GORAN SEKULOVIC

Knjiga Radivoja Rada Brajovica “Sjecanja”, je toliko obimna, zanrovski i tematski raznovrsna i bogata, da je nemoguce u jednom clanku, tj. osvrtu dati ni priblizno adekvatnu sliku i iole objektivnu i stvarnu ocjenu njenih rezultata i ukupnog drustvenog salda. Prvo, pisao ju je covjek bogatog zivotnog i radnog iskustva koji je duboko usao u devetu deceniju zivota. I da nije bio na svim funkcijama na kojima je bio, imao bi sto da kaze i poruci.

Drugo, pisao ju je covjek “znanja”, ali i covjek “akcije”, tj. “prakse” i to iz njenih raznovrsnih izvora i sfera, kako omladinsko-aktivistickog i ekonomsko-privrednog, pa cak i kulturno-naucno-publicisticko-stvaralackog (ne treba, izmedu ostalog, nikako zaboraviti, naprotiv!, uz ovu publicisticku knjigu najfinije prede, da je Brajovic kao magistar nauka (ekonomski smjer na Pravnom fakultetu u Beogradu) bio izabran za viseg predavaca na Pravnom fakultetu u Titogradu i da je autor jedne od izuzetno vaznih crnogorskih odrednica u Enciklopediji Jugoslaviji), tako i visedecenijskog politickog i drzavnog angazovanja, a “na kraju”, odnosno kao “krem krema” treba istaci cinjenicu koja je alfa i omega svega da ju je pisao stamen i smio, hrabar i cestit, odgovoran i samosvijestan (a bez ovoga nema kritickog i istinitog suda i tvrdenja) covjek, covjek od integriteta, morala i dostojanstva.

Trece, bez obzira sto je svako vrijeme ljudsko, covjekovo vrijeme i bez obzira sto kako pise u Bibliji, postoji vrijeme gradnje i vrijeme rusenja, Brajovicevo prisustvo u zivotu se desilo u dijelu izuzetno velike i znacajne novovjekovne ili moze se reci i savremene epohe koja je po svim parametrima – tehnolosko-vojnim, ekonomsko-industrijskim, politicko-drzavnim, nacionalnim, drustvenim, socijalnim, revolucionarnim – bila jedna od najinteresantnijih i najdinamicnijih drustvenih sekvenci moze se
reci cak i ukupne ljudske poznate istorije.

Cetvrto, i njegovo konkretno vrijeme, vrijeme njegovog individualnog politickog angazovanja, da ostanemo samo na njemu, desilo se u jednom izuzetnom drustvenom periodu, osobito cini se za Crnu Goru, sto se moze lapidarno okarakterisati i kao njegovim ucestvovanjem u velikom istorijskom gradenju i procesu obnove nezavisne Crne Gore kao dijelom i pripadnistvom jedne, ipak, medu ostalim povlastene posebne “medugeneracije” u kojoj je on kao pojedinac opet imao jedno sasvim autenticno, uvazeno i prepoznatljivo mjesto.

Peto, sesto, sedmo… Daleko bi nas odvelo ovo tako potrebno analiticko “seciranje” svih neophodnih okolnosti, uslova, toka, procesa, ogranicenja, rezultata svake drustvene epohe, pa i one u kojoj je djelovao Radivoje Rade Brajovic. Djelovao na nju koliko je djelovala i ona njega. Kao sto je to uostalom jedan od neiskorjenjivih ontoloskih drustvenih zakona od postanka covjecanstva. I sto se onda, konacno, moze reci u jednom obicnom clanku, prije svega ogranicenom po prostoru, o jednoj takvoj knjizi kao sto je Brajovicevo “Sjecanje”? Pokusacemo samo da lociramo one nama posebno zanimljive njene dijelove i potom da dubinu i bogatstvo nenih poruka povezemo sa sadasnjoscu i buducnoscu Crne Gore. Jer, “Brajovic nikada nije razmisljao sa pozicije pripadnika jedne politicki porazene nomenklature” (prof. dr Latinka Perovic). Posebno je zato i danas Brajovic s pravom sav upucen svojim i “Sjecanima” i ukupnim angazmanima i habitusom na buducnost Crne Gore, njenu dugorocnu stabilnost i njen svestrani prospetitet.

U ovoj knjizi Brajovic je napisao vise “knjiga”, tj. relativno samostalnih njenih dijelova i pasaza, izuzetno raznovrsnih i zanimljivih. Od podsjecanja zavicajno-crnogorskog na djetinjstvo i ranu mladost, osobito ratnu, kada je imao i bliske susrete sa smrcu, odnosno neprijateljskim rafalima, mecima i granatama, pa poratnu i skolovanje sve do gimnazijske mature, do sugestivnih krokija i mini-portreta o Mirku Kovacu, Veselinu Duranovicu, Ivanu Stambolicu, Anti Markovicu, Veljku Milatovicu (za koga je napisao i ovo: Svaki oblik uliznistva bio mu je tud do gadenja. Takvih se klonio koliko je god mogao”).

Zatim vrlo upecatljivih i literarno-avanturistickih storija, posebno o stricu Nisi Brajovicu, kao i o mladem bratu Mihailu – Migudu – Miselu, ali i o neizbjeznoj tzv. antibirokratskoj revoluciji (“U publicistickim i istoriografskim radovima tesko je naci opis antibirokratske revolucije u Crnoj Gori koji je uporediv sa njenom anatomijom u Brajovicevim “Sjecanjima” – prof. dr Latinka Perovic), te svakako ne na kraju i putopisnih reportaza sa otkrivanja i obilazaka brojnih najljepsih bisera crnogorskih prirodnih ljepota i pejzaza i mnogih, mnogih drugih mini-priloga sa uistinu maksimalnim znacenjima i porukama.

O licnosti Radivoja Rada Brajovica moze se mnogo toga reci. Bio je “student generacije”, a ovako objasnjava kako je postao clan
Partije: “Mislim da im je pomalo bilo neprijatno da ‘student generacije’ i njihov drug ne bude sa njima u partijskoj generaciji, u kojoj treba da su najbolji”.

