REAGOVANJA

Društvo profesionalnih novinara osuđuje hapšenje dvojice novinara Dražena Živkovića i Gojka Raičevića i izražava bojazan zbog stvaranja klime u kojoj novinari i mediji rade, odnosno uskraćivanje slobode izražavanja, saopštila je generalna sekretarka DPNCG Mila Radulović. Povodom hapšenja reagovali su i iz MANS-a.

“Društvo ne podržava način izvještavanja medija čiji su urednici uhapšeni, ali najoštrije protestujemo zbog političkog obračuna vlasti sa tim medijima i njihovim urednicima”, navodi se u regovanju.

Kako je kazala, hapšenjem novinara stvora se atmosfera straha, cezure i autocenzure u kojoj svaka naša informacija može biti ocijenjena namjerom izazivanja panike, a da policija i tužilaštvo nemaju dokaze za to.

“Nemamo dilemu da iza ovoga, kao ni hapšenja Anđele Đikanović stoji Vlada. Ista ona koja je obavezna da ispuni privremena mjerila iz dva ključna poglavlja – koja tretiraju slobodu medija. Umjesto toga Vlada sije strah među svim novinarima, pa i onima koji se trude da ukazuju na društvene anomalije i pišu u javnom interesu”, navodi Radulović i pita ko je sljedeći.

MANS: Tužilaštvo ne smije biti udarna pesnica režima 

MANS je izrazio zabrinutost povodom sve učestalijih pritisaka tužilaštva na slobodu govora u Crnoj Gori i osuđuje očiglednu namjeru da se crnogorsko društvo na najbrutalniji način cenzuriše.

Kako se navodi u saopštenju, tužilaštvo koje je pod političkom kontrolom vlasti i koje je pokazalo da nema ni volje ni kapaciteta da istraži mnogobrojne napade na novinare, prijeti da postane udarna pesnica režima u njihovom obračunu sa
neistomišljenicima.

“Neslaganje sa uređivačkom politikom medija ili njihovo neprofesionalno izvještavanje ne smiju biti razlog za drastično narušavanje slobode govora, jer bi na taj način tužilastvo postalo vrhovni cenzor u našoj državi. Ovakva praksa se mora odmah zaustaviti i tražiti drugi načini da se obezbijedi profesionalno izvještavanje novinara, kako sloboda mišljenja i
govora svakog pojedinca ne bi zavisila od samovolje partijskog tužilaštva”, ističe se u saopštenju MANS-a.

CGO: Tužilaštvo ušlo u polje slobode izražavanja 

Centar za građansko obrazovanje (CGO) izražava zabrinutost zbog sve češćeg privođenja novinara na osnovu procjene da informacije koje objavljuju utiču na širenje panike i nereda.

“Posljednji slučajevi novinara Gojka Raičevića i Dražena Živkovića, a ranije i novinarke Anđele Đikanović, ukazuju na elemente zloupotrebe ovakvog djelovanja Tužilaštva. Za kršenje profesionalnih standarda postoje samoregulatorni i regulatorni mehanizmi, dok ovako restriktivan pristup može biti predmet zloupotrebe i predstavlja prijetnju ne lažnim vijestima, već slobodi izražavanja”, ističe se u saopštenju CGO.

CGO poziva sve medije i zaposlene u medijima da poštuju Kodeks novinara Crne Gore.

“I sami smo imali negativno iskustvo tokom 2018. godine kada smo bili mete neviđene negativne kampanje sa morem lažnih vijesti jednog dijela medija. Stoga, apelujemo da se svi novinari vode dužnom novinarskom pažnjom, profesionalnim standardima i da provjeravaju informacije koje objavljuju. Na drugoj strani, navodni ili stvarni novinarski propusti ili greške ne smiju biti razlog da se kroz pozivanje na odgovornost za ovo krivično djelo ulazi u polje slobode izražavanja. Posebno se mora biti oprezan kad se na odgovornost pozivaju novinari ili građanski aktivisti kojima Evropski sud za ljudska prava u Strazburu priznaje status javnih čuvara (public watchdog)”, navodi se u saopštenju.

Kako pojašnjavaju krivično-pravni teoretičari paniku definišu kao iznenadno i značajnije uznemirivanje građana i osjećaj sigurnosti jačeg intenziteta prouzrokovano istragom zbog iznijete informacije. Budući da se radi o vrlo osjetljivoj oblasti slobode izražavanja, veoma je važno da Tužilaštvo i sud u svakom pojedinačnom slučaju, te u skladu sa standardima Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu, sprovedu tzv. trodjelni test i valjano obrazlože svaki od njegovih segmenata.

