NA MOZURI

Vjetroelektrana na Mozuri, koja je juce pocela s radom, obezbijedice stabilnije i kvalitetnije snabdijevanje Ulcinja elektricnom energijom, saopstila je inzenjer Natalija Radonjic, iz kompanije Sistem MNE, koja je radila projekat.

Ona je u Jutarnjem programu RTCG kazala da je jedan od izazova prilikom projektovanja vjetroparka bilo uzemljenje, jer je u pitanju kamenito tlo koje je trebalo savladati.

Inace, vjetroelektrana na Mozuri izlozena je vjetrovima sa morske, ali i strane Skadarskog jezera.

“Moze da potkrijepi veliki dio potrosnje opstine Ulcinj, a karakteristicna je bas ta njena lokacija, jer smo do sada imali izvore proizvodnje na tom sjevero-istocnom dijelu, a sada i u primorskom. Njena proizvodnja 100 GWh, a njena snaga je 46 MWh, a zbirna snaga trafostanica u opstini Ulcinj je izmedu 30 i 40 MWh, zavisno od ljetnjeg ili zimskog perioda”, istakla je ona.

Radonjic je podsjetila da je investitor zakupiio zemljiste na 20 godina, od cega je vec proslo cetiri godine, koliko je trajala izrada glavnog projekta i izvodenje radova.

“Investitoru je jos ostalo 16 godina. Od toga, on ima 12 godina podsticajnu cijenu, koja je 9,5 centi po KWh. Nakon toga elektrana prelazi u vlasnistvo drzave”, istakla je Radonjic, uz napomenu da je u sklopu elektrane izgradena veoma vazna trafostanica koja moze postati cvoriste prenosne mreze.

PODACI MORT-A

Do sada je obradeno 33 od 51 hiljade podnijetih zahtjeva za legalizaciju bespravno izgradenih objekata, ali je doneseno svega 734 rjesenja. Od ukupnog broja obradenih zahtjeva donijeto je 4.306 rjesenja o prekidu postupka, od cega 2.495 zbog neuskladenosti sa planovima, a 236 radi rjesavanja imovinsko-pravnih odnosa, dok za odredeni broj slucajeva opstine nijesu dostavile detaljne podatke.

“Obrada zahtjeva ne znaci donosenje rjesenja, narocito imajuci u vidu da je vec prekinuto preko 4.300 postupaka, a dopuna dokumentacije je trazena za 28 hiljada zahtjeva”, rekao je Pobjedi generalni direktor za razvoj stanovanja u Ministarstvu odrzivog razvoja i turizma Marko Canovic.

Postupak legalizacije je, kako kaze, nova procedura i nema prakse u postupanju, sto je jedan od izazova za opstinske organe nadlezne za postupanje po zahtjevima i za Ministarstvo koje vrsi nadzor nad primjenom zakona.

On je podsjetio da je postupak legalizacije zakonom formulisan kao kompleksna procedura koja obuhvata provjeru vise uslova i postupanja su odredena specificnoscu svakog od njih.

U najvecem broju opstina, istakao je, visok je procenat obrade, pa su u Bijelom Polju, Niksicu, Kolasinu, Petnjici, Pljevljima i Kotoru svi primljeni zahtjevi obradeni, dok je u pojedinim opstinama procenat obrade zahtjeva do 90 odsto.

Od donijetih 734 rjesenja o legalizaciji najvise je u opstini Niksic 236, u Bijelom Polju 92, u Tuzima 59, Tivtu 36 i Zabljaku 27.

“Ocekujemo da ce svi preostali zahtjevi biti obradeni do kraja godine”, istakao je Canovic.

Objasnio je da se rjesenje o legalizaciji moze donijeti za bespravni objekat koji je izgraden u skladu sa vazecim planskim dokumentom. U suprotnom, postupak se prekida do donosenja plana generalne regulacije. Uslov za donosenje rjesenja su i rijeseni imovinsko-pravni odnosi na objektu i zemljistu, tako da je i to jedan od razloga za prekid postupka, precizirao je Canovic dodajuci da ce se, nakon donosenja planske dokumentacije ili rjesavanja imovinsko-pravnih odnosa, postupci nastaviti.

KONKURS

Prijava za drugi ciklus strucnog osposobljavanja mladih kadrova bez radnog iskustva, na pripravnickim pozicijama tokom 2020. godine u kompaniji Lustica Development bice okoncana krajem novembra.