Rad bez privilegija bio je u ono socijalisticko-samoupravno doba i njegova moralna norma. Vise puta nije prihvatao ponudene funkcije sto ni tada, a ni sada nije bila bas uobicajena pojava, osobito u crnogorskom drustvu: nije se slozio da bude postavljen za saveznog ministra unutrasnjih poslova, odbio je cak i kandidaturu za saveznog premijera, a nije prihvatio ni poziv da bude potpredsednik u Vladi Branka Mikulica, kao ni ponudu za jugoslovenskog ambasadora u Cehoslovackoj.

Brajovic za nacionalizam kaze da je “izgubljeno vreme jedne generacije”. Aktivista i rukovodilac omladinskih radnih akcija i brigada (“Nije moguce citaocu docarati atmosferu koja je vladala na radnim akcijama”), Brajovic je s pravom i cak i obavezom, koje se on nikada nije libio, naprotiv, mogao da poruci: “Teze je graditi nego rusiti”.

U odjeljku “Obrazovanje, kultura i nauka” Brajovic govori i o, s pravom, “Periklovom dobu u razvoju institucija kulture u Crnoj Gori”. Primjecuje da na to doba “dana se gleda previse pojednostavljeno, a nerijetko i pogresno. Govori se, na primjer, da su vlast i politika malo uradili na jacanju nacionalnog i kulturnog identiteta. Kao da je vlast mogla i trebala da administrativno ili politickom prisilom izgraduje svijest o nacionalnom i kulturnom identitetu. U drustvu socijalisticke demokratije, ta se svijest jedino mogla izgradivati kroz procese nacionalne i kulturne emancipacije koji pocivaju na djelatnosti temeljnih institucija, njihovim istrazivanjima u oblastima kulture, nauke i posebno istorije, publikovanjem rezultata tih istrazivanja i njihovim unosenjem u skolske programe i najsirim obavjestavanjem gradana preko javnih medija. To je bio put za koji se opredijelila politika”. I to je jedini put svake demokratske politike. Ali, ovo ne abolira istu tu politiku od njenog dijela odgovornosti, angazovanog stava i utvrdivanja kriterijuma za konstituisanje kritickog korpusa institucija, dakle, upravo od onoga sto ona i dan-danas zamjera (barem u izjavama dva drzavna celnika) kulturnim i naucnim stvaraocima.

Brajovic dalje pise: “Moze se reci da je u pogledu kritickog sagledavanja pitanja drzavnog nacionalnog i kulturnog identiteta
politika isla ispred naucnih i kulturnih institucija. A u analizi nacionalnog pitanja crnogorskog naroda, medu politicarima, najdalje je otisao Veselin Duranovic, glavni kreator Platforme o kulturi.”

Moze se reci cak da je i danas uglavnom tako. Ovo Brajovicevo saznanje moze i danas pomoci u formulisanju i realizaciji crnogorske nacionalne i drzavne identitetske strategije! U doba o kojemu govori Brajovic bilo je razlike u odnosu na danas, i pozitivnih i negativnih, ali kada se pogleda stanje danas, koje nije mnogo poboljsano u identitetskoj sferi (crkveno-pravoslavno pitanje, kultura, nauka, skolstvo, mediji), naprotiv! (dovoljno je samo pogledati broj etnickih i nacionalnih Crnogoraca u popisima tada i sada!), mogli bi se u najvecoj mjeri sloziti sa ovom autorovom opaskom. Kao i sa sljedecom: “Samo je nekolicina naucnika i kulturnih radnika isla ispred od onoga sto su bili stavovi drzavnog i partijskog rukovodstva, kao sto su to bili Milorad Stojovic, Sreten Perovic, Branko Banjevic, Radoje i Danilo Radojevic, Vojislav Nikcevic i jos nekolicina. Pojedinci mogu, i to je korisno, da idu ispred, ili znatno ispred politike. Ali zvanicna politika mora da procijeni realne mogucnosti promjena”.

Da bi to politika mogla uciniti, ona mora planirati i stvarati mnoge neophodne pripreme i pretpostavke za zeljene promjene i ciljeve na mnogim drustvenim i stvaralackim tackama u identitetskoj sferi, a to kod nas tako cesto nedostaje, jer se ne izvrse na vrijeme i u dovoljnoj mjeri. A iz rubrike “tada i sada” je jos jedna Brajoviceva ocjena o vremenu jugoslovenskog socijalizma: “Vladajuca istoriografija od vremena tzv. antibirokratske revolucije u Crnoj Gori i Srbiji se udaljila od kritickog i objektivnog sagledavanja toga vremena. Uproscavanjem, ili namjernom demonizacijom jugoslovenskog socijalizma i ideje komunizma nastoji se izjednaciti jugoslovenski socijalizam sa staljinizmom ili kasnije sa realsocijalizmom koji je bio vladajuci u istocnoevropskim zemljama, koje su bile pod apsolutnom dominacijom Sovjetskog Saveza. Takva istoriografija ne moze da bude pouzdan izvor o vremenu socijalizma i o njegovom sistemu u Jugoslaviji.

Partija jeste imala kontrolu nad cjelokupnim sistemom vlasti do sukoba sa Informbiroom i Staljinom. Poslije se Jugoslavija i Crna Gora ubrzano oslobadaju administrativnog upravljanja i kontrole Partije nad sistemom vlasti. I drzava i Partija se demokratizuju… U Predsjednistvo drzave po polozaju ulaze predsjednici Skupstine i Saveza komunista Crne Gore, a kasnije, da bi se izbjegla kumulaciju funkcija u drzavnim organima, predsjednik Skupstine nije vise clan Predsjednistva drzave po polozaju… Dakle, radi se o medusobnoj saradnji, a ne o naredbodavcima i izvrsiocima”.

