Izbor i priprema: Č. Đurđić

Po Julijanskom kalendaru ovaj  dan slovi kao 1. januar, prvi dan nove godine, i kod pravoslavnih vjernika označen je kao dan obrezanja Isusa Hrista i  dan Svetog Vasilija Velikog. To je po starom kalendaru osmi dan od dana Hristovog rođenja (25. decembra), dan kada je prema predanju sin Božiji obrezan i kada su mu Josif i Marija dali ime Isus, kako im je anđeo zapovijedio prije njegovog rođenja.

Na današnji dan 1742. umro je engleski astronom i geofizičar Edmund Halej, direktor Griničke opservatorije i kraljevski astronom, koji je utvrdio da su komete uočene 1682, 1601, i 1551. zapravo isto tijelo koje se periodično pojavljuje ( po njemu nazvana Halejeva kometa ). Izradio je prvi katalog sjajnih zvijezda južnog neba i prvu meterološku kartu.

1845 – U Dubrovnik je po Njegoševom nalogu otišao Milorad Medaković da izuči fotografsku vještinu i bude prvi crnogorski fotograf. Bilo je to šest godina nakon što je u Evropi počela primjena fotografisanja.

1888 – Otvoren je na Cetinju Zetski dom, crnogorsko knjaževsko pozorište, u kome je izvedena predstava »Balkanska carica« po dramskom tekstu knjaza Nikole.

1888 – Na Grahovu je rođen Marko Vujačić, crnogorski pisac i političar. Učestvovao je u »Bombaškoj aferi« 1907. i zbog toga bio osuđen. Bio je aktivista Zemljoradničke stranke Crne Gore i narodni poslanik, a potom i delegat na zasjedanju AVNOJ-a i potpredsjednik Prezidijuma FNRJ. Marko Vujačić je napisao nekoliko knjiga o znamenitim crnogorskim i hercegovačkim junacima i znamenitim Crnogorkama.

1892 – Rođen je srpski klasični filolog Miloš Đurić. Objavio je više od 200 radova iz klasične književnosti i filozofije, prevodio Platona, Aristotela, Tukidida i druge pisce i sve velike antičke tragičare. Poznata djela: »Istorija helenske književnosti«, »Istorija helenske etike«.

1898 – Umro je engleski pisac i matematičar Luis Kerol, autor fantastičnih bajki »Alisa u zemlji čuda« i »Alisa s onu stranu ogledala«.

1906 – U Podgoru, u Crmnici, rođen je Jovan Vukmanović, crnogorski etnolog i muzeolog. Godine 1949. povjereno mu je da u svojstvu direktora organizuje Etnografski i Njegošev muzej. Organizovao je i Muzejsko društvo Crne Gore, društvo folklorista i etnološki ogranak Crne Gore. Pokrenuo je 1961. i »Glasnik Etnografskog muzeja«. Poznati Vukmanovićevi radovi: »Geografski pregled Crmnice«, »Konavli – antropogeografska i etnološka ispitivanja«, »Studija o Paštrovićima«.

1941 – Rođen je slovenački političar i državnik Milan Kučan, predsjednik Slovenije u presudnim trenucima raspada SFRJ (1991). Slovenija je u vrijeme  njegovog predsjedničkog mandata proglasila nezavisnost  (25. juna 1991.) i postala jedna od najuspješnijih bivših jugoslovenskih republika u sprovođenju radikalnih političkih i privrednih reformi. Milan Kučan ponovo je biran za predsjednika Slovenije 1994. i 1998.

1943 – U Kazablanki je počela konferencija lidera savezničkih snaga u Drugom svjetskom ratu Ruzvelta, Čerčila i De Gola. Na konferenciji koja je završena 26. januara zaključeno je da sile Osovine moraju bezuslovno kapitulirati i preciziran je datum iskrcavanja Saveznika u Italiji.

1953 – Narodna skupština FNR Jugoslavije izglasala je ustavni zakon kojim je uvedeno društveno vlastništvo i samoupravljanje proizvođača. Umjesto vlada i ministarstava uvedena su izvršna vijeća i državni sekreterijati. Prvi predsjednik Saveznog izvršnog vijeća postao je Josip Broz Tito.

1957 – Umro je Hemfri Bogart, jedan od najpopularnijih američkih filmskih glumaca pedesetih godina. Dobitnik  Oskara 1951. za film »Afrička kraljica«, legendarnu popularnost stekao je filmovima »Kazablanka« i »Malteški soko«.