Program ce pruziti mogucnost svrsenim studentima pravne, ekonomske i turisticke struke da tokom godisnjeg programa strucnog osposobljavanja steknu sveobuhvatna znanja i prakticno iskustvo, uz mentorstvo strucnog tima kompanije.

“Pripravnicki staz u Lustici Development, kompaniji koja razvija najveci projekat u turizmu u Crnoj Gori, projekat Lustica Bay, omogucice mladim kadrovima proaktivno poslovno djelovanje u milutinacionalnom radnom okruzenju, sticanje prakticne strucnosti, kreiranje radnih navika i izgradnju profesionalnih odnosa u renomiranoj, internacionalnoj sredini”, navodi se u saopstenju Lustice.

Zainteresovani mladi ljudi koji zele da budu dio stvaranja nove integrisane zajednice u Lustici Bay mogu da apliciraju za program putem linka.

“Program strucnog osposobljavanja Lustica Bay kreiran je sa zeljom da se mladi kadrovi iz Crne Gore, koji ujedno vec predstavljaju i najveci procenat zaposlenih u kompaniji i njenim podruznicama, u ranoj fazi karijernog rasta pridruze dinamicnom radnom okruzenju, te oblikuju radne sposobnosti kroz prakticne smislene zadatke, odgovornosti i projekte, uz adekvatan strucni trening, podrsku i vodstvo.”

PROSLE GODINE

Iznenadne sudske presude koje terete drzavnu kasu i avansna placanja koja se isplacuju u punom ugovornom iznosu, a kasnije se ne pravdaju, neki su od problema koji su pratili izvrsenje proslogodisnjeg drzavnog budzeta.

Predsjednik Senata Drzavne revizorske institucije (DRI), Milan Dabovic, je na sjednici skupstinskog Odbora za ekonomiju, finansije i budzet, na kojoj je razmatran Predlog zakona o zavrsnom racunu budzeta za proslu godinu, kazao da odredeni projekti zahtijevaju avansna placanja, posebno kada je u pitanju kapitalni budzet.

“Avansna placanja nijesu bila direktan predmet revizije DRI, sto ne znaci da nece biti predmet pojedinacne”, rekao je Dabovic odgovarajuci na pitanje poslanika Socijaldemokratske partije (SDP), Raska Konjevica.

Dabovic je kazao da je DRI u izvjestaju o reviziji zavrsnog racuna posebno tretirala pitanje realizacije avansa koji je nastao kao obligacioni odnos nacionalnog avio-prevoznika Montenegro airlines (MA) i Nacionalne turisticke organizacije (NTO).

Konjevic je naveo da se u konkretnom slucaju radi o nesto preko sest miliona, od cega je opravdano oko milion eura.

“Kako moze da se desi da se nastavlja placanje iz budzeta, a da se prethodna avansna placanja nijesu opravdala. Zasto se ugovor avansira u punom iznosu, a da se to ne pravda na kraju godine”, pitao je Konjevic.

On je predstavnike DRI pitao i koliko je avansnih placanja iz budzeta bilo u 2017. i prosloj godini i da li je nekim zakonskim ili podzakonskim aktom propisano kada i u kojim slucajevima se takva placanja smatraju cjelishodnim.

Dabovic je objasnio da je u pitanju ugovorni odnos izmedu MA i NTO i da su revizori trazili informaciju od ta dva subjekta.

“MA sacinjava dokumentaciju u vidu izvjestaja i dokaznih materijala kojima pravda avans vezan za marketing usluge i promociju Crne Gore i to nije sporno. Sporno je kako se zaprima ta infomraicja u NTO i ko kaze da je to u redu i da je to stanje potvrdeno na terenu. Dali smo preporuku da NTO i MA vrse periodicno usaglasavanje realizacije avansnog placanja u pismenoj formi”, rekao je Dabovic.

On je dodao da ce fokus kritike DRI sada biti usmjeren na to da li se na odgovarajuci nacin pravda taj avans.

Odbor je odlucio da predlozi Skupstini da usvoji Predlog zakona o zavrsnom racunu budzeta za proslu godinu sa izvjestajem o reviziji.