I sa ovim njegovim stavom se mozemo u osnovi sloziti, bez obzira sto je priroda jednopartijskog monopola, u krajnjem, zakonito morala biti objektivna kocnica dalje demokratizacije socijalistickog samoupravljanja. Sloziti, dakle, svakako, tim prije sto danas u demokratskom visepartizmu imamo visok stepen prisutnosti u mnogim sferama drustva negativnih strana partitokratije, kao i sistemsku kumulaciju funkcija, koja gotovo nikome “ne bode oci” i koja je “sveta krava” i vlasti i opoziciji. Uz ideoloska ogranicenja jednopartijskog monopola koja su na kraju u tzv. Mikulicevoj komisiji konsenzualno prevazidena, ali prekasno, postojale su i druge vrste ogranicenja, i bliske i razlicite, kao sto je npr. neuvodenje Vijeca udruzenog rada i na federalni nivo, koje je moglo da se shvatalo na pozitivan, produktivan, stvaralacki i civilizacijski nacin (o cemu je autor ovog teksta i sam pisao u to doba), da bude kasnije i u funkciji pomoci i doprinosa i Vladi Ante Markovica u njegovom nastojanju da ekonomski, privredno, civilizacijski, evropski umrezi i integrise jugoslovensko drustvo, sto je dakako bio posljednji pokusaj izbjegavanja buduceg krvavog rata i spasa demokratske (kon)federalne Jugoslavije kao dobrovoljnog udruzivanja njenih drzavnih konstituenata i simbolicki posljednja slamka za koju su se hvatali svi jugoslovenski gradani demokratske orijentacije pred sveopsti potop zemlje i uoci samog totalnog mraka u Krlezinoj balkanskoj krcmi.

Markovica, koji je sa svojim Savezom reformskih snaga bio objedinitelj svih antinacionalistickih snaga u bivsoj SFRJ na njenom zalasku, pa naravno i svih tadasnjih odgovarajucih politickih snaga i partija u Crnoj Gori, o cemu tako dokumentovano i sugestivno pise Brajovic.

Brajovicevo tacno i cinjenicno formulisano osjecanje i stanoviste – “Berlinski zid je za nas pao jos 1948. godine” (“jedna od
iluzija i Brajoviceve generacije”, kako zapisa prof. dr Latinka Perovic), uz to sto je, dakle, svakako bilo objektivno preuranjeno sa aspekta medunarodnih okolnosti, naravno ne i sa jugoslovenskih posebno vizionarsko-buducnosnih, nosilo je sobom svu erupciju, otvorenost i snagu demokratskog, prosperitetnog i civilizacijskog hoda, toliko sveprisutnu i oslobadajucu da je moramo prepoznati kao dio pozitivnog komunisticko-idejnog i socijalisticko-prakticnog antifasistickog jugoslovenskog nasljeda (na koje s velikim pravom uporno i odlucno insistira Brajovic i u ovoj knjizi) i u savremenoj, suverenoj i demokratskoj, Crnoj Gori i njenoj kosmopolitskoj otvorenosti prema cjelini svijeta, te odlucnoj upucenosti njene elite na pripadnistvo najrazvijenim njegovim strukturama i dijelovima, utemeljenoj u crnogorskoj hiljadugodisnjoj i etnicko-nacionalnoj i eticko-aksioloskoj ontologiji. To sto su sasvim suprotne snage – izuzetno raznovrsnog i cesto medusobno potpuno suprotnog porijekla, karaktera, opredjeljenja i ispoljavanja – i danas u zemlji veoma jake i koje u krajnjem bi Crnu Goru jos od kobne i tragicne 1918. g. preusmjerile od Evrope ka azijatskom smjeru i to, naravno, u onom negativnom istorijskom naslijedenom znacenju toga pojma, govori “samo” to da proevropska i demokratska politicka crnogorska elita mora biti jos odlucnija, organizovanija, obrazovanija i dosljednija, ali i lojalnija, iskrenija i posvecenija prema svome jedinom otacestvu – Crnoj Gori, crnogorskom narodu (“vjerne sinove… da ne izgube ni malo od svoje dicne narodnosti crnogorske”, jedna je od poruka Njegosa), svim drugim narodima i njenim gradanima. Brajovic je svakako pripadao toj generaciji obrazovanih, strucnih, modernih, dosljedno crnogorskih i samo na toj medunacionalnoj i medurepublicko-pokrajinskoj ravnopravnoj osnovi jugoslovenskih (“Zajednistvo opstaje na zajednickim interesima i zajednickim ciljevima, a ne na sili”), antidogmatskih, antistaljinistickih, demokratski orijentisanih kadrova. Takvih kadrova svakako Crnoj Gori treba i danas, naravno u geopoliticki izmijenjenim okolnostima no zbog toga cak mozda jos i vise i urgentnije. Pravo pitanje je koliko smo toga svjesni i koliko se ulaze u “proizvodnju”, tj. obrazovanje i stasavanje upravo takvih kadrova, danas kada imamo toliko nasih domacih univerziteta i fakulteta – na kojima po meritornom tvrdenju njihovog nastavnog kadra studenti vrlo malo znaju o crnogorskim vrijednostima i habitusima i de se nazalost uglavnom (a prethodno u osnovnim i srednjim skolama) u nastavnim disciplinama, tj. predmetima i u njihovom sadrzaju marginalizuju drustveno-humanisticke nauke, osobito one iz korpusa nacionalnih crnogorskih istorijskih, filozofskih, knjizevnih, etickih, etnicko-narodnih, antropoloskih, aksioloskih, pravoslavno-vjersko-crkveno-ekumenskih i drugih ontoloskih i fenomenoloskih crnogorskih autenticnosti, osobina i posebnosti kao dijela svjetskog bogatstva naroda i drzava – da vise ne mozemo se “vaditi” na objektivnu okolnost skolovanja vani, pretezno u Srbiji kao nekada, sto je bio objektivni alibi za mnoge tadasnje teskoce, osobito u izgradnji i ocuvanju crnogorskog identiteta.