1969 – Lansiran je sovjetski vasionski brod »Sojuz 4« s kosmonauton Vladimirom Šatalovim, a dan kasnije »Sojuz 5« u kojem su bili Boris Voljanov, Aleksej Jelisejev i Jevgenij Krunov. Dva broda su se potom spojila, kosmonauti Jelisejev i Krunov prešli su u »Sojuz 4«.To je bilo prvo spajanje vasionskih brodova s ljudskom posadom u Zemljinoj orbiti.

2005 –  Evropska sonda “Hajgens” nakon sedmogodišnjeg međuplanetarnog putovanja spustila se na Saturnov mjesec. Taj dosad neviđen poduhvat omogućio je početak razotkrivanja tajne Titana, zagonetnog Saturnovog satelita udaljenog od Zemlje 1,5 milijardi kilometara.

2006 –  Umrla je američka glumica Šeli Vinters, dvostruka dobitnica Oskara za uloge u filmovima “Dnevnik Ane Frank” i “Plava zakrpa”.

2009 – U Zagrebu je, u 81. godini, umro poznati hrvatski vajar, akademik Dušan Džamonja. Radio je u bronzi, željezu, čeliku i aluminijumu, a njegove monumentalne skulpture izlagane su u Parizu, Lisabonu, Briselu i Londonu. Prvu izložbu priredio je 1954; dobitnik je brojnih priznanja za svoj rad.

2010 – U 83 godini umro je poznati hrvatski reditelj Ante Babaja, autor filmova: “Breza”, “Mirisi, zlato i tamjan”, “Carevo novo ruho” i drugih.

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1784 – SAD su ratifikovale mirovni ugovor s Velikom Britanijom, čime je formalno okončan Američki rat za nezavisnost.

2009 – Stotine demonstranata sukobilo se s policijom u bugarskom glavnom gradu Sofiji kada se protest protiv korupcije i sporih reformi pretvorio u nemire zbog, kako su organizatori saopštili, teškog života u Bugarskoj, najkorumpiranijoj i najsiromašnijoj zemlji Evropske unije.

2010 – Trideset jednom pripadniku prvog kontingenta Vojske Crne Gore, koji su upućeni u mirovnu misiju u Avganistan, uručeni su sertifikati o obučenosti za misiju.

OSKAR

Američka Akademija filmskih umjetnosti i nauke saopštila je danas spisak glavnih nominacija za Oskara koji će biti dodijeljeni na 92. ceromoniji 9. februara u pozorištu Dolbi u Los Anđelesu.

Najveći broj nominacija:

– “Joker”, 11 nominacija

– “The Irishman”, “Once Upon a Time… in Hollywood” i “1917”, po deset nominacija.

Nominacije za najbolji film:

– “Ford v Ferrari”

– “The Irishman” (Irac)

– “Jojo Rabbit”

– “Joker” (Džoker)

– “Little Women”

– “Marriage Story”

– “1917”

– “Once Upon a Time… in Hollywood” (Bilo jednom u Holivudu)

– “Parasite” (Parazit)

Nominacije za najbolju režiju:

– Bong Joon-ho, “Parasite”

– Tod Filips, “Joker”

– Sam Mendez, “1917”

– Martin Skorseze, “The Irishman”

– Kventin Tarantino, “Once Upon a Time… in Hollywood”

Nominacije za najboljeg glumca:

– Antonio Banderas, “Dolor y gloria”

– Leonardo DiKaprio, “Once Upon a Time… in Hollywood”

– Adam Drajver, “Marriage Story”

– Hoakin Finiks, Joaquin Phoenix, “Joker”

– Džonatan Prajs, “The Two Popes”

Nominacije za najbolju glumicu:

– Sintija Erivo, “Harriet”

– Serše Ronan, “Little Women”

– Skarlet Johanson, “Marriage Story”

– Šarliz Teron, “Scandale”

– Rene Zelveger, “Judy”

Nominacije za najbolju mušku sporednu ulogu:

– Tom Henks

– Al Paćino

– Džo Peši

– Bred Pit

– Entoni Hopkins

Nominacije za najbolju žensku sporednu ulogu:

– Kejti Bejts

– Lora Dern

– Skarlet Johanson

– Florens Pju

– Margot Robi

Nominacije za najbolji strani film:

– “Corpus Christi”, Poljska

– “Honeyland” (Zemlja meda), Severna Makedonija

– “Dolor y gloria”, Španija

– “Parasite”, Južna Koreja

– “Les Miserables”, Francuska

BARSKI LJETOPIS

Treća Zimska scena „Barskog ljetopisa“ pod već prepoznatljivim sloganom „Četvrtkom u Baru“ počinje 16. januara predstavom „Prah“ crnogorskog reditelja Veljka Mićunovića. Barskoj publici u januaru još će se predstaviti gitarista Petar Dobričanin, i književnica Slavica Milošević.