Konjevica je zanimalo i zbog cega se iz godine u godinu povecavaju neizmirene obaveze Fonda za zdravstvo.

“Mozda bi trebalo u narednom periodu pretresti ovu potrosacku jedinicu, jer negdje ne stima. Em se povecava budzet, em se uvecavaju neizmirene obaveze”, kazao je Konjevic.

Njega su zanimali i izgubljeni sudski sporovi, gdje se svake godine iz drzavne kase odlije deset do 15 miliona eura.

“To su ozbiljna sredstva i to su budzeti mnogih potrosackih jedinica”, upozorio je Konjevic.

Dabovic je kazao da je DRI dala pozitivno misljenje sa skretanjem paznje na Predlog zavrsnog racuna budzeta za proslu godinu i uslovno na pravilnost.

“Kada je u pitanju revizija zavrsnog racuna, najznacajniji segment je ispravka rezultata kada je u pitanju modifikovani gotovinski deficit, od 22 miliona eura. Kada je u pitanju prekoracenje budzeta i dalje ostaje problem vezan za sudske presude, koje se pojavljuju iznenada, predstavljaju vanredni reshod i terete budzet za iznose koji nijesu planirani”, dodao je Dabovic.

Tekuci izdaci finansiraju iz tekucih prihoda

Generalni direktor Direktorata za drzavni trezor Dragan Darmanovic, kazao je da je Predlogom zakona o zavrsnom racunu budzeta za proslu godinu deficit budzeta iznosio 168,9 miliona eura ili 3,62 odsto bruto domaceg proizvoda (BDP).

“Ukoliko se budzetska potrosnja umanji za izdatke za razvojne prjekte ostvaren je gotovinski suficit od 152,83 miliona eura ili 3,28 odsto BDP-a, sto ukazuje da se tekuci izdaci finansiraju iz tekucih Prihoda”, saopstio je Darmanovic.

On je rekao i da ce modifikovani gotovinski deficit, nakon korekcije DRI, iznositi 196,99 miliona eura ili 4,2 odsto BDP-a.

“Tekuci prihodi sa primicima od povracaja datih kredita i donacijama su u prosloj godini iznosili 1,74 miljardi eura. Budzetska potrosnja u prosloj godini je iznosila 1,91 milijardu eura i veca je 6,2 odsto u odnosu na 2017”, precizirao je Darmanovic.

Poslanik Demokratskog fronta (DF), Milutin Dukanovic, rekao je da su svi planirani iznosi proslogodisnjeg budzeta, kao i iznosi dva rebalansa, “probijeni” i da Vlada ne umije da planira izdatke i primitke.

“U Predlogu budzeta ne vjerujemo vise nijednoj stavci i ova drzava ide u duznicko ropstvo”, zakljucio je Dukanovic.

VRIJEDNA 90 MILIONA

Vjetroelektrana Mozura, druga po velicini u Crnoj Gori, pocela je da radi. Ministarka ekonomije Dragica Sekulic i ministar energetike i vodosnabdijevanja Malte Dzo Mici pustili su popodne u rad vjetroelektranu Mozura snage 46 MW i vrijednosti 90 miliona eura i ocijenili da ovaj cin predstavlja dokaz dobre saradnje dviju drzava i nagovjestava jos tjesnju saradnju.

“Cinjenica da je, vecinski drzavna energetska kompanija, iz zemlje clanice evropske unije, prepoznala potencijal projekta, ujedno ocjenjujuci Crnu Goru kao atraktivnu i pouzdanu investicionu destonaciju, najbolja su potvrda ambijenta koji smo kreirali. Kada tradicionalno oprezni investitori dodu u Crnu Goru, druga promocija skoro da nije ni potrebna. Slicnost po velicini nasih ekonomija, otvorenost za strana ulaganja i partnerstva, najbolji su garant da ovaj projekat moze doprinijeti i potrebnom transferu znanja i iskustava”, rekla je Sekulic na svecanosti.

Njen malteski kolega je rekao da je Vlada Malte, prije pet godina, prepoznala energetski sektor kao jedan od kljucnih stubova ekonomije i ocijenio da je prvi uspjesan projekat drzavne elektroenergetske kompanije Malte u kontinentaloj Evropi dao Vladi za pravo i da moze predstavljati primjer za druge clanice EU.