“Primjena najboljih evropskih standarda, kojima i naše zakonodavstvo daje primat, izuzetno je važna kako ne bi došli u situaciju da se institucionalna moć Tužilaštva rutinski koristi u ograničenju svakog vida izražavanja koji nije po volji određenim centrima moći, a čije smo naznake dobili i kroz neke druge primjere ovih dana. Takođe, ovo može biti i indirektna skrivena prijetnja prema kritički orijentisanom dijelu javnosti. CGO poziva na dodatan oprez sve aktere kako ne bi, u već usijanoj atmosferi nakon donošenja Zakona o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja i pravnom položaju vjerskih zajednica, uticali na podizanje dodatnih tenzija, zaključuju u saopštenju Centru za građansko obrazovanje koje je potpisao koordinator za razvoj Damir Nikočević.

HRA: Zatvaranje novinara protivno međunarodnom standardu slobode izražavanja

Iz Akcije za ljudska prava saopštili su da je zatvaranje novinara zbog objavljivanja sadržaja koji ne podstiče na nasilje, koji ne predstavlja govor mržnje i ne negira holokaust i slične zločine protivno međunarodnom standardu slobode izražavanja.

 “Zbog toga je posebno problematično krivično djelo “Izazivanje panike i nereda” iz čl. 398 Krivičnog zakonika Crne Gore (KZCG), zbog koga je bila zatvorena novinarka Anđela Đikanović, kao i dvojica novinara Gojko Raičević i Dražen Živković, a kojim je propisana kazna zatvora do 3 godine za novinare i sve one koji “putem medija ili drugih sredstava javnog informisanja ili sličnih sredstava ili na javnom skupu” iznesu ili prenesu “lažnu vijest ili tvrđenje” i time izazovu “paniku, ili teže narušavanje javnog reda ili mira ili osujete ili značajnije ometu sprovođenje odluka i mjera državnih organa ili organizacija koje vrše javna ovlašćenja”, naveli su iz HRA.

Oni navode da KZCG ne definiše šta se smatra “lažnom vijesti”, ni šta se smatra izazivanjem panike, niti sadrži okolnosti koje mogu opravdati takvo postupanje, što sve lako može dovesti do kršenja slobode izražavanja, tj. tumačenja koje je protivno članu 10 Evropske konvencije o ljudskim pravima i praksi Evropskog suda za ljudska prava, odnosno člana 19 Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima i praksi Komiteta za ljudska prava UN”, navodi se u saopštenju.

Podsjećaju da međunarodni ugovori dozvoljavaju ograničavanje slobode izražavanja samo pod usko definisanim ograničenjima, samo kada je to proporcionalno, i neophodno u demokratskom društvu.

“U svojoj praksi, Evropski sud za ljudska prava je rekao da objavljena vijest može da sadrži i “dozu pretjerivanja i provokacije”, kao i da se toleriše i objavljivanje djelimično netačne vijesti ako ona ima neko utemeljenje u činjenicama i javnom interesu”, navode oni.

Ističu da prema zajedničkom stavu izvjestilaca za slobodu izražavanja Ujedinjenih nacija (UN), Organizacije za bezbjednost i saradnju u Evropi (OSCE), Organizacije američkih država (OAS) i Afričke komisije za ljudska prava i prava naroda (ACHPR), objavljenom 2017. godine (Zajednička izjava o slobodi izražavanja i ’lažnim vijestima’, dezinformacijama i propagandi), “opšta zabrana pronošenja informacija koja se bazira na nejasnim i dvosmislenim idejama kao što su lažne vijesti ili neobjektivne informacije nisu u skladu sa međunarodnim standardima u pogledu ograničenja slobode izražavanja … i kao takva treba da bude ukinuta.

Krivični zakoni o kleveti su pretjerano restriktivni i treba da budu ukinuti. Građanski zakoni o odgovornosti za objavljivanje netačnih ili klevetničkih izjava su legitimni samo kada tuženima daju potpunu mogućnost da se od takvih tužbi brane, i ako tuženi ne uspiju da dokažu istinitost svojih iskaza, i ako se na njih ne mogu primijeniti druge opravdavajuće okolnosti za novinarske greške, naveli su iz HRA.

“Crna Gora je 2011. godine dekriminalizovala krivična djela klevete i uvrede, u skladu sa preporukama Savjeta Evrope. Prethodno je 2003. godine ukinuta zatvorska kazna za ta krivična djela. Krivično djelo „Izazivanje panike i nereda“, koje sankcioniše „lažne vijesti“, kao oblik klevete, odstupa od pravnog poretka Crne Gore, jer sadrži i zatvorsku kaznu i formulacije koje svojim nepreciznostima dozvoljavaju odstupanja od međunarodnih standarda slobode izražavanja. HRA će zbog toga u najkraćem roku Ustavnom sudu podnijeti inicijativu za ocjenu ustavnosti tog člana Krivičnog zakonika”, zaključili su oni.