Koprodukcijsko ostvarenje Narodnog pozorišta Beograd i Šabačkog pozorišta na scenuće donijeti velikani srpskog glumišta Nataša Ninković i Zoran Cvijanović.

Po tekstu Đerđa Špira, jednog od najpoznatijih savremenih mađarskih pisaca, predstava „Prah“ govori o ljudima koji žive na ivici egzistencije ili sa jako malim primanjima, a pokušavaju da do novca dođu uplaćujući loto ili kladionicu, uzdajući se u sreću.

„Otkud ta ljudska vera u lutrijsku srećku? Pitanje je, zapravo, ima li kraja društvenoj ’tranziciji’ ili će se ljudi deliti na one koji se klade na sreću i one koji su ’srećni’ profiteri. Postaje li nam smešno svako moralisanje na temu novca? Ko još veruje da siromašni mogu biti srećni?“, riječi su reditelja Mićunovića.

Predstava će se odigrati u sali Doma kulture, sa početkom u 20 sati, gdje će se od ove godine kompletan pozorišni program realizovati zahvaljujući sve većem broju pozorišne publike.

“Do kraja mjeseca publika će uživati još i u koncertu klasične muzike, gitariste Petra Dobričanina koji je na programu 23. januara u Dvorcu kralja Nikole, a četvrtak nakon toga, 30. januara, u okviru književnog programa u prostorijama Gradske knjižare biće upriličeno autorsko veče Slavice Milošević”, saopšteno je iz PR službe Barskog Ljetopisa.

Kompletan program Zimske scene, sve do 23. aprila kada se i završava, dostupan je na sajtu festivala www.barskiljetopis.me, kao i na Facebook i Instagram profilima.

MARTINOVIĆ DOGOVORIO

Pijanista, univerzitetski profesor i direktor KotorArta Ratimir Martinović dogovorio je tokom profesionalnog boravka u Kini, seriju koncerata sa uspješnim kineskim umjetnicima koji će se realizovati tokom ljeta u Kotoru, a prvi koncert planiran je već u februaru.

Prvi koncert iz serijala “China Stage” biće priređen u Kotoru već tokom februara u saradnji sa Ambasadom Kine u Crnoj Gori, dok će se centralni programi ovog serijala održati tokom jula i avgusta. Najpopularnija kineska pijanistkinja, planetarno poznata Judža Vang, već je u dva navrata boravila u Boki, a ova saradnja će se nastaviti i u budućnosti.

Martinović je boravio u Kini tokom novembra i decembra, gdje je ostvario uspješne kontakte sa važnim institucijama kulture Kine, između ostaloga sa Šangaj Art Festivalom, najvećim festivalom umjetnosti u Kini i Šangajskim muzičkim konzervatorijumom, a to je rezultiralo ugovorom novih serijala koncerata, koji će početi od ovog ljeta.

Martinović je ovom prilikom potpisao i Memorandum o saradnji sa direktorom Šangajskog orijentalnog kulturnog centra, Zheng Jinguom koji je tokom prošlog ljeta već boravio u Kotoru, a koji će biti jedan od partnera za gostovanje izuzetnih, nagrađivanih mladih kineskih studenata, muzičara koji njeguju klasičnu i tradicionalnu muziku, kao i savremeni kineski izraz. Svi ovi koncerti biće dio novog serijala u okviru izdanja festivala KotorArt Don Brankovi dani muzike, pod nazivom “China Stage”.

“Izvođački, interpretativni, umjetnički, ali i infrastrukturni dometi onoga što se dešava u ovoj zemlji u polju umjetnosti i muzike, sve nas na zapadu trebaju da ohrabre i motivišu ne samo da učimo od naših kineskih prijatelja nego i da se podsjetimo na obavezu koju imamo prema našoj baštini, našoj kulturi i identitetu, jer bez njih nema ni nas”, istakao je Martinović, u intervju najvećoj svjetskoj novinskoj agenciji “Xinhua news”.

Kako se dodaje u saopštenju KotorArta, Kina, kao najmoćnija ekonomija svijeta i zemlja u kojoj se izuzetno cijeni, poštuje i podržava umjetnički izraz, za nas predstavlja važnog partnera u osmišljavanju novih programa.

Za vrijeme jednomjesečnog boravka u Kini, Martinović je nastupao u okviru festivala “Music week 17+1” u Čengduu (provincija Sečuan).

