkoj gimnaziji. Prekid rada uzrokovao je rat protiv Turske. Podgorička gimnazija osnovana je 1907. i imala je 345 đaka.

1926 – Amerikanci Ričard Berd i Flojd Benet prvi su avionom  preletjeli Sjeverni pol.

1927 – Kanbera je postala glavni grad Australije umjesto Melburna.

1952 – Širom Jugoslavije održani su masovni protesti zbog Londonskog sporazuma kojim je Zona «A» slobodne teritorije Trsta pripala Italiji.

1995 – Na kraju trodnevne proslave 50-godišnjice završetka Drugog svjetskog rata u Evropi i Dana pobjede, svjetski lideri pozvali su na globalno pomirenje. Centralne proslave održane su u Parizu i u Moskvi.

2006 – Zemaljski sud u Frankfurtu izrekao je doživotnu kaznu zatvora Arminu Majvesu, takozvanom „kanibalu iz Rotenburga“, koji je u martu 2001. ubio, raskomadao i pojeo jednog berlinskog inžinjera.

2008 – U Zagrebu je, u 57. godini, umro poznati hrvatski rok muzičar i novinar Dražen Vrdoljak.

2010 – U Njujorku je, u 93. godini, umrla Lena Horn, slavna džez pjevačica, jedna od prvih tamnoputih u Holivudu i na Brodveju.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na dašnji dan 1553.  datiran je izvještaj mletačkog predstavnika u Kotoru Đovanija Batiste Đustinina o broju žitelja Kotora, prema kojem je taj grad imao 4.000 stanovnika u to vrijeme, od kojih za vojsku sposobnih 800, pučana 600, a plemića 200.

1794 – U Parizu je, po nalogu revolucionarnog suda, giljotinom pogubljen francuski hemičar Antoan Lavoazije, osnivač moderne hemije. Formulisao je zakon o neuništivosti materije i otkrio proces oksidacije, i postavio Zakon o očuvanju mase.

1828 – U Švajcarskoj je rođen Anri Dinan, filantrop i osnivač Međunarodnog komiteta Crvenog krsta 1863. Cio život posvetio je ostvarenju svojih humanitarnih zamisli. Uprkos tome, pao je u zaborav i bijedu, i tek u dubokoj starosti dočekao je priznanje: dodijeljena mu je prva Nobelova nagrada  za mir 1901. Poznato djelo „Međunarodno bratsvo i milosrđe za vrijeme rata“ (1864).

1858 – Pet dana pred glavnu i odlučujuću bitku na Grahovcu, turske trupe ušle su u Grahovo, o čemu je knjaz Danilo izvijestio ruskog konzula u Dubrovniku. Istovremeno, izdao je naredbu odredima iz Katunske nahije da krenu ka Grahovu. Drugi dio crnogorskih trupa, sastavljenih mahom od vojnika iz Riječke nahije pod komandom vojvode Mirka Petrovića – glavnog zapovjednika crnogorskih snaga, stigao je na Grahovo u vrijeme kad su katunski odredi već započeli prve okršaje s vojskom Husein-paše.

1873 – Umro je engleski filozof i ekonimista Džon Stjuart Mil, jedan od osnivača političke ekonomije i zastupnik utilitarizma u etici. U logici je usavršio istraživanja uzročnih odnosa među pojavama. Poznata djela «Principi političke ekonomije, «Utilitarizam», «Sistem logike».

1880 – Umro je francuski pisac Gistav Flober, jedan od osnivača realizma u francuskoj književnosti, autor romana «Gospođa Bovari» zbog kojeg je bio optužen za povredu javnog morala. Flober je jedan od najvećih stilista u svjetskoj književnosti, nepristrasan posmatrač činjenica i protivnik građanskog licemjerja. Čitav život posvetio je umjetnosti, traganju za ljepotom i istinom, izraženim u savršenoj formi. „Proživio sam svoju epohu živaca, pisao je o sebi, svoju sentimentalnu epohu, i od nje još nosim, kao robijaš sa galija, trag na vratu. Svojom opečenom rukom imam sad pravo da pišem o prirodi vatre“. U poznata Floberova djela ubrajaju se i “Sentimentalno vaspitanje”, „Salambo“, „Iskušenje svetog Antonija“, a ostavio je i veoma značajnu i obimnu Prepisku.

1884 – Rođen je američki državnik Hari Truman, jedan od vođa Demokratske partije, 33. predsjednik Sjedinjenih Američkih Država. Predsjednik je postao poslije smrti Frenklina Ruzvelta. Uveo je doktrinu o vojnoj i ekonomskoj pomoći zemljama ugroženim ljevičarskim pokretima. Trumanova politika nakon Drugog svjetskog rata vodila je „hladnom ratu“ i monopolističkoj politici Sjedinjenih Američkih Država u svijetu. 