 SMCG pisao Stankoviću i Veljoviću

Privođenje Dražena Živkovića i Gojka Raičevića je nedopustivo, a smatramo da je nedopustivo i da svaku informaciju koja vam se ne dopadne ili je demantovana proglašavate lažnom vijesti i hapsite zbog toga, poručili su iz Sinidkata medija vrhovnom državnom tužiocu Ivici Stankoviću i direktoru Uprave policije Veselinu Veljoviću.

Oni su u u otvorenom pismu zatražili da se prestane sa “zloupotrebom ovlašćenja i hapšenjem novinara”.

“Ono što ste uradili u posljednjih 10 dana, hapšenjem tri novinara, je nezabilježeno u Crnoj Gori i regionu. Ne znamo kakav ishod očekujete i kakvu poruku šaljte ovim hapšenjima ali teško da ćete uspjeti da kompletno crnogorsko novinarstvo svedete na objavljivanje zvaničnih saopštenja i izvještaja sa konferencija za novinare. Hapšenjima se ne povećava sloboda medija niti se bilo ko uči etičnijem pisanju i poštovanju pravila profesije. Zato tražimo od vas da zaboravite na sve dalje slične aktivnosti”, navodi se u pismu.

Iz Sindikata navode da “ko god krši zakone neka odgovara, ali lišavanje slobode nije način i ono što su izgovori za hapšenja crnogorskih novinara nas nisu ubijedili u opravdanost vaših postupaka”.

“Podsjećamo da Crna Gora nije na dobrom glasu niti se država proslavila kada je u pitanju odnos prema medijima i novinarima i rješavanje slučajeva napada na njih. Hapšenja zbog navodnih lažnih vijesti sigurno neće popraviti tu sliku.
Još jednom vas molimo da nađete drugi način u borbi protiv dezinformacija i da više ne hapsite novinare”, navodi se u otvorenom pismu.

Dodaju da će o slučajevima Živkovića i Raičevića, kao što su uradili u slučaju novinarke Anđele Đikanović, informisati sve međunarodne organizacije – Evropsku delegaciju u Crnoj Gori, Misiju OEBS-a, Međunarodnu i Evropsku federaciju novinara.

Media centar: Hapšenjem pozivaju na autocenzuru

Media centar osudio je hapšenje glavnih urednika portala Borba i IN4S Dražena Živkovića i Gojka Raičevića i pokretanje krivičnog postupka protiv njih zbog, kako je navedeno, “izazivanja panike i nereda”.
 
“Tužilaštvo olako koristi kvalifikaciju “izazivanje panike i nereda” kada su informacije objavljene u medijima u pitanju. Zavisno od ugla posmatranja, ova kvalifikacija krivičnog djela se može zloupotrebljavati na dnevnoj osnovi, a pojedine informacije koje plasiraju državni organi se na isti način mogu smatrati “izazivanjem panike i nereda”. Profesionalizam u medijima se ne može uspostavljati krivičnim prijavama i progonom novinara, a policija i tužilaštvo su posljednje institucije koje treba da se staraju o unapređivanju profesionalnih i etičkih standarda u crnogorskom novinarstvu”, navodi Dragoljub Vuković, Predsjednik Skupštine Media centra.
 
On dodaje da postoji čitav set mehanizama koji stoje na raspolaganju državnim organima, kao i fizičkim licima, kojima se može sankcionisati objavljivanje netačnih informacija.

“Državne instititucije su, u konkretnom slučaju, mogle podnijeti žalbu Agenciji za elektronske medije (AEM) i tražiti sankcinisanje medija ukoliko su objavili netačne informacije. Posljedica ovakvog djelovanja tužilaštva biće povećanje ionako izražene autocenzure i prikrivene cenzure u medijima, a ne profesionalizacija medija. Vlast protiv laži i poluistina u medijima može da se bori jedino tako što će institucije vlasti koje su u posjedu informacija od javnog značaja biti krajnje otvorene i spremne da medijima i građanima brzo proslijede važne informacije i preduprijete moguće širenje poluistina i laži. Kako ovdje stvari stoje, vlast ima drugačiju viziju crnogorskog društva, jer nastoji da Zakon o slobodnom pristupu informacijama promijeni tako da maksimalno spriječi odliv informacija od javnih institucija prema građanima”, navodi se u saopštenju Šuković.