Kako se dodaje u saopštenju, radi se o festivalu koji je produkt saradnje u okviru inicijative ‘Jedan pojas jedan put’, Kine i 17 zemalja Istočne i Centralne Evrope. Martinović je, inače, i član umjetničkog savjeta ovog festivala, imenovan od tamošnjeg Internacionalnog kulturnog centra.

Martinović je na nastupima u Kini promovisao i svoj novi album sa kompletnim klavirskim opusom Vasilija Mokranjca koji je izdao povodom 35. godina smrti velikog kompozitora čiji je cjelokupni opus dugo bio zapostavljen.

Izbor i priprema: Č. Đurđić

Na današnji dan 809. napisana je poznata Andreacijeva povelja, dokument koji govori o tome kako je kotorska porodica Andreaci od Mlečana otkupila mošti Svetog Tripuna i na mjestu gdje je svečevo tijelo zaustavilo povorku koja ga je nosila, odlučila da  sagradi crkvu koja nosi njegovo ime. U Kotoru je 2009. nizom svečanosti obilježeno 12 vjekova od donošenja moštiju svetog Tripuna iz Carigrada u Kotor, čiji je sveti Tripun zaštitnik. Istovremeno je obilježeno i 12 vjekova Bokeljske mornarice.

1378 – Umro je u Skadru Đurađ I  Balšić, srednji sin Balše I, osnivača druge  crnogorske dinastije. Najsposobniji  i najuticajniji  među  braćom, vladao  je Zetom od 1362, dvije godine nakon što ju je njegov otac  Balša I  ponovo osamostalio  i proširio  na nekadašnji  prostor  Duklje, odnosno Zete iz vremena dukljanskog kralja Bodina – do 1378. Smrću Đurađa I Balšića  nastala je kriza u državi  Balšića,  jer je bilo otvoreno pitanje nasljednika i stvorena prilika susjedima da nestabilnu  situaciju u zemlji  iskoriste  za otimanje posjeda Balšića.

1806 – Rođen je srpski pisac Jovan Sterija Popović, prvi srpski komediograf, “otac” srpske drame. Učestvovao je u organizovanju prvog beogradskog teatra (pozorište na Đumruku) koji je 1841. otvoren njegovom tragedijom “Smrt Stefana Dečanskog”. Sterijine drame “Laža i paralaža”, “Pokondirena tikva”, “Kir Janja”, “Rodoljupci”, na pozorišnim repertoarima su više od jednog vijeka.

1844 – Njegoš  je stigao u Dubrovnik  da bi posredstvom  ruskog vicekonzula Jeremije Gagića  pokušao s  tamošnjim brodograditeljima  da ugovori gradnju pet brodova topovnjača, kojima je planirao  da povrati Lesendro i Vranjinu.

1852 – Velika  narodna skupština na  Cetinju osnažila je Njegošev testament i potvrdila za novog gospodara Crne Gore  Danila Petrovića,  koji je ozakonio odvajanje  svjetovne od crkvene vlasti, karakteristično  za vrijeme kratkotrajne  vladavine Šćepana Malog. Danilovo knjaževstvo priznala je Rusija i prećutno Austrija.

1853 – U toku prvog pohoda Omer-paše Latasa  na  Crnu Goru  vojvoda Mirko Petrović i Novica Cerović s grupom  crnogorskih ratnika utvrdili su  se u Ostroškom manastiru da bi spriječili turski udar na Gornji manastir i  sačuvali  mošti  Sv. Vasilija.  U Gornjem manastiru izdržavali  su  opsadu  devet  dana kada  su im u pomoć  stigli  borci  pod vođstvom  Pera Tomova, brata Njegoševog i serdara Mila Martinovića  iz Bjelopavlića, s kojima su uspjeli  da se prebace preko rijeke Zete i prenesu  svečeve  mošti  na  Cetinje odakle su ponovo  vraćene  pod Ostrog na Đurđevdan iste godine.

1898 – Francuski pisac Emil Zola je pod naslovom »Optužujem« objavio u listu »Zora« otvoreno pismo predsjedniku Republike u kojem je ukazao na mahinacije najviših vojnih krugova i zatražio oslobađanje kapetana Alfreda Drajfusa, koji je na procesu 1894. osuđen na doživotnu robiju zbog navodnog odavanja vojnih tajni Njemačkoj. Drajfus je na obnovljenom procesu oslobođen optužbi i 1906. rehabilitovan, vraćen u vojsku i unaprijeđen u čin majora.