Odgovor je blago receno – sasvim nedovoljno. Da bi se to promijenilo potrebno je imati znanje i samosvijest o nepromijenjenom, odnosno stalnom i gotovo “vjecnom” strateskom i instrumentalnom znacaju i sredstvu Crne Gore za svaku dosadasnju, ali i sadasnju i buducu velikosrpsku (kao i svaku drugu slicnu velikodrzavnu ma s kojih pozicija dolazile i mogu da dodu) imperijalnu politiku, potrebno je imati strategije razlicitih nivoa, pocev od onih drzavno i nacionalno geostrateskih i geopolitickih, pa sve do onih operativnih i primjenljivih u mnogim sferama drustva, osobito u prosvjeti, nauci, kulturi, medijima… Potrebno je citati knjigu “Sjecanja”, Radivoja Rada Brajovica.

U CNP-U

Predstava “Ocevi su grad(ili)”, autorski projekat Borisa Lijesevica bice izvedena, sjutra, 13. novembra, u 20 sati na Velikoj sceni.

Saradnica u autorskom procesu je Milena Lubarda-Marojevic, dramaturskinja Stela Miskovic, kompozitor Aleksandar Kostic, kostimografkinja Ivanka Vana Prelevic, a izvrsna producentkinja Svetlana Sosic.

Asistenti na dramaturgiji su Ivana Dedic i Balsa Pocek, a asistent rezije Idriz Dokaj.

U predstavi igraju: Srdan Grahovac, Dusan Kovacevic, Julija Milacic, Dragan Racic, Ana Vujosevic, Nada Vukcevic, Zaklina Ostir, Slavko Kalezic, Jadranka Mamic, Momcilo Picuric, Olivera Vukovic, Slavisa Curovic, Petar Buric, Miso Obradovic, Slobodan Marunovic, Emir Catovic, Stevan Radusinovic, Radmila Bozovic, Kristina Obradovic i Zoran Vujovic.

Kako saopstavaju u CNP-u, predstava “Ocevi su gradili” je dokumentarna kritika ljudske pohlepe koja se do krajnjih granica koristi vlastitim autenticnim prostorom i vremenom, a izvedena je u zanru politickog kabarea. Tuzne, potresne, humorom ili ironijom obojene scene artikulisu zajednicki problem kojeg generisu kapitalisticki sistem, finansijska kriza i mijenjanje ili pak propadanje osnovnih ljudskih vrijednosti, pri cemu se neprekidno potresno zadire u ono izlozeno, ranjivo i povrijedeno u covjeku, tj. u sustinu ljudskosti same.

U KIC-U U CETVRTAK

Vece klapskog i horskog pjevanja bice odrzano u organizaciji Udruzenja folklornih ansambala i KIC “Budo Tomovic” u cetvrtak, 14. novembra, u Velikoj sali KIC-a, od 19 sati.

U okviru programa nastupice “Veselice”, “Alata”, “Bisernice Boke”, “Camerton”, “Stiglic”, hor JU “Zahumlje” i KIC pop hor.

Voditelj programa je Milorad Mico Miranovic, a ulaz je besplatan.

U BUDVANSKOM BIOSKOPU

Predavanje “Zivko Nikolic i njegovo filmsko djelo” koje ce odrzati mr Bozena Jelusic bice odrzano u bioskopu Cadmus Cineplex sjutra 12. novembra, u 18 casova.

Povod za predavanje je obiljezavanje jubileja – 70 godina crnogorske kinematografije, a organizuje ga Narodna biblioteka Budve i bioskop Cadmus Cineplex. Nakon predavanja bice prikazana dva filmska ostvarenja cuvenog reditelja: Biljeg (1981) i Cudo nevideno (1984).

Program se odvija u okviru proslave Dana Opstine Budva.

Filmski i televizijski reditelj Zivko Nikolic je roden 29. novembra 1941. u Ozrinicima kod Niksica. Pohadao je umjetnicku skolu u Herceg Novom, a Akademiju za pozoriste, film, radio i televiziju u Beogradu. Njegovo djelo je poznato i van granica naseg jezika. Za sobom je ostavio veliki trag koji je znacajan ne samo za crnogorsku i jugoslovensku, vec i za evropsku kinematografiju. Sve sto je ikada snimio, snimio je na crnogorskom tlu, duboko u sebi noseci pecat rodnih Ozrinica. Nikolic je bio jako vezan za Crnu Goru, njene ljude, obicaje i tradiciju.

Izbor i priprema: C. Durdic

Na danasnji dan 1833. roden je ruski kompozitor, hemicar i ljekar Aleksandar Porfirijevic Borodin, jedan od “Velike petorice”, cije je djelo znacajno doprinijelo razvoju ruske simfonijske i kamerne muzike. Komponovao je pod uticajem ruskog i istocnjackog folklora. Na svom zivotnom djelu, operi “Knez Igor” radio je 18 godina, a dovrsili su ga Rimski-Korsakov i Glazunov, stvorivsi remek-djelo ruske romanticne opere. Aleksandar Porfirijevic Borodin autor je i znacajnih radova iz hemije i biohemije. Bio je doktor medicine, a kao hemicar proucavao je reakcije u organskoj hemiji i hemijske veze, od kojih su neke od reakcija dobile njegovo ime.

1840 – Roden je francuski vajar Ogist Roden, jedan od najvecih umjetnika s kraja 19. i pocetka 20. vijeka. Njegovo djelo objedinilo je romanticarski duh i moderne teznje i presudno uticalo na evropsko vajarstvo. Odbacivao je idealizam, apstrakciju i dekorativnost i u radu koristio dotad nepoznatu slobodu forme, s prepoznatljivom sposobnoscu da postigne snazan izraz i harmoniju duhovnog i tjelesnog na svojim skulpturama. Poznata djela: “Mislilac”, “Poljubac”, “Balzak”, “Gradani Kalea”, “Vrata pakla”, “Vjecni idol”.