Ukoliko policija i tužilaštvo nastave sa sličnim akcijama, navodi Vuković, onda domaćoj i međunarodnoj javnosti treba da bude jasno da se radi o “smišljenoj politici zastrašivanja svih koji kritički ukazuju na rad institucija”.

PEROVIĆ

Litije mira nastaviće se svake nedjelje i četvrtka, sve dok ne dobijemo neki signal iz vlasti da žele dijalog, poručio je Gojko Perović, rektor Cetinjske bogoslovije za televiziju RTRS.

“Ovdje nije u pitanju samo srpski narod, već svi građani pravoslavne vjeroispovijesti. Čak ne i oni, već i ateisti, pa i pripadnici drugih konfesija, koji su iz principa stali u odbranu ljudskih prava uz Srpsku pravoslavnu crkvu. Pitaju nas kada će to stati? Nemamo na vidiku. Vlast je donijela diskiminatorski Zakon, i nemamo još nikakav signal da će doći do promjene”, poručio je Perović.

Mitropolija crnogorsko-promorska, kao vjekovna crkva, kaže Perović, ima veliko materijalno bogatstvo kojim je pozvana da raspolaže onako kako se to činili i njeni prethodnici.

Napomenuo je da Crkva ima svoju imovinu, te da to nije državna imovina.

“Crkva imovinu koristi na dobro i nije kriva što je posjeduje, nije mitropolit Amfilohije opljačkao nikoga već je došao da sjedi na stolici prethodnih mitropolita koji su upravljali crkvom. Ta crkva nije samo klerikalna institucija, to je narod koji je vjekovima ostavljao najbolje što ima da bi koristi od toga imali i njihovi potomci”, naveo je Perović.

Govoreći o buntu u Crnoj Gori protiv spornog zakona, Perović je rekao da on nije stranački niti da se ti zahtjevi kreću u pravcu političkih promjena, već da će biti sve uporniji dok zakon ne nestane iz pravnog sistema Crne Gore.

PARTIJE

Pojedine partije najoštrije su osudile privođenje urednika portala IN4S i Borba, Gojka Raičevića i Dražena Živkovića i zahtjevaju njihovo hitno oslobađanje. Osude su stigle i iz Srpskog savjeta.

DF prepoznaje paniku u vrhu režima

Demokratski front najoštrije je osudio hapšenje Gojka Raičevića i Dražena Živkovića od strane, kako navode, “antihrišćanskog otuđenog režima koji uvodi policijsku huntu”.

“Hapšenje kompletnog poslaničkog kluba DF u Skupštini zbog svojih nastupa i hapšenje nezavisnih novinara zbog objavljivanja informacija od značaja za javnost ukazuju na odluku Đukanovića da sprovede državni udar i stavi van snage pravni poredak”, poručuju iz DF-a.

Kažu i da su sloboda iznošenja političkih stavova i sloboda štampe temelji slobodnog i demokratskog društva.

“DF prepoznaje paniku u vrhu režima i zna da su ovo njihovi poslednji trzaji. Nema straha. Nema povlačenja. Nema predaje. Sloboda ili ništa”, poručuju iz DF-a.

SNP: DPS u panici ili je zavedena diktatura

Iz SNP-a su poručili  vlastima da se sa  ovakvim “nedemokratskim činovima” ne može ni pedalj ići dalje ka porodici razvijenih evropskih društava.

“U strahu su velike oči pa se režim očigledno prepao narodne sile, odnosno desetina hiljada ljudi koji mirno šetaju crnogorskim gradovima  tražeći da se ukloni ili izmjeni antiustavni ili antidržavni Zakon o slobodi vjeroispovjesti. Planere ovog zlog nauma iz vrha režima je to izgleda iznenadilo, pa pribjegavaju grubim potezima i pritiscima”, navodi se u reagovanju.

Iz SNP-a ukazuju da je DPS “ili u potpunoj panici ili je zavedena prava diktatura”, svojstvena najgorim autokratskim režimima svijeta, gdje se atakuje na svakog ko drugačije misli.

Nova Ljevica: Na djelu novi Informbiro

GP Nova ljevica takođe je najoštrije osudila hapšenje i određivanje pritvora glavnim urednicima portala IN4S Gojku Raičeviću i portala Borba, Draženu Živkoviću i zahtijeva njihovo hitno oslobađanje iz pritvora.