1906 – Umro je ruski fizičar i elektroinžinjer Aleksandar Stjepanovič Popov, jedan od pionira radio-tehnike, izumitelj antene. Godine 1896. ostvario je prenos signala pomoću radio-talasa na udaljenosti od 250 metara i utvrdio da se radio-talasi reflektuju od većih objekata.

1916 – Austrougarske  trupe ušle su bez otpora u Cetinje.  Po naredbi  vlade, na Cetinju su ostali  mitropolit Mitrofan Ban, predsjednik  Opštine Vuko Vuletić i maršal  Dvora  Slavo Ramadanović.  Istoga   dana Austrijanci su naložili da se  iz  kapelice na lovćenskom vrhu, oštećene u bombardovanju, na Cetinje prenesu  Njegoševi posmrtni ostaci, a kralj Nikola je naredio  da se u punoj  tajnosti kovčeg  s moštima Svetog Petra  Cetinjskog  iz Cetinjskog manastira prenese u njegov  dvorac u Nikšiću.

1941 – Umro je irski pisac Džejms Džojs, koji je eksperimentima u narativnoj tehnici i strukturi romana i primjeni toka svijesti dao nov pravac modernoj književnosti. Džojsov roman »Uliks« smatra se biblijom  evropskog proznog modernizma. Uprkos vrlo oštroj i ekstremističkoj polemici oko Džojsovog književnog djela, izvan svake sumnje je njegov ogroman uticaj na razvoj književne proze 20. vijeka. Poznata djela: »Portret umjetnika u mladosti«, »Fineganovo bdjenje«, pjesme »Kamerna muzika«, pripovijetke »Dablinci«, drama »Izgnanici«.

1944 – Na Balšića pazaru na Cetinju izvršena je smrtna kazna vješanjem nad Gojkom Markovim Kruškom, cetinjskim rodoljubom, koga je četnička policija 24. decembra 1943.  uhapsila sa još dvojicom patriota. Nakon saslušanja i užasne torture, predati su njemačkom Gestapou.  Gojko Kruška je pogubljen pred velikim brojem četnika i građana Cetinja, među kojima su bile i njegove majka i sestra. Tek tri dana nakon izvršenja kazne, njemačke vojne vlasti su dozvolile da njegovo tijelo bude skinuto s vješala kako bi ga porodica mogla sahraniti.     

1946 – U Moskvi je umro narodni heroj Radoje Dakić – Brko.

1955 – Predsjednik Narodne skupštine Jugoslavije Milovan Đilas podnio je pismenu ostavku na tu dužnost. U ostavci je obrazložio da se više ne smatra članom SKJ i da po svojoj volji istupa iz članstva. Godinu ranije (1954)  isključen je iz CK SKJ, udaljen sa svih funkcija u Partiji i kažnjen posljednjom opomenom. Uprkos opomenama, Đilas je nakon toga objavio djelo “Nova klasa i analiza komunističkog sistema”.

1977 – Umro je francuski reditelj i scenarista Anri Žorž Kluzo, dobitnik Zlatnog lava za film »Kej Orfevr« i Zlatne palme za film »Misterija Pikaso«. Poznat je i po filmovima »Nadnica za strah«, »Gavran«, »Istina«.

2008 – Predsjednik Interpola Džeki Selebi podnio je ostavku na tu funkciju, nakon što je suspendovan s mjesta direktora policije u Južnoj Africi zbog optužbi za korupciju i ometanje pravde.

2009 – Za novog vojnog atašea SAD u Crnoj Gori imenovan je potpukovnik Gregori Breker. Breker je zamijenio prethodnog izaslanika, majora Dejvida Niča i treći je imenovani vojni izaslanik u Podgorici od sticanja nezavisnosti Crne Gore 2006.

2009 – U 75. godini umro je poznati francuski reditelj, glumac i producent Klod Beri. Za kratki film “Pile” dobio je sredinom 60-ih godina prošlog vijeka Oskara, a proslavio se i filmom “Žan de Floret”.

2011 – Miropolit Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori Amfilohije, govoreći nakon dočeka nove godine po julijanskom kalendaru pred podgoričkom crkvom Sveti Đorđe, kazao je da je njegova kletva povodom crkve na Rumiji uoči Božića „jezik ljubavi“ i narugao se crnogorskom jeziku nazivajući ga „čirgilica“, aludirajući na doktora Adnana Čirgića, jednog od autora pravopisa i gramatike crnogorskog jezika.