1900 – Srpski fizičar Mihailo Pupin patentirao je u Njujorku aparat za telefonske i telegrafske prenose na velike udaljenosti. Bio je profesor teorijske fizike na Kolumbija univerzitetu u Njujorku i predsjednik Instituta radio-inženjera. Od velikog broja pronalazaka najznačajniji su „Pupinovi kalemi“, kojima je omogućen prenos telefonskih razgovora na veoma velike daljine, bez kojih bi takav prenos dans bio nezamisliv. Za naučni rad odlikovan je Edisonovom medaljom 1920. Svoj život opisao je u djelu „Immigrant to Inventor“, nagrađenim Pulicerovom nagradom 1924. Na srpski jezik djelo je prevedeno pod naslovom „Od pašnjaka do naučenjaka“.

1903 – Na Tahitiju je umro francuski post-impresionistički slikar Pol Gogen. Njegov slikarski postupak karakterišu pojednostavljeni oblici i jaki kontrasti boja. Slikajući ljude, nastojao je istaći njihovu originalnu konstituciju i držanje. Najčešće je slikao žene; u odmoru njegovih „Tahićanki“ ima nešto od mirnoće i robusnosti „praistorijskih crteža ležećih jelena“. Tako nastala sintetička forma, natopljena je poezijom čiste čulnosti tema vezanih za egzotični svijet domorodaca s ostrva Tahiti, među kojima je dugo boravio. Vatrom svojih boja, Gogen je upalio senzibilitet cijele jedne generacije mladih slikara. Bavio se i skulpturom. Pred kraj života objavio je i knjigu poetičnih autobiografskih zapisa „Noa-Noa“ i svoje umjetničke bilješke (Prije i poslije). Poznata djela: „Materinstvo“, „Bijeli konj“, „Plemkinja“.

1912 – U Banjanima (nikšićka Opština) rođen je poznati prosvjetni radnik, pisac udžbenika i prevodilac  Jovan Koprivica. Napisao je s Milanom Cerovićem udžbenik istorije za treći  razred osnovne škole 1954, a nešto kasnije i bukvar za područje Bosne i  Hercegovine. Pokretač je prvog prosvjetnog lista u Nikšiću «Prosvjetni rad» koji je izašao 1. maja 1957, a 1969. i časopisa za kulturu, nauku, umjetnost i društveni život – nikšićkih «Spona». Jovan Koprivica umro je 22. septembra 1992. godine.

1949 – Stvorena je Savezna Republika Njemačka, u čiji sastav su ušle dotadašnje zone pod američkom, britanskom  i francuskom kontrolom, uspostavljene poslije Drugog svjetskog rata i poraza nacista. Formirana je privremena vlada na čelu s Konradom Adenauerom.

1980 – U Beogradu je sahranjen predsjednik Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije Josip Broz Tito. Sahrani su prisustvovali predstavnici više od 120 zemalja, kao  i predstavnici više od 200 partija u svijetu. Televizijski prenos sahrane preuzele su televizijske stanice iz više od 40 zemalja.

1999 – Pod nerazjašnjenim okolnostima ubijen je Fehmi Agani, najbliži saradnik lidera Demokratskog saveza Kosova Ibrahima Rugove. Njegovo tijelo pronađeno je kod Lipljana na Kosovu.

2001 – Papa Jovan Pavle II okončao je svoju istorijsku posjetu Siriji, čime je postao prvi papa koji je ušao u džamiju. Tu zemlju je napustio molitvom za mir između Jevreja i Arapa.

2003 – U američkom Senatu jednoglasno je usvojen prijedlog o proširenju NATO-a za sedam bivših istočno-evropskih komunističkih zemalja: Letoniju, Litvaniju, Estoniju, Sloveniju, Slovačku, Bugarsku i Rumuniju.

2008 – U Libanu su izbili najveći unutrašnji sukobi od građanskog rata (1975 –1990), nakon što je Hezbolah kojeg podržava Iran saopštio da je libanska vlada, koju podržavaju SAD, proglasila rat napadujući njihovu komunikacionu mrežu.

2009 – Županijski sud u Zagrebu osudio je jednog od osnivača HDZ-a, bivšeg sekretara narodne odbrane i poslanika u Saboru Branimira Glavaša na deset godina zatvora zbog hapšenja, maltretiranja i likvidacije srpskih civila u Osijeku 1991. Glavaš je prvi hrvatski visoki funkcioner osuđen za ratni zločin. Dan nakon izricanja presude Glavaš je iz Hrvatske pobjegao u Bosnu i Hercegovinu.