“Svima je već odavno jasno da je na djelu otvorena diktatura i da nikada u Crnoj Gori nije bilo opasnije vrijeme. Više je nego očigledno da je na djelu novi Informbiro i samo se čeka da se formira novi Goli otok i otpočnu čistke po uzoru na one Staljinove.  Vjerujemo da narod to neće dozvoliti, da će shvatiti da se mora ujediniti i osloboditi diktature”, navodi se u saopštenju predsjednika GP Nova Ljevica Saše Mijovića.

UCG: Novinarska udruženja da zaštite urednike

“Sramno privođenje, hapšenje, stavljanje u pritvor i zadržavanje novinara Gojka Raičevića i Dražena Živkovića je jedino i suštinsko izazivanje panike i nerada, iako su upravo oni osumnjičeni za istu stvar”, kazali su iz Ujedinjene Crne Gore.

Iz UCG navode da “naglost brige Uprave policije za mir i red nikoga neće zaplašiti”.

“Svi smo svjesni da je ovo pokušaj disciplinovanja medija koji bez cenzure svakodnevno svjedoče o nezadovoljstvu desetina i stotina hiljada ljudi širom Crne Gore”, navodi se u saopštenju.

Pozvali su novinarska udruženja da stanu u zaštitu dvojice novinara, a predstavnike međunarodne zajednice da zbog vlastitog interesa ne ćute.

URA: Hapšenje novinara veliki autokratski iskorak

Građanski pokret URA uputio je oštre kritike Upravi policije (UP) i tužilaštvu, zbog trećeg privođenja novinara u posljednja dva mjeseca, tražeći da se uhapšeni novinari odmah puste iz pritvora i da im se omogući da se brane sa slobode.

URA je podsjetila da je prije hapšenja Raičevića i Živkovića, takođe privedena i bivša urednica portala FOS media Anđela Đikanović.

“Kao organizacija koja je i sama bila žrtva lažnih vijesti, apsolutno podržavamo izvještavanje u skladu sa novinarskom etikom i osuđujemo bilo kakve namjerne manipulacije i spinove, koji imaju za cilj da dezinformišu javnost. Ali, disciplinovanje novinara lisicima, u zemlji koja dvije decenije nije u stanju da rasvijetli ubistvo glavnog urednika DAN-a, kao ni pucanja i prebijanja brojnih medijskih poslenika, nije način da se do takve etike dođe. Svima je jasno da živimo u policijskoj državi, u kojoj sve institucije rade za interese Demokratske partije socijalista (DPS) i njenog lidera, Mila Đukanovića. I od takvih, zarobljenih institucija nas ne čudi ništa, ali je hapšenje novinara ipak veliki autokratski iskorak kome bi aplaudirali Đukanovićevi najveći diktatorski uzori“, ukazali su u pokretu URA.

Demos: Izvještavanje ne može biti razlog za hapšenje

Posljednje akcije hapšenja novinara u Crnoj Gori očigledno imaju za cilj demonstraciju sile prema onima koji se usude da objave informacije koje deranžiraju vlast, ocijenili su iz Demosa.

“Bez obzira na to da li je nečije izvještavanje u dovoljnoj mjeri profesionalno ili ne, to svakako ne može biti razlog da se novinari promptno hapse. Tim prije što Tužilaštvo ima mogućnost pokretanja prekršajnih postupaka ukoliko se novinari ogriješe o zakone, tako da hapšenja očito treba da proizvedu efekat disciplinovanja i slanja poruke novinarima šta ih čeka u slučaju nepodobnog izvještavanja”, navode iz Demosa.

Demokrate: Bez slobode izražavanja nema demokratije

Iz Demokrata su saopštili da su mislili da se Crna Gora u porethodnom vijeku trajno izborila za pomjeranje granica medijskih i drugih sloboda.

“Međutim, aktuelna vlast traži izgovore da bi uvela protivpravna ograničenja temeljnih ljudskih prava i sloboda, te na taj način pokušava da zastraši cjelokupnu javnost. Zna se da bez slobode izražavanja i medijskih sloboda nema demokratskog društva. Toga je svjesna i vlast DPS-a, usljed čega i pokazuje riješenost da upravo te slobode guši. Njima ne odgovara demokratizacija našeg društva, ne odgovara im da se čuje druga strana, odgovara im samo da vode jedan beskonačni monolog za koji im, očigledno, više nijesu potrebni ni sagovornici, ni slušaoci”, navode iz Demokrata.

Oni ističu da iako su se ovog puta “ostrvili na medije koji su se mnogo puta krajnje neprofesionalno i zlonamjerno odnosili prema Demokratama, najoštrije osuđuju hapšenje novinara, kao neprofesionalni i necivilizacijski čin kojim se pokušavaju unijeti strah i nemir,2 navode oni.