1909 – U Kolasinu je zavrseno sudenje zavjerenicima koji su preko svoje tajne oraganizacije u svim plemenima i kapetanijama pokusali da organizuju ustanak protiv Knjaza Nikole i vlade, oslobode svoje drugove iz zatvora Jusovaca i dovedu za vladara knjazevog sina Danila. Pored glavnih zavjerenika, majora Nikole Mitrovica i potporucnika Petra Dinovica, jos pet je osudeno na smrt, a 33 osobe na vremenske kazne od jedne do dvadeset godina zatvora.

1920 – Potpisan je Rapalski ugovor kojim je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, pod pritiskom Velike Britanije i Francuske, ustupila Italiji Istru, Julijsku krajinu, Zadar i ostrva Cres, Losinj, Lastovo i Palagruzu, kasnije i Rijeku.

1955 – Umro je hrvatski pjesnik Avgustin Tin Ujevic, koji je svojom lirikom, ali i boemskim zivotom, obiljezio razdoblje izmedu dva rata u jugoslovenskoj knjizevnosti. Studirao je filozofiju u Zagrebu, Beogradu i Parizu, a zivio u Beogradu, Sarajevu i Splitu do 1940, kada se seli u Zagreb i u njemu ostaje do svoje smrti. Po prirodi povucen, od publiciteta se branio stavom da ,,javnost nema pravo da se bavi piscevim zivotom, no samo njegovim djelom”. Uprkos takvom misljenju, svojom je boemijom, neprestano, ali nenamjerno, izazivao paznju javnosti. Kao pjesnik formirao se na pozitivnim primjerima hrvatske moderne, s posebnom prepoznatljivoscu Matosevog pjesnickog koncepta. Iako pesimista, duboko je vjerovao u ljudski duh i tom je vjerom prozeta njegova poezija – originalna u izrazu, ispovjedna, misaona i senzibilna. Poezija usamljenosti, ocaja i patnje. Prevashodno pjesnik, znacajan je i kao pripovjedac, esejista, kriticar, novinar i publicista, prevodilac (s francuskog i engleskog) i polemicar. Poznata djela: ,,Lelek sebra”, ,,Kolajna”, ,,Auto na korzu”,”Zedan kamen na studencu”.

1962 – U Titogradu je osnovan Tehnicki fakultet, drugi novoosnovani crnogorski fakultet, nastao kao elektro-odsjek odjeljenja Elektrotehnickog fakulteta u Beogradu, iz kojeg je 1978. izrastao Elektrotehnicki fakultet u Titogradu, koji danas djeluje u okviru Univerziteta Crne Gore.

1989 – Umrla je spanska revolucionarka Dolores Ibaruri, legendarna La Pasionarija, predsjednica Komunisticke partije Spanije (od 1960). Pripisane su joj rijeci “No pasaran” (“nece proci”), parola pod kojom su republikanci u Spanskom gradanskom ratu branili Madrid od fasista. Poslije pada Republike provela je 38 godina u inostranstvu, najvise u SSSR-u. Vratila se u Spaniju 1977. i postala clan parlamenta.

1994 – Na Cetinju je zavrseno obiljezavanje 500. godisnjice osnivanja prve drzavne stamparije na Balkanu, iz koje su 1494. na Obodu, rijeckom gradu, i docnije na Cetinju izasle inkunabule – prve stamapane cirilicne knjige na slovenskom jugu: Oktoih prvoglasnik, Oktoih petoglasnik, Psaltir s posljedovanjem, Molitvenik, i Cetvorojevandelje…Obiljezavanje tog datuma, vezanog za izuzetno znacajan dogadaj kojim su stvoreni uslovi za brze i dalekoseznije sirenje pismenosti i kulture na nasim prostorima, pocelo je u januaru, kada je pola milenijuma ranije iz Crnojevica stamparije izasao prvi primjerak Oktoiha prvoglasnika. Proslavom 500 godina stamparstva u Crnoj Gori i svecanostima narednog dana – 13. novembra, obiljezen je i dan stamparije <> DD na Cetinju.

2001 – Jugoslovenski viceadmiral u penziji Miodrag Jokic, optuzen za ratne zlocine na podrucju Dubrovnika 1991, dobrovoljno se predao Medunarodnom sudu za ratne zlocine u Hagu.

2004 – U Podgorici je otvorena Kancelarija italijanskog instituta za kulturu, a u Kotoru ( dan kasnije) odjeljenje “Dante Aligijeri”.

2007 – U Podgorici je konstituisan Savjet za odbranu i bezbjednost, tijelo koje donosi odluke o komandovanju Vojskom Crne Gore.

2007 – U 79. godini umro je Ajra Leving, autor bestselera “Rozmarina beba” i “Momci iz Brazila”, pretocenih u istoimene uspjesne filmove.

2009 – U Plavom dvorcu na Cetinju otvoren je 31. Crnogorski likovni salon “13. novembar” na kome je Gran pri dobio slikar Drasko Dragas.

2010 – Zemni ostaci nekadasnjeg gospodara Zete i Crne Gore i osnivaca Cetinja Ivana Crnojevica prenijeti, su nakon 24 godine od otkopavanja, uz vojne pocasti, iz Narodnog muzeja u Dvorsku crkvu na Cipuru. Inhumaciji Ivana Crnojevica prisustvovali su Vladina radna grupa, ministar odbrane i pripadnici Vojske Crne Gore. Mermerni sarkofag je u zemlju spustio komandant pocasne jedinice, major Zeljko Radulovic, koji je zastavu kojom je bio prekriven sarkofag predao premijeru Crne Gore Igoru Luksicu.

2012 – Predstavnici crnogorske i italijanske vlade polozili su u Podgorici kamen temeljac za eko-zgradu, u kojoj ce biti smjesteno Ministarstvo odrzivog razvoja i turizma i Studijska jedinica za ekologiju Univerziteta Crne Gore. Izgradnjom eko-zgrade, Crna Gora svrstala se u red prvih drzava u Evropi cija ce administracija u oblasti zivotne sredine raditi u ekoloskim uslovima. Polaganju kamena temeljca prethodilo je potpisivanje sporazuma o saradnji u oblasti zastite zivotne sredine izmedu dvije vlade, koji su potpisali crnogorski ministar Predrag Sekulic i ministar zastite zivotne sredine, kopna i mora Italije Korado Klini.