2011 – U Boburu, Muzeju moderne umjetnosti u Parizu, priređen je omaž slavnom crnogorskom slikaru Dadu Đuriću, koji u tom muzeju  ima svoj izložbeni paviljon. Istoga dana ministri klulture Crne Gore i Francuske Branislav Mićunović i Frederik Miteran potpisali su ugovor o saradnji između dvije zemlje u oblasti kulture. Ministar Miteran saopštio je tom prilikom da je Francuska spremna da Crnoj Gori ustupi arhivsku građu koja se odnosi na crnogorsku kraljevsku vladu u egzilu i filmsku građu o Crnoj Gori. 

2012 – Na konferenciji „Položaj i perspektive srpskog naroda u zemljama regiona“, koju je u Beogradu organizovalo srpsko Ministarstvo vjera i dijaspore, lider SNP-a Srđan Milić je izjavio da zvanična Srbija ne treba da dovodi u pitanje suverenitet Crne Gore, jer je to riješeno. „Baš na ovom mjestu želim da naglasim – nama u Crnoj Gori ne pomažu izjave iz Srbije kojima se negira postojanje crnogorske nacije, bez obzira s koje adrese da dolaze“, kazao je Milić.

2012 – Američka Federalna agencija za hranu i ljekove (FDA) objavila je da popularna pilula „truvada“, koja se koristi u borbi protiv HIV-a, može pomoći i zdravim ljudima da spriječe infekciju virusom side. Prvi put pomenuta 2010, preventivna sposobnost „truvade“ je ocijenjena kao prekretnica u 30-godišnjoj kampanji protiv epidemije side. Uprkos pohvalama nove pilule, pojedini istraživači smatraju da su kondomi još uvijek najbolja zaštita od bolesti.

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1429–  Pobjedom francuske vojske nad Englezima završena je opsada Orleana u stogodišnjem ratu.

1921 – U Švedskoj je ukinuta smrtna kazna.

1952 – Umro je američki filmski producent Vilijem Foks, osnivač korporacije “Foks” (1915), kasnije “Tventin senčeri Foks”.

2007 – Stupio je na snagu Sporazum o podjeli vlasti između protestanata i katolika u Sjevernoj Irskoj.

2008 – Lider italijanskih konzervativaca Silvio Berluskoni položio je zakletvu za premijera Italije, treći put u toku svoje političke karijere, nakon što je oformio jedan od najviše desno orijentisanih kabineta od Drugog svjetskog rata.

2009 – Potpredsjednica Vlade Crne Gore za Evropske integracije Gordana Đurović izjavila je da će Evropska unija i Evropske integracije biti uvedeni kao izborni predmeti u nekim osnovnim školama

2009 – Papa Benedikt XVI na početku višednevne posjete Bliskom istoku izrazio je duboko poštovanje prema islamu, te pozvao na dijalog Hrišćane, Muslimane i Jevreje, kako bi se u tom dijelu svijeta podstakao mirovni proces. 

OTKAZANO 150 PROGRAMA

Milanska La Skala, koja je dosad izgubila 23 miliona eura zbog pandemije korona virusa, očekuje da počne sezonu u septembru. Zbog pandemije, kako ističe direktor ove poznate operske kuće, otkazano je 150 programa.

Direktor Dominik Majer kazao je da je za otvaranje u septembru planiran Verdijev Rekvijem.

“Planirali smo predstaviti Verdijev Rekvijem u poslijeratnoj verziji Toskaninija, a biće posvećen pogođenim porodicama i nastradalima”, objasnio je direktor, prenosi Tanjug.

Skala potom najavljuje izvođenje Betovenove Devete simfonije, koja predstavlja, kako je dodao direktor, “poruku nade”, a kasnije u jesen i izvođenje Traviate.

Mejer je prije nekoliko mjeseci došao na čelo ove operske kuće, nakon vođenja Bečke opere.

Novi direktor pripremio je plan obnove aktivnosti i dodaje da će sezona početi tek kad bude osigurano da će osoblje i posjetioci biti sigurni i na zdravstvenom planu.

“Treba biti realan. Pripremili smo program za slučaj da može biti izveden, jer je distanciranje moguće u maloj prodavnici ili restoranu, ali je teško u sali u kojoj ima 2.000 posjetilaca i 350 zaposlenih”, objasnio je Mejer.

Precizirao je da je La Skala već izgubila 23 miliona eura zbog otkazivanja gotovo 150 planiranih programa, ali se nada poboljšanju situacije.