2011 – U Njujorku je, u 91. godini, umrla Elen Stjuart, svjetska ikona alternativnog teatra. Započela je karijeru kao modna kreatorka, a potom je 1961. u Njujorku osnovala eksperimentalni pozorišni klub, koji je po njoj prozvan „La mama“ i jedna je od najuticajnijih nezavisnih institucija. Legendarna La mama  gostovala je 1997. na podgoričkom festivalu alternativnog teatra FIAT-u.

2012 – U Beogradu je, u 82. godini, umro nekadašnji proslavljeni fudbaler, trener Crvene zvezde i Reala, selektor fudbalske reprezentacije SFRJ i predsjednik Fudbalskog saveza SR Jugoslavije Miljan Miljanić. Autor je nekoliko knjiga, a pojedine, kao što su „Praktikum za fudbalske sudije“, „Fudbalski trening“ i „Jugoslovenska škola fudbala, obavezna su literatura u specijalizovanim  školama za edukaciju fudbalskih stručnjaka. Za izuzetna dostignuća u oblasti fudbala, Miljanić je, na predlog predsjednika FIFE Sepa Blatera, dobio Orden zasluga svjetske kuće fudbala, kao i brojna domaća priznanja.

2013 – Na prezentaciji investicionih potencijala Crne Gore u Privrednoj komori u Abu Dabiju, crnogorski premijer Milo Đukanović pozvao je investitore iz Ujedinjenih Arapskih Emirata da ulažu u Crnu Goru, a crnogorske kompanije da iskoriste mogućnosti investiranja u tu zemlju. U okviru posjete  Ujedinjenim Arapskim Emiratima, Đukanović je učestvovao i u radu Skupštine Međunarodne agencije za obnovljivu energiju u Abu Dabiju. 

Na današnji dan dogodilo se i sljedeće:

1910 – Emitovan je prvi radio prenos opere uživo iz njujorške  »Metroploliten opere«, Leonkavalovi »Pajaci« i Maskanjijeva »Kavalerija rustikana«.

2008 – Predsjednik SAD Džordž Buš izjavio je u Abu Dabiju da Iran predstavlja prijetnju za bezbjednost u svijetu i da SAD i arapske zemlje moraju da se ujedine kako bi se suprotstavile toj opasnosti “prije, kako je Buš rekao, nego bude prekasno”.

2010 – Haiti, najsiromašniju državu zapadne hemisfere, pogodio je najjači zemljotres u posljednjih dvjesta godina. U zemljotresu, jačine sedam stepeni Rihterove skale, poginulo je preko 200.000 ljudi, a tri četvrtine glavnog grada Porto Prensa je do temelja porušeno.

OPROŠTAJ OD NEDE

Vijest koja je rastužila mnoge je da je preminula jedna od najvećih jugoslovenskih glumica Neda Arnerić. Tokom karijere duge pet decenija, snimila je više stotina filmova, a glumila je i u 40 pozorišnih predstava. Za svoj rad dobila je brojna priznanja, a ostaće upamćena kao jedna od najvoljenijih glumica u bivšoj Jugoslaviji.

Glumica Neda Arnerić prepoznatljivom pojavom, toplinom i osobenim šarmom kojim je plijenila, osvojila je naša srca i upisala se na listu glumačkih velikana.

Zvali su je jugoslovenska Širli Temp, važila je za ljepoticu. Voljeli su je svuda u regionu i, kako je sama rekla, svi su je dožiivljavali kao svoju.

Bila je zapažena po brojnim ulogama.

Njen film “San” iz 1966. napravio je od Nede prvu dječju filmsku zvijezdu. U karijeri dugoj pola vijeka ostvarila je značajne uloge u filmovima “Višnja na Tašmajdanu”, “Užička Republika”, “Sutjeska”, “Valter brani Sarajevo”, “Varljivo leto 68”.

Proslavila se u kultnom filmu “Ko to tamo peva” i u serijama “Otpisani” i “Grlom u jagode”.

Nakon velike popularnosti 60-ih i 70-tih godina, devedesetih je doživjela veliku slavu zahvaljujući blokbasteru “Tri karte za Holivud” i TV seriji “Policajac sa Petlovog brda”.

“Sebi ako išta želim, to je da još puno radim, jer tad sam najopuštenija, najsrećnija, i osjećam se sigurnom jer se bavim ovim poslom preko 50 godina. Ljudi strašno izgovorena rečenica, preko 50 godina”, kazala je Neda u jednom od intervjua.

Dobitnica je Zlatne i Srebrne arene na Filmskom festivalu u Puli, nagradu Pavle Vujsić za životno djelo, Carica Teodora, za ostvaranje na filmu 2009. dobila je plaketu Jugoslovenske kinoteke.