Na danasnji dan dogodilo se i sljedece:

1918 – Proglasena je prva austrijska republika, dan poslije kapitulacije Njemacke u Prvom svjetskom ratu i abdikacije cara Karla I.

1929 – Na Cetinju je poceo da izlazi <>, zvanicni organ Zetske banovine. Urednik Glasnika bio je Milan Ramadanovic, koji je u prvom broju obecao da ce osim zvanicnih akata list donositi i sve ono sto je od opsteg interesa za banovinu, a odnosi se na ekonomsku, socijalnu i privrednu problematiku.

1970 – U snaznom ciklonu i visokim talasima u Istocnom Pakistanu (Banglades) zivot je izgubilo najmanje 200.000 ljudi.

2007 – U danilovgradskom Domu zdravlja “Dimitrije-Dika Marenic” otvorena je skola za trudnice i roditeljstvo, prva te vrste u Crnoj Gori.

2007 – Na predsjednickim izborima u Sloveniji pobijedio je ljevicar Danil Tirk.

2010 – Ministarstvo kulture Crne Gore preselilo se iz Podgorice na Cetinje, u nekadasnju rezidenciju predsjednika drzave u Njegosevoj ulici, a predsjednik se nakon preseljenja Ministarstva uselio u Plavi dvorac.

CZK PETNJICA

Pozorisna predstava “Covjek za sve” Dramskog studija Centra za kulturu Petnjica, u izvedbi Pozorisnog drustva “Divan”, bice izvedena veceras na Velikoj sceni KIC-a “Budo Tomovic” u 20 casova, a ulaz je slobodan.

Rijec je o komediji, koja se na humoristicko-satirican nacin dotice raznih segmenata drustva u tranziciji, bez konkretizacije likova i prostora, od prosvjete do politike, ugostiteljstva, ljubavi medu mladima, do odnosa mladih prema starijima u savremenoj porodici, uz scenske slike perspektiva mladih kod nas i sire u potrosackom drustvu.

“Covjek za sve” je autorski projekat Dragana Koprivice, koji je uradio tekst i reziju, a premijera je odrzana 1. decembra 2018. u sali Centra za kulturu Petnjica, gdje je odigrana i prva repriza.

Predstava je zatim uspjesno izvedena na 48. Festivalu dramskih amatera u Bijelom Polju, i u centrima za kulturu Plav, Rozaje, Berane, u KIC-u “Malesija” u Tuzima, kao i u humanitarne svrhe u JU “Komanski most” u Podgorici, a prikazana je i dva puta u Luksemburgu za crnogorsku dijasporu tokom ljeta 2018. godine.

Izvodenje na velikoj sceni KIC-a “Budo Tomovic” bice jedanaesto po redu, a stizu i pozivi za gostovanja u Makedoniji, Njemackoj, itd…
Clanovi ,,Divana” su talentovani glumci amateri iz Osnovne i Srednje mjesovite skole u Petnjici, kao i iz Srednje medicinske skole u Beranama.

U glavnoj ulozi pojavljuje se Korac Elmar, a u ostalim Huremovic Sejla, Huremovic Dzibo, Muratovic Hana, Licina Almina, Licina Samra, Latic Mirel, Korac Elmin, Adrovic Zana i Krsic Dado. Pozorisno vece otvorice profesor Reho Ramcilovic iz Petnjice, rukovodilac Pozorisnog drustva “Divan”.

U KIC-U SJUTRA

Poznata bosanska umjetnica Senada Beglerovic Lekovic priredice koncert sevdaha pod nazivom “Melem pjesma od meraka” u utorak, 12. novembra, u Velikoj sali KIC “Budo Tomovic”, u 20 sati.

Na repertoaru su pjesme iz Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Sandzaka, a umjetnica ce izvoditi i kompozicije sa svog albuma.

Gosti koncerta su: Muhamed Zlatan Hrenovica, Sukrija Planjanin, Bajro Planjanin i klapa “Harmonija”. Vece ce voditi novinarka Dusica Vugdelic.

Kako saopstavaju u KIC-u, Senada Beglerovic Lekovic pocela je izvoditi sevdalinke sa 15 godina, da bi vec nakon nekoliko godina krenula nastupati na koncertima sirom Evrope i svijeta. Dobitnica je brojnih medunarodnih priznanja na festivalima u Poljskoj, Italij, Grckoj…

Ulaz na koncert je besplatan.

PROJEKAT MINISTARSTVA KULTURE

U Ministarstvu kulture danas je upriliceno svecano potpisivanje ugovora o finansiranju projekata nevladinih organizacija u oblasti kulture i umjetnosti.

Ove godine, po tom osnovu, Ministarstvo kulture finansirace 36 najbolje ocijenjenih projekata i to nakon sto je sproveden javni konkurs “Podignimo zavjesu nezavisne kulturne scene”. Projekti ce biti finansirani ukupnim iznosom vecim od 357.000 eura.

Ministar kulture Aleksandar Bogdanovic je podsjetio kako je rijec o drugoj godini tokom koje Ministarstvo realizuje ovaj konkurs.

“O ovogodisnjem interesovanju, najbolje svjedoci podatak da su projekte prijavile 173 organizacije. Odluku o raspodjeli sredstava donijela je Komisija Ministarstva kulture, nakon kompleksne procedure, a na osnovu Rang liste projekata. Posebno mi je drago sto podrzanih 36 projekata pripadaju raznolikom dijapazonu kulturnih izraza i sto su usmjereni na zadovoljenje potreba raznovrsnih ciljnih grupa u domenu kulture i umjetnosti. Projekti obuhvataju gotovo sve oblasti kulturno-umjetnickog stvaralastva i kulturne bastine, a takode su zastupljene i razlicite socijalne i ranjive grupe. Ovogodisnju novinu cine istrazivacki projekti, kao poseban segment konkursa. Evidentno je da konkurs ispunjava svoju namjeru, a to je realizacija partnerskih projekata nevladinih organizacija. Tako ce se od 36 projekata, njih cak 15 sprovoditi u partnerstvu”, rekao je on.