,,Izgradnja ovog megaprojekta trajala je tri godine. Projekat se proteze na 8,5 km novoizgradenih puteva. Izazovi izgradnje i pustanja u pogon 23 vjetrogeneratora bili su brojni, ali uspjeli smo da ih savladamo. Ovaj projekat nas je spojio, priblizio je nase zemlje koje su slicne i u broju stanovnika i po rastu BDP-a tj nastojanju vlada Malte i Crne Gore da budu uspjesne”, rekao je Mici.

Oboje ministara istakli su poseban znacaj cinjenice da je rijec o zelenoj odnosno tzv. cistoj energiji. Crnogorska ministarka je rekla da je Mozura potvrda da je dalji razvoj u pravcu zelene energije moguc i zapravo najizgledniji.

,,U danima kada crnogorska energetika po drugi put u istoj godini potvrdjuje da je sposobna da svu svoju potrosnju zadovlji proizvodnjom energije bez emisija gasova sa efektom staklene baste, vjetroelektrana Mozura nam uliva dodatni optimizam. Za crnogorsku energetiku i ekonomiju uopste, posebno je vazno da je, poslije visegodisnje stagnacije, projekat dobio na ubrzanju i u veoma kratkom roku zavrsen ukljucenjem malteske Enemalte”, rekla je ministarka ekonomije Crne Gore.

Sekulic je pozeljela investitorima uspjesan rad i dobar vjetar.

,,I molim vas da nam dobro cuvate i odrzavate ove 23 vjetroelektrane, koje cete po isteku perioda zakupa predati u trajno vlasnistvo crnogorskom narodu”, rekla je Sekulic.

GOLUBOVIC U BECU

Predsjednik Privredne komore Crne Gore Vlastimir Golubovic, govoreci na otvaranju Beckog ekonomskog foruma pozvao je investitore da ulazu u crnogorsku ekonomiju isticuci da je u posljednje tri godine, ukupan priliv direktnih stranih investicija iznosio 1,5 milijardi eura.

Becki ekonomski forum je prestizni dogadaj koji se bavi promocijom saradnje i aktuelnim ekonomskim pitanjima u zemljama koje gravitiraju Jadranskom i Crnom moru.

Golubovic je istakao da Crna Gora posljednjih godina ostvaruje dinamican ekonomski rast.

“Rijec je o trendu koji je zapoceo obnovom nezavisnosti 2006. godine, od kada je u crnogorsku ekonomiju investirano blizu 10 milijardi eura u bruto iznosu, iz vise od 125 zemalja. U poslednje tri godine, ukupan priliv direktnih stranih investicija iznosio je 1,5 milijardi eura”, naveo je Golubovic.

Prema njegovim rijecima, stopa rasta BDP-a u 2018. od 5,1 odsto, zasnovana prvenstveno na investicijama, Crnu Goru pozicionira u sam vrh evropskih zemalja kada je u pitanju taj makroekonomski pokazatelj.

“Clanstvom Crne Gore u NATO, nas poslovni ambijent je postao dodatno atraktivan za ulaganja. To potvrduje podatak da su ukupne direktne strane investicije u 2018. porasle 27,9 odsto u odnosu na prethodnu godinu, dok je iz zemalja clanica Alijanse investirano 64 odsto vise u odnosu na posmatrani period”, kazao je predsjednik Komore.

Kada su u pitanju evrointegracije, nasa zemlja je lider regiona, dodaje on. Otvorena su 32 pregovaracka poglavlja, a do kraja godine ocekuje se i otvaranje posljednjeg, koje se odnosi na oblast konkurencije.

“Crna Gora nema alternativu kada je u pitanju ovaj proces i sigurno ce biti prva sljedeca clanica EU porodice”, naglasio je on.

Dodaje da rast ekonomske aktivnosti prate i pozitivni trendovi na trzistu rada. Otvoreno je 30.000 radnih mjesta, a stopa nezaposlenosti je smanjena za osam odsto. Svjetska banka, u oktobarskom izvjestaju za Zapadni Balkan, ocjenjuje da je nezaposlenost u Crnoj Gori pala na istorijski minimum.

“Od januara ove godine, zainteresovani strani investitori mogu dobiti crnogorsko drzavljanstvo, ulaganjem u razvojne projekte. Ekonomsko drzavljanstvo bice dostupno za najvise 2.000 investitora, a program preko kojeg se moze ostvariti trajace tri godine”, rekao je Golubovic.