O njenoj smrti svi pišu u regionu i opraštaju se sa njom brojni umjetnici, glumci reditelji, porukom “Putuj i vidimo se opet pred nekom nebeskom kamerom”.

Ana Ašanin, RTCG

ČEKIĆ ZA PORTAL

U Filmskom centru Crne Gore zadovoljni su rezultatima u godini za nama, a za ovu godinu imaju veći budžet za konkurse, što ih ohrabruje da nastave sa inovacijama koje uvode u filmski sektor. Direktor Filmskog centra Sehad Čekić, u intervjuu za Portal RTCG, sumirao rad u 2019, te, između ostalog, govorio o dostignućima crnogorske kinematografije i uslovima za snimanje fimova u našoj zemlji.

Filmski centar je osnovan 2017. godine i u posljednje dvije godine crnogorski filmovi su imali izuzetnih uspjeha na inostranim festivalima. Čekić nam je saopštio da je FC u 2019. godini opredijelio preko milion eura za projekte, a premijera određenih filmova može se očekivati ove godine.

Takođe, istakao je značaj učlanjenja u fond Eurimaž (Eurimages), uspjehe na regionalnim fondovima, kao i učešće crnogorskih filmova na međunarodnim festivalima.

• Šta je obilježilo prošlu godinu u crnogorskoj kinematografiji i radu Filmskog centra?

Teško je izdvojiti jedan konkretan događaj, ali bih istakao, prije svega, učlanjenje u Eurimaž i uspjehe tri crnogorske koprodukcije, koje su povukle 310.000 eura od ovog uticajnog fonda Savjeta Evrope. Zatim, uspjehe crnogorskih filmova na regionalnim fondovima koji su podržani sa skoro 350.000 eura ukupno.

Tokom 2019. godine je Crna Gora imala i predstavnike na filmskim platnima na najvećem filmskom festivalu u Kanu, preko projekta SEE Factory. Posebno treba istaći program Spotlight: Montenegro, u okviru jednog od najznačajnijih festivala posvećenom isključivo filmovima iz Istočne Evrope – festivalu u Kotbusu, što dovoljno govori o ugledu koji svakodnevno stičemo. Tu su i fokusi na našu kinematografiju u Molizeu (Italiji) i festivalu Braća Manaki u Bitolju, svakako.

Svako malo stižu informacije o uspjesima naših projekata i na marketima, a to je potvrda da je Filmski centar napravio dobar izbor u promjeni dinamike u okviru sektora. U 2019. godini snimanje su završile ekipe tri dugometražna igrana filma, koja je podržao Filmski centar, te možemo očekivati dobre rezultate i nastavak uspješne internacionalne prezentacije naše kinematografije. U Centru smo posebno ponosni na radionicu posvećenu stop-motion animaciji, a uskoro ćemo prezentovati i dva kratka animirana filma nastala u okviru radionice.

• Koliko je novca Filmski centar izdvojio za projekte u 2019. i da li ste zadovoljni budžetom za narednu godinu? Koliko novca je planirano za konkurse za sufinansiranje u narednoj godini?

Opredijeljeno je nešto više od milion eura za projekte koji će se realizovati u narednom periodu. Premijeru određenih filmova možemo očekivati ove godine, a neki će ući u produkciju krajem godine ili početkom 2021. godine. Za ovu godinu opredijeljen je i veći budžet za konkurse, a uvećanje nas ohrabruje da nastavimo sa inovacijama koje uvodimo u sektor.

• Da li ste zadovoljni prisustvom i vidljivošću crnogorskih filmova na inostranim festivalima? Koliko je značajno predstavljaje crnogorske kinematografije na filmskim marketima i srodnim događajima koji imaju za cilj umrežavanje profesionalaca iz kinematografskog sektora?

U ove dvije godine naši filmovi su imali izuzetnih uspjeha na inostranim festivalima. Naravno, prisustvo Centra, ali i filmskih radnika, na marketima utiče na podizanje nivoa vidljivosti kinematografije, unapređenju saradnje i upoznavanju, kako sa ljudima, tako i sa trendovima i procesima koji se odvijaju. Kinematografija je komplikovana djelatnost, transnacionalnog karaktera u svojoj suštini, i pravilan razvoj na nacionalnom nivou ne može biti odvojen od šireg konteksta. Naše prisustvo na marketima i drugim vidovima okupljanja poslalo je snažnu poruku i potvrdu da ovaj put mislimo ozbiljno.