Predsjednik Komisije zaduzene za raspodjelu sredstava Dragoljub Jankovic, istakao je kako je konkurs realizovan uz cetiri strateska cilja.

“Rijec je o jacanju nezavisne kulturne scene, zastiti i promociju raznolikosti kulturnih izraza, ravnomjernom razvoju kulture na teritoriji Crne Gore i realizaciji istrazivackih projekata kao preduslova strateskog planiranja u kulturi. Komisija Ministarstva kulture za raspodjelu sredstava je pred sobom imala veliki izazov da sprovede kompleksu proceduru, kao i obimne aktivnosti, u odnosu na veliki broj prijava koji je i ove godine pristigao na konkurs”, naglasio je on.

Od 176 pristiglih prijava, kako je istakao Jankovic, 101 je zadovoljila administrativnu provjeru. U drugoj fazi, nezavisni procjenjivaci bodovali su projekte i to prema cetiri kriterijuma i 16 mjerila.

U CNP-U

Predstava “Cekajuci Godoa” bice izvedena veceras u 20 sati na Velikoj sceni Crnogorskog narodnog pozorista.

Beketovu dramu rezirao je Diego de Brea koji potpisuje i scenografiju, Jelena Susanj je radila jezicku adaptaciju, saradnica na scenografiji je Ivanka Vana Prelevic, kostimografkinja Olivera Dragojevic a izvrsna producentkinja Nela Otasevic.

U predstavi igraju: Srdan Grahovac, Stevan Radusinovic, Nada Vukcevic, Dragan Racic i Petar Vlahovic.

Reditelj Diego de Brea o predstavi:

Beketov covjek, sav skrhan i bespomocan, luta dezorijentisan po tamnoj i zamracenoj zemlji bez svijetla i bez nade, bez ljubavi i bez srca. Pun je metafizicke tjeskobe i beznada. Sam, izgubljen, prepun pitanja bez odgovora o smislu i posljednjem uzroku. S druge strane, njegov tragicni osjecaj zivota i vlastite sudbine, njegova otvorenost ka beskonacnosti i ceznja za vjecnoscu, stavlja ga pred osnovno pitanje zivota: Da li je dusa besmrtna? I, da li Bog postoji ili ne? Koja strana ce prevagnuti? Razum ne moze definitivno nista razjasniti. Treba se kladiti. To nije dobrovoljno, tamo ste ukrcani.

Dakle, sta cete izabrati? Mozete da izgubite dvije stvari, istinu i dobrotu, i rizikujete dvije stvari, svoju pamet i svoju volju, svoje saznanje i svoju srecu, a vasa priroda ne moze izbjeci dvoje, gresku i nesrecu. Vas razum nije nista vise pogoden bilo da izaberete jedno ili drugo. A vasa sreca? Izvagajmo dobitak i gubitak ako uzmemo Boga. Ako budete dobili, dobijate sve, a ako izgubite, ne gubite nista.

Kladite se, dakle, da postoji, bez oklijevanja. Zbog toga, covjek koji je prinuden da igra, mora da okrece leda razumu, kako bi mogao da sacuva zivot. Tamo gdje vise nema nade, ostaje vjera, ta beskonacna kategorija koja nam poklanja jedini, pravi smisao. A vjera nije stvar razuma, prije bi se reklo da je stvar srca. Nesto slicno je i sa Bogom. I njega, Boga dakle, osjeca samo srce, ne i razum. Kako je daleko, beskonacno daleko od spoznaje Boga do ljubavi prema njemu! Boga poznaju dvije vrste ljudi: oni, koji su poniznog srca i svida im se slabost i skromnost, i oni, koji imaju dovoljno duhovnosti, da spoznaju istinu, koliko god im ona bila neprijatna”.

Izbor i priprema: C. Durdic

Na danasnji dan 1405. umrla je srpska kneginja Milica, zena kneza Lazara Hrebeljanovica. Poslije Kosovske bitke 1389. sklopila je mir s Turcima i upravljala Srbijom u ime maloljetnog sina Stefana. Kasnije se zamonasila i podigla manastir Ljubostinja, gdje je sahranjena kao monahinja Evgenija.

1786 – Nakon pobjeda Crnogoraca na Vucjem dolu i Fundini, ruski car Aleksandar II u obracanju moskovskom plemstvu izrekao je komplimente na racun crnogorske vojske, odlucivsi da tim povodom odlikuje 50 crnogorskih i hercegovackih boraca.

1821 – Roden je Fjodor Mihajlovic Dostojevski, jedan od najvecih ruskih i svjetskih knjizevnika, koji je kroz psiholoska stanja likova otkrio u svojoj prozi najdublje slojeve ljudske duse, dobro i zlo u covjeku. Njegovo djelo postalo je u 20. vijeku neiscrpan izvor za najraznovrsnije knjizevno-teorijske, estetske, psiholoske i filozofske studije i tumacenja. Uticao je na ukupnu evropsku i americku knjizevnost, a posebno cesto su se na njega pozivali ekspresionisti u knjizevnosti i egzistencijalisti u filozofiji. Poznata djela:”Zlocin i kazna”, “Braca Karamazovi”, “Bijedni ljudi”,”Ponizeni i uvrijedeni”, “Zapisi iz mrtvog doma”, “Idiot”.

1855 – Umro je danski filozof Obi Seren Kjerkegor, zastupnik antihegelijanskog pravca, kriticar hriscanstva kao crkvene dogme i zacetnik egzistencijalizma. Za zivota je bio nepoznat izvan Danske i tek je posthumno, gotovo stotinu godina kasnije stekao svjetsku slavu. Znacajno je doprinio jednoj od sustinskih tendencija egzistencijalisticke filozofije, zasnovanoj na cinu postojanja, na culno- estetskom i neposredno ljudskom, ciji uticaj i danas traje. Poznata djela: “Ili-ili: fragmenti zivota”, “Pojam strepnje”, “Bolest na smrt”, “Filozofske mrvice”.