Izrazio je uvjerenje da ce 16. Becki ekonomski forum doprinijeti otvaranju novih perspektiva privredne saradnje zemalja ovog podrucja, cije intenziviranje u buducem periodu mora biti prioritet svih aktera ekonomskog razvoja.

Podsjetimo da u posljednje vrijeme medunarodne finansijske institucije i ekonomisti, medu njima i Nouriel Roubini, predvidaju da ce svijet 2020. pogoditi nova, jaca ekonomska kriza.

Ima, medutim, i misljenja da nece biti krize poput 2008. ali da ce biti usporavanja ekonomskog rasta.

Fabris smatra da samo u jednom slucaju moze doci do ozbiljne krize.

“Po mom misljenju, jedini scenario u kojem bi moglo doci do ozbiljnije krize je u slucaju velikog politickog i ekonomskog zaostravanja izmedu velikih sila”, kaze viceguverner.

Svakako, posljedice trenutnih negativnih kretanja u privredama sirom svijeta nikako, upozorava Fabris, ne treba potcjenjivati.

“Ne treba ih potcijeniti tim prije sto su uzroci nepredvidive politicke odluke u odnosima velikih politickih i ekonomskih sila. Narocito zabrinjava usporavanje eurozone i najvece usporavanje njemacke privrede jos od 2009. godine. S druge strane, ukoliko bi doslo do trgovinskog sporazuma izmedu Amerike i Kine, ekonomska situacija bi mogla da se stabilizuje”, objasnjava Fabris.

Nazalost, kaze viceguverner, u ekonomskoj teoriji i politici jos nije razvijen nijedan model koji bi mogao pouzdano da prognozira pojavu krize.

“Ono sto pouzdano znamo to je da je kriza bilo u proslosti, da ce ih biti u buducnosti i da kada se pojave, nose znacajne troskove. Stoga sve najave ovakve vrste su u domenu ekspertskog misljenja pojedinaca, koja mogu nositi veci ili manji stepen pouzdanosti. Takode bih podsjetio da se u posljednjih deset godina stalno javljaju pojedinci koji najavljuju veliku krizu za sljedecu godinu,” istice Fabris.

Ukoliko pogledamo kretanje kljucnih makroekonomskih indikatora na globalnom nivou, kao i prognoze emitentnih institucija poput MMF-a, Svjetske banke, Evropske komisije, primijeticemo da svi oni, sa malim razlikama u prognozama, najavljuju samo usporavanje ekonomskog rasta.

“To je posljedica ozivljavanja geopolitickih napetosti, trgovinskog protekcionizma, odnosno pogorsanih uslova trgovine, Bregzita i generalno nedovoljne radne mobilnosti, cak i razvijenih drustava”, precizira viceguverner.

KOSTIC SMATRA

Ekonomski analiticar Vasilije Kostic smatra da je Vlada Crne Gore ispravno postupila sto je stala u ocuvanje nacionalnog avio-prevoznika Montenegroerlajnza (MA) i predlogom budzeta za narednu godinu predvidjela 21 milion eura za konsolidaciju te kompanije.

Znacaj MA i njegova profitabilnost, kako je rekao Dnevnim novinama, ne mogu se posmatrati samo kroz zavrsni racun tog preduzeca.

“Mislim da je Vlada postupila ispravno sto je, uprkos svim hipotekama koje opterecuju poslovanje ove kompanije, stala u njeno ocuvanje. MA je kompanija od nacionalnog znacaja sa uticajem na ukupan ekonomski razvoj zemlje i u tom kontekstu je treba posmatrati”, istakao je Kostic.

Ministar finansija Darko Radunovic kazao je da MA, nakon finansijske pomoci drzave, ima sansu da bude odrziv.

Na pitanje da li ce budzet za 2020. biti otporan na ekonomska kretanja u medunarodnoj ekonomiji, Kostic odgovara da budzet mora biti izraz buducih projekcija, te da stopa ekonomskog rasta djeluje realno.

“On se temelji na njima, ali odrazava i ono sto je potreba u predstojecem periodu. Temeljna pretpostavka na kojoj projekcija budzeta pociva stopa ekonomskog rasta za iducu godinu djeluje realno, pa budzetu daje temeljni okvir vjerodostojnosti, odnosno realnosti u pristupu”, kazao je Kostic.