• Osim igranom filmu, koliko je Filmski centar posvećen dokumentarnom i animiranom filmu, razvoju filmskih scenarija?

Filmski centar je uveo podrške za razvoj scenarija i razvoj projekta što je promijenilo dinamiku i način realizacije projekata. Takođe, podigli smo podršku za dokumentarni film, a za animirani, kao posebnu kategoriju, odabrali smo put da putem radionica polako pripremamo teren kako bi se pravilnije razvijala i ova oblast.

• Koliko je teško snimiti film u crnogorskoj produkciji i da li su koprodukcije rješenje za dobar kvalitet i kvantitet ostvarenja crnogorskih autora?

Nažalost, i dalje nije zatvoren produkcioni lanac u Crnoj Gori, posebno za dugometražni igrani film. S jedne strane, tu se nalazi i glavna potreba za koprodukcijama, a s druge strane, moramo da radimo na zatvaranju tog lanca. Koprodukcije utiču na podizanje kvaliteta, eventualno budžeta i doprinose vidljivosti i cirkulaciji filmova, ali nijesu neophodne za svaki projekat, jer zahtijevaju strpljenje u slaganju svih kockica i, ponekad, utiču na autorske kompromise.

• Koliko su strane produkcije zainteresovane za snimanje u Crnoj Gori? Šta treba unaprijediti kako bi privukli autore iz inostranstva da snimaju u našoj zemlji?

Inostrane produkcije jesu zainteresovane za snimanje u Crnoj Gori, ali nam je potrebno još malo vremena da se potvrdimo u ovoj oblasti. Neophodno je da pored promocije lokacije sve više radimo na unutrašnjoj organizaciji i podizanju kvaliteta ponude (ekipa, tehnika, film friendly okruženje). Naredni period je predviđen za regulaciju ove oblasti i formiranje proširene ponude.

• Kakvi su uslovi u Crnoj Gori za afirmaciju mladih reditelja?

Smatram da su uslovi sve bolji. Filmski centar radi mnogo na unapređenju uslova i mislim da se osjeća napredak u toj oblasti. U prethodnih nekoliko godina otvorilo se mnogo mogućnosti za unapređenje i promociju njihovog rada. Mladi reditelji bi mogli da dobijaju i više šansi na televizijama i advertajzingu, svakako, ali je u tom dijelu naš uticaj prilično limitiran.

• Na fakultetima u Crnoj Gori koji uče dramske umjetnosti ne postoje katedre za kameru, montažu, rasvjetu… Koliko je to važno za filmsku industriju u Crnoj Gori?

Naravno da su to važne, esencijalne oblasti za kinematografiju, međutim, u ovakvo postavljenim okolnostima nije moguće pokrenuti kvalitetne studije u ovim poljima. To, svakako, ne znači da se i to ne može unaprijediti.

Ozren Zogović

92. PO REDU

Američka Akademija filmskih umjetnosti i nauke u ponedjeljak će saopštiti spisak nominacija za prestižnog Oskara, čija će 92. po redu svečana dodjela biti održana 9. februara u Los Anđelesu, saopšteno je na sajtu Akademije.

Američki mediji među favoritima pominju nekoliko filmova – “Irac” (The Irishman) Martina Skorsezea, “Bilo jednom… u Holivudu” (Once Upon a time… in Hollywood) Kventina Tarantina i “1917” Sema Mendeza.

Ovogodišnja dodjela koja će biti kao i svake godine u pozorištu Dolbi u Los Anđelesu, neće imati domaćina ceremonije što je bio slučaj na prethodnoj ceremoniji. Organizatori ceremonije ocijenili su da je 91. dodjela bez domaćina odlično funkcionisala i da će tako biti ove godine.

Oskar se dodjeljuje u 24 kategorije, među kojima za najbolji film, režiju, glavnog glumca i glavnu glumicu, najbolju sporednu mušku i žensku ulogu, najbolji originalni scenario, najbolji adaptirani scenario, najbolji strani, dokumentarni i animirani film, kao i za najbolju muziku i specijalne efekte.

Nagradu predstavlja pozlaćena statueta napravljena od britanijuma na crnoj metalnoj osnovi, dugačka 13,5 inča (34 centimetara) i teška 3,85 kilograma. Prikazuje viteza napravljenog u stilu art dekoa, kako drži krstaški mač stojeći na rolni filma.

Oskara za najbolji film, glavnu nagradu američke Akademije filmskih umjetnosti, prošle godine osvojilo je ostvarenje “Green Book” (Zelena knjiga), istinita priča o crnom pijanisti.