1869 – Roden je Vitorio Emanuele III, italijanski kralj od 1900. do 1946, ozenjen Jelenom, kcerkom crnogorskog kralja Nikole I. Podrzao je Musolinijev rezim i 1936. je proglasen carem Etiopije, a 1939. kraljem Albanije. Abdicirao je 1946. u korist sina Umberta, nadajuci se da ce tako spasiti Savojsku dinastiju, ali su se Italijani u junu 1946. na plebiscitu izjasnili za republiku.

1878 – U Becu je umro Stjepan Mitrov Ljubisa, crnogorski pisac i politicar. Roden je u Budvi 29. februara 1824. Bio je sekretar budvanske Opstine, potom poslanik u Dalmatinskom saboru u Zadru, a nakon toga i clan Carevinskog vijeca u Becu. Svoj politicki program ispunio je borbom za ravnopravnost naroda i jezika u okviru Austrougarske i za zblizavanje slovenskih naroda. Stjepan Mitrov Ljubisa pripada redu najznacajnijih crnogorskih pripovjedaca. Pisao je izvornim narodnim jezikom. Zavidno mjesto u knjizevnoj istoriji obezbijedila su mu djela:”Pripovjesti crnogorske i primorske”,”Kanjos Macedonovic” i “Pricanja Vuka Dojcevica”.

1918 – Kapitulacijom Njemacke zavrsen je Prvi svjetski rat u kojem je ucestvovalo 36 drzava. Zivot je izgubilo oko 10 miliona ljudi. Bezuslovna kapitulacija, prema kojoj je Njemacka morala da napusti sve okupirane zemlje na zapadu i istoku, Alzas i Lorenu i lijevu obalu Rajne, potpisana je u zeljeznickom vagonu u francuskom mjestu Kompijenj.

1948 – Na inicijativu sportskih radnika Niksica: Dragana Perovica, Milije Jocovica, Bozidara Muja Stevovica i Kicuna Ljeskovica osnovan je Atletski klub >>Sutjeska>>. Prvi predsjednik kluba bio je Bimo Harovic, takode jedan od osnivaca. Ovaj, uz podgoricku “Buducnost” i “Mornar” iz Bara najstariji atletski kolektiv u Crnoj Gori iznjedrio je veliki broj takmicara – drzavnih reprezentativaca, osvajaca medalja na domacim i inostranim sampionatima.

1993 – U Podgorici je osnovana nevladina organizacija “Almanah”, koja je okupila preko 300 intelektualaca razlicitog konfesionalnog, nacionalnog i kulturoloskog predznaka u cilju istrazivanja, ocuvanja i predstavljanja kulturno-istorijskog nasljeda Muslimana-Bosnjaka u Crnoj Gori. Nevladina organizacija “Almanah” pokrenula je 1994. i casopis Almanah, i objavila brojne vrijedne knjige.

2000 – Stupio je na snagu Zakon o Centralnoj banci Crne Gore, cime je zaokruzena monetarna vlast u Crnoj Gori, inaugurisana godinu dana ranije, uvodenjem njemacke marke u platni promet Republike.

2004 – U francuskoj vojnoj bolnici Persi kraj Pariza umro je, u 75, godini palestinski predsjednik Jaser Arafat, idejni voda visedecenijske borbe Palestinaca za nezavisnu domovinu. Arafat je jedan od osnivaca ilegalne organizacije Al Fatah (1964) – jezgra Palestinske oslobodilacke organizacije, na cijem je celu bio od 1968. Kao ucesnik mirovnih pregovora, s izraelskim premijerom Jicakom Rabinom i ministrom inostranih poslova Simonom Peresom dobio je 1994. Nobelovu nagradu za mir.

2005 – Na Univerzitetu Crne Gore prvi put je organizovana odbrana diplomskog rada posredstvom Interneta. Student Ekonomskog fakulteta u Podgorici Vladan Jovanovic diplomirao je, naime, s Univerziteta Grand Kanion u Arizoni (SAD) posredstvom direktne video i audio veze s podgorickim Ekonomskim fakultetom na temu “Elektronsko bankarstvo”.

2009 – Lideri Njemacke i Francuske Angela Merkel i Nikola Sarkozi prvi put su od Prvog svjetskog rata zajedno prisustvovali obiljezavanju kraja tog sukoba i porucili da je vrijeme da se proslavi pomirenje i prijateljstvo njihovih zemalja.

Na danasnji dan dogodilo se i sljedece:

1918 – Marsal Jozef Pilsudski proglasio je nezavisnu republiku Poljsku.

1945 – Odrzani su prvi poslijeratni izbori u Jugoslaviji na osnovu kojih je konstituisana Ustavotvorna skupstina Demokratske Federativne Jugoslavije.

1952 – Dzon Mulin i Vejn Dzonson u Los Andelesu prvi put su prikazali svoj izum – video rikorder.

1961 – Sovjetski grad Staljingrad preimenovan je u Volgograd.

1975 – Proglasena je nezavisnost Angole, poslije pet vjekova portugalske kolonijalne vlasti. Prvi predsjednik Narodne Republike Angole postao je Agostinjo Neto.

1992 – Engleska anglikanska crkva napustila je vjekovnu tradiciju i dopustila zenama da budu svestenice.

2008 – U sportskom centru “Moraca” u Podgorici, kosarkasi Buducnosti pobijedili su turski tim “Galatasaraj” 93:62 i plasirali se u Eurokup.

2012 – Novoosnovani ragbi klub ,,Buducnost”, pojacan s nekoliko igraca iz inostranstva, odigrao je prvu utakmicu na stadionu Crvene stijene u Tolosima protiv prvog crnogorskog ragbi kluba ,,Arsenal” iz Tivta.