On vjeruje da ce Crna Gora naredne godine ostvariti planirani ekonomski rast od 3,4 odsto koji, kako ukazuje, odreduje ostale pozicije u budzetu.

Kostic navodi i da je jedan od ciljeva fiskalne politike smanjivanje deficita, te da opredjeljenje Vlade u tom smislu mora biti cvrsto.

“Prvenstveno zbog finansijske konsolidacije javnih finansija koja je neophodna. Nije stvar u tome hoce li budzetska sredstva biti dovoljna u iznosu u kojem su planirana, vec da li ce u situaciji ako se desi potreba za dodatnim trosenjem Vlada biti istrajna na opredjeljenju u odrzanju planiranih velicina”, rekao je Kostic.

Predlogom budzeta nijesu predvidena sredstva za Komisiju za dodjelu stambenih kredita, vec je Vlada odlucila da radi na novom modelu za rjesavanje stambenih potreba. Kostic smatra da u kriterijume za dodjelu stanova treba ukljuciti koliko Vlada uspjesno sluzi interesima njenih gradana.

“Na taj nacin bi se moglo reci da je neko dobio stan, jer je zasluzio, prije ostalih. Modaliteta ima mnogo, ali kada je o ovom slucaju rijec, sve mora biti transparentno i bez misterija, Ipak su to pare gradana, a transparentnost vas tjera da odluke budu utemeljene na cinjenicama, a ne na arbitriranju”, zakljucio je Kostic.

OD DANAS

Vjetroelektrana Mozura, druga po velicini u Crnoj Gori, danas ce zvanicno poceti sa radom.

Kako je najavljeno iz Vlade, elektranu ce pustiti u rad ministarka ekonomije Dragica Sekulic i ministar energetike i vodosnabdijevanja Malte Dzo Mici, a svecanosti ce prisustvovati i premijeri dvije drzave, Dusko Markovic i Dzozef Muskat.

Vjetroelektrana Mozura je proizvodni objekat snage 46 megavata (MW), koji se sastoji od 23 pojedinacne vjetrenjace, snage od po dva MW.

Investiciju realizuju malteska drzavna kompanija Enemalta i kompanina Malta Montenegro Wind Park, cije je sjediste takode na Malti.

“Druga po velicini vjetroelektrana u Crnoj Gori godisnje ce proizvoditi oko 120 GWH energije, supstituisuci uvoz energije u vrijednosti oko sest miliona eura”, kazali su iz Vlade.

Kako su naveli, zahvaljujuci izmjenama uredbe o nacinu podsticanja obnovljivih izvora energije, koje je Vlada donijela u maju, ulazak elektrane u pogon nece negativno uticati na racune za utrosenu elektricnu energiju krajnjih potrosaca u Crnog Gori.

Ugovorom o dugorocnom zakupu zemljista, utvrdeno je da ce elektrana, po isteku perioda zakupa, potpuno revitalizovana preci u trajno vlasnistvo drzave 2035. godine.

CENTRALNA BANKA CG

Vrijednost realizovanog platnog prometa za 23 radna dana u oktobru iznosila je 1,33 milijarde eura, sto je 15,8 odsto manje nego u septembru, pokazuju podaci Centralne banke (CBCG).

Od toga je 94,05 odsto realizovano u Real Time Gross Settlement (RTGS) sistemu, a ostatak u Deferred Net Settlement (DNS) sistemu.

U RTGS sistemu se obavljaju pojedinacne platne transakcije izmedu ucesnika po bruto principu u realnom vremenu, a u DNS sistemu medubankarske platne transakcije po neto principu u odlozenom vremenu.

“U oktobru je za 23 radna dana realizovano oko 1,02 miliona naloga, od cega 39,51 odsto u RTGS sistemu, a ostatak u DNS sistemu”, navodi se u izvjestaju CBCG.

Prosjecni dnevni obim realizovanog platnog prometa u RTGS i DNS sistemu, izrazen preko broja naloga, iznosio je 44,5 hiljada, dok je prosjecna dnevna vrijednost platnog prometa iznosila 57,88 miliona eura.

U oktobru za 11,79 hiljade minuta produkcije nije bilo zastoja u radu sistema, pa je njegova raspolozivost bila 100 